Zhurnalist bill:yaponiyege urush pursiti bérish qoshna ellerni endishige saldi

Yaponiye herbiy qisimliri

Nyuyorktin chiqidighan “Nyuyork xewerliri zhurnili”ning mushu aydiki sanida zhurnalist bill powérning “Yaponiyege urush pursiti bérish qoshna ellerni endishige saldi” serlewilik maqalisi élan qilin'ghan. Mezkur maqalide yaponiyege urush pursiti bérishning tarixiy we siyasiy arqa körünüshi shundaqla buningdin xitayning bi'aram bolushidiki sewebler üstide mulahiziler élip bérilghan.

Zhurnalist bill maqaliside bildürüshiche, yaponiyening hiroshima bilen nagasakigha arqa - arqidin atom bombisi tashlinip, ikkinchi dunya urushi axiriliship alte ay ötkendin kéyin yeni 1946 - yili 2 - ayda ittipaqdash qoshun tokyoni ishghal qilip turghan mezgilde, général arturning teshebbusi bilen radikal yaponlar toqquz aydin kéyin “Tinchliq kélishimi” ni qobul qilghan. Tarix yazghuchisi john dowérning pulitzér mukapatigha érishken meshhur esiri “Meghlubiyetni qobul qilmaq” namliq kitabida: tinchliq kélishim qobul qilin'ghanda bezi mute'essip yaponiye kabénit ezaliri ochuq - ashkara halda yash tökken idi” déyilgen.

Bill maqaliside :“Yaponiye amérikining yol körsitishi bilen tinchliq kélishimini qobul qilghan bolsimu 1960 - yiligha kelgende iqtisadiy güllen'gen yaponiye bash weziri nobusuké mezkur tinchliq kélishimige özgertish kirgüzüsh telipini otturigha qoyup, washin'gton bilen tokyo arisida tirishchanliq körsetti. Aqiwette uning arzusi yapon solchilirining qarshiliqigha uchrap emelge ashmidi. Yérim esirdin kéyin, mana bügün 1 - iyul uning newrisi shinzo abé bowisining arzusini emelge ashurush üchün uning izini basti” dep yazdi.

Maqalide yaponiyening “Tinchliq kélishimi”ge özgertish kirgüzüp, kolléktip qoghdinish hoquqini meni qilishni bikar qilishni meqset qilghan kabénit qarar layihesini maqullishi,yaponiyening urushtin kéyinki tinchliq yolida méngish we mexsus qoghdinish toghrisidiki amanliq saqlash asasiy dölet siyasitide zor tarixiy burulush yasighanliqi bolup hésablinidu dep körsitilgen.

Shinzo abé hökümiti yéngi qarar layiheside qoral ishlitishning üch shertini otturigha qoyghan, uningda “Birinchi, yaponiye qoralliq tajawuzchiliqqa uchrisa. Ikkinchi, yaponiye bilen dost döletler qoralliq hujumgha duch kelse. Üchinchi, yapon xelqining hayati we hoquq menpe'eti xewpke uchrighan ehwallarda yaponiye qoral ishletse bolidu” dep belgiligen.

Mezkur qarar heqqide toxtalghan qanunshunas yamagajo ziyaritimizni qobul qilip:“Hazirqi waqitta koriye, xitaydin ibaret qoshna ellerning bizge séliwatqan turluk herbiy tehditliridin mudapi'elinishimiz üchün bu qanun bizge paydiliq dep qaraymen” dédi.

Tinchliqpewer yaponlardin arisa xanim bizning bu heqtiki so'alimizgha jawab bérip bash wezir abéning yaponiyeni urush oti ichige bashlap kiriwatqanliqini, özining bu qanun layihesining maqullinishigha qarshiliqini we shundaqla qoshna eller bilen bolghan zémin mesilisini söhbet arqiliqmu hel qilghili boldighanliqini bildürdi.

Aptorning qarishiche, shinzo abé hökümitining urush qilish hoquqini qolgha keltürüsh toghrisidiki deslepki qarari asiya tinch okyan rayonida öz - ara küch körsitip herbiy küch sinishiwatqan döletler arisidiki tengpungluqni buziwetken. Bolupmu, xitaydin ibaret iqtisadi yuqiri örlewatqan, herbiy xirajitini üzlüksiz ashuruwatqan döletni endishide qoyghan.

Bill xitayning, yaponiyening urush qilish hoquqigha ige bolushidin bunchiwala chöchüp kétishining sewebiy üstide toxtilip :“Béyjing, tokyo bilen bolghan sénkaku arili majirasida ching turuwatqan, filippin bilen bolghan taqim aralliri jidilide küchini körsitiwatqan, wéytnam bilen déngiz tewelikide néfit talishiwatqan bir waqitta elwette buningdin endishe qilidu” dégen.

Maqalide, soghuq urushlardin bashlap ta hazirghiche herbiy, siyasiy, jughrapiyelik jehettin “Amérikiliqlarning köli” dep qariliwatqan tinch okyanda washin'gtonning izchil roligha diqqet qilip kéliwatqan xitay döliti prézidént barak obamaning ottura sherq toqunushliridin özini qachurup, asiyani merkez qilghan halda herbiy heriket élip bérishidin téximu perishan boluwatqanliqi ilgiri sürülgen.

Billning éytishiche, hazir amérika herbiy xirajetni kémeytiwetken, obamaning herbiy küchlerge ilham bergüdek madari yoq bir peytte, béyjing toxtimastin herbiy küch bilen sénkaku arilisi mesiliside amérikigha bésim qilghan. Shu sewebtin yaponiyede ziyarette bolghan obama 24 - aprél tokyoda shinzo abé bilen élip bérilghan söhbette yaponiyening “Tinchliq kélishimi”ge özgertish kirgüzüshini aqsarayning qollaydighanliqini bildürgen.

Uning tehliliche, amérikining, yaponiyening urush qilish hoquqigha ige bolushini qollishidiki seweb “Eger yaponiye urush qilish hoquqigha ige bolsa, tokyo elwette sénkaku arilini özi qoghdiyalaydu. Buning bilen amérika sénkaku arili majirasi sewebidin béyjing bilen boluwatqan jidel - majirasidin qutulidu” dégen.

Abé hökümitining deslepki urush qilish hoquqigha ige bolush toghrisidiki yaponiye kabénitining qarar layihesi élan qilinish bilen, mezkur layihe dölet ichidiki bir qisim solchilar we shundaqla qoshna ellerdin koriye, xitay qatarliq döletlerning qarshiliqigha uchrap, xitay axbaratliri oxshimighan türde maqalilerni élan qilip, özlirining naraziliqini bildürgenliki maqalide alahide eskertilgen.

Xitay xelq tor bétide “Abiyning bu herikitige yol qoyghanliq yolwasni taghqa qoyuwetkenlik, asiyadiki birdin - bir xeterlik kishi abéyni yöleshte amérika yüzide külke bolsimu, könglide bi'aram boluwatidu” dégendek obzorlarni élan qilip naraziliqini bildürgen idi.

Yaponiyening urush qilish hoquqini qolgha keltürüsh deslepki qarar layihesige gherb ellirining béyjingda turushluq bash elchiliri hazirghiche héchqandaq inkas bildürmigen. Eksiche awstraliye, wéytnam, filippin qatarliq döletler amérikining herbiy pilani boyiche, yaponiye bilen öz - ara herbiy hemkarliqlarda kélishkenliki maqalide alahide tilgha élin'ghan.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglang.