Yaponiyening okinawa wilayitide nöwettiki Uyghur weziyiti anglitildi

Yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi, dunya Uyghur qurultiyining asiya-tinch okyan rayonidiki wakaletchisi ilham mexmut ependi düshenbe küni radiyomiz ziyaritini qobul qilip, 25-mart yaponiyening okinawa wilayiti'ide nöwettiki Uyghur weziyiti heqqidiki doklat bergenlikini bayan qildi.

Ilham mexmut ependining bildürüshiche, yaponiyediki “Okinawa mudapiye munbiri” namliq teshkilatning orunlashturushida échilghan Uyghur weziyiti heqqidiki doklat bérish yighin'gha okinawa wilayitidiki parlamént ezaliri we Uyghur mesilisige qiziqquchi her sahelerdiki erbaplardin texminen 100 dek kishi qatnashqan.

Ilham mexmut ependining bildürüshiche, uning doklatida tilgha élin'ghan xitay kommunist hökümitining 1949-yildin buyan Uyghurlar ichidiki serxillarni yoqitish obéykti qilghanliqi we  Uyghurlarning milli kimlikini yoqutush üchün qollan'ghan her xil siyasi oyunliri heqqidiki bayanlar yighin qatnashchilirining diqqitini qozghighan.

Ilham mexmut ependining bildürishiche, uning dokladidin kéyin “Okinawa mudapi'e munbiri” ning bashliqi satoru nakamura ependi söz qilip, okinawa wilayitide mezkur doklat bérish yighinini uyushturushtiki meqsetning okinawa wilayitide Uyghur mesilisini téximu keng da'iride anglitish  ikenlikini bildürgen.

Satoru nakamura ependi mundaq dégen: “Bügün bu pa'aliyetni ötküzduq, bundin kéyin mushu xil pa'aliyetlerni köp qétim ötküzüp, Uyghurlarning ehwalini okinawaliqlargha chüshendürüsh bilen birge okinawadiki axbarat tüzülmisige tüzütish kirgüzüp, Uyghurlar mesilisini téximu keng da'iride teshwiq qilishni oylashimiz.”

Öz kimlikini ashkarilimasliq sherti bilen tesiratini bayan qilghan yaponiyelik bir xanim, yaponiyedek musteqil bir dölette yashawatqan özige oxshash yaponluqlarning Uyghurlar uchrawatqan bu xil zulumlarni tonup yétishi kéreklikini, yaponluqlarning her waqit xitaygha oxshash tajawuzchi qoshnisidin agah bolushi kérekligini, yaponluqlarning Uyghurlargha yardem bérishi kérekligini tekitlidi.

“Esli biz  musteqil bir dölet bolush süpitimiz bilen mushundaq tajawuzchiliqqa uchrighan, yoqitilish xewpige uchrawatqan insanlargha yardem bérish ornida iduq. Emma bi'iz hazir özimizning dölitige kéliwatqan xeterlik ehwallarni bilmey, dunyada boluwatqan ishlargha köngül bölmey yürüptuq. Nöwette Uyghurlar uchrawatqan weziyetni anglighandin kéyin, buning tolimu éghir mesile ikenlikini tonup yettim. Bizning okinawaliqlar we yaponluqlar choqum oyghinip dölitimizni mudapiye qilishta omumiyüzlük bir oyghinishni qolgha keltürüshimiz kérek. Shuning bilen birlikte biz ejdatlirimizgha oxshash qalghan milletlerge yardemde bolush, ularning qayta musteqilliqini qolgha keltürüshide küch chiqirishimiz lazim. Elwette, biz Uyghurlargha yardem bérishni hergizmu untup qalmaymiz, künlerning biride choqum Uyghurlargha yardem bérimiz.”

Weziyet analizchilirining qarishiche, yaponiyede yéqinqi yillardin buyan xitayning hökümranliqi astidiki Uyghurlarning siyasiy weziyitige bolghan qizziqish barghanche kücheygen. Bolupmu yéqinqi 30 yildin buyan, xitayning iqtisadiy jehettin bash kötürüp, siyasiy jehettin öz etrapidiki qoshnilirigha tehdit peyda qilishidek ri'al weziyet, yaponiyede xitay hökümitining tashqiy siyasitige bolghan qiziqishni kücheytken. Shuning bilen birlikte xitayning öz ichidiki xitay bolmighan Uyghur, tibet, mongghul qatarliq bésiwélin'ghan milletler ziminida yürgüzüwatqan mustemlikichilik siyasiti uning yéqin qoshnisi bolghan yaponiye hökümiti we xelqining diqqtini qozghawatqan muhim mesililerning birige aylan'ghan.

Xitay da'irilirining Uyghur diyarida qurghan “Yépiq terbiyelesh lagérliri” we bu lagérlargha qamalghan yüzminglighan Uyghurlar toghrisidiki xewerler yaponiye jemiyitide küchlük diqqet qozghimaqtiken.