Японийә ички кабинетиниң йеңидин тәшкил қилиниши вә уйғур мәсилисигә болған тәсири
2016.08.03

6-Айниң бешидин башлап тарқиветилгән японийә ички кабинети вә японийә парламенти икки айдин буян сайлам елип бериш арқилиқ һәр қайси сиясий партийәләрниң парламентики вәкиллирини сайлап чиқти.
Японийә ички кабинети қануниға асасән парламент вәкиллири сайлап чиқирилғандин кейин баш вәзир өз алдиға ички кабинетни қайтидин тәшкилләп һәр қайси министирлиқларға йеңидин министирларни вәзипигә тәйинләйдикән.
Японийә дөләтлик телевизийә қанили н х к ниң 3-авғусттики чүшлүк хәвиридә, японийә баш вәзири шинзо абейниң йеңидин тәшкилләнгән кабинети 19 нәпәр ички кабинет әзасини йеңидин вәзипигә тәйинлигәнликини елан қилди.
2-Авғуст күни японийә ички кабинети 2016-йиллиқ “дөләт мудапиәси ақташлиқ китаби” ни елан қилип хитайниң шәрқий вә җәнубий деңиздики паалийәтлирини қаттиқ әйиблигән иди.
2-Авғусттин 3-авғустқичә болған японийә ички кабинетидики бу хил өзгиришләрдин японийәдики бир қисим мутәхәссисләр япон-хитай мунасивитиниң буниңдин кейин техиму соғуқлишидиғанлиқини илгири сүрмәктә. Бирақ, японийәдә паалийәт елип бериватқан уйғур кишилик һоқуқ паалийәтчилири болса японийәдә уйғур давасиға пайдилиқ бир муһитиниң һазирлиниватқанлини билдүрмәктә.
Биз юқириқи қарашлар тоғрисида алди билән японийәдә нәшр қилинидиған хитай тилидики “хитайға нәзәр”, журнилиниң баш муһәррири, манҗу аял язғучи меңша ханим билән сөһбәт елип бардуқ.
Меңша ханим: “японийә ички кабинети елан қилған 2016-йиллиқ дөләт мудапиәси ақташлиқ китабида җуңгониң шәрқий вә җәнубий деңиздики паалийәтлирини әйиблигәндә қолланған ибариләр илгирики ақташлиқ китаблардикидин нәччә һәссә күчлүк, китабта тилға елинишичә, җуңго тәрәпниң өткән йилидин башлап сенкаку арили әтрапида елип барған һәрбий һәрикәтлириниң қетим сани ашқан. Шуңа японийә бу җәһәттә җуңгоға бәлгилик тәдбир қоллинишни ойлишиватқан болуши мумкин дәп қараймән” деди.
Язғучи меңша ханим, баш вәзир шинзо абениң йеңидин тәшкиллигән ички кабинет әзалиридин йеңидин дөләт мудапиә министири болған томоми инада ханим һәққидә тохтилип: “униң вәтәнпәрвәрлики наһайити күчлүк аял. Илгири ички кабинетта вәзипә өтигәндиму ясукуни бузуркварлар қәбристанлиқиға бир қанчә қетим тавапқа берип җуңго тәрәпниң аччиқини кәлтүргән иди” деди.
Японийәдә елип бериливатқан уйғур кишилик һоқуқ паалийәтлиригә болған йеңи кабинетниң тәсири тоғрисида тохталған меңша ханим: “йеңи кабентниң тибәт, уйғур, моңғулларға болған кишилик һоқуқ мәсилилиридики мәйдани өзгәрмәйду. Илгиридәкла болиду” деди.
Японийә уйғур бирлики тәшкилатиниң рәиси доктор турмуһәммәт һашим бу қетимқи японийә йеңи ички кабентидики уйғур мәсилисигә илгиридин тартипла көңүл бөлүп келиватқан бир қисим кишиләрниң йеңидин вәзипигә қоюлуши уйғур давасиға толиму пайдилиқ икәнлики тоғрисида қисқичә тохталди.
Японийә уйғур җәмийитиниң рәиси илһам маһмут шинзо абе ички кабинетиниң йеңидин тәшкиллиниши японийәниң хитайға болған ташқи сияситидә бәлгилик дәриҗидә өзгириш болғанлиқиниң ипадиси дәп қарайдиғанлиқини билдүрди.
Доктор турмуһәммәт һашим хитайниң шәрқий җәнуби асия әллиригә болған тәһдитидин японийә һәрбий җәһәттин өзини күчләндүрүшкә вә америка билән иттипақлишип район бихәтәрликини қоғдашқа өткәнликини илгири сүрди.
Японийәдики сиясий обзорчи миура котаро хитай-япон мунасивитиниң буниңдин кейинки кәлгүси һәққидә тохтилип: “хитай өзи билән қошна болған дөләтләр билән болған қошнидарчилиқ мунасивитини яхшилиши, йәни земин мәсилилиридә хәлқара қанунға әмәл қилиши керәк. Шундила икки дөләт арисидики зиддийәт пәсийип достлуқ күчийиду. Һазирқи вәзийәттин қариғанда икки дөләт мунасивитиниң кәлгүсидин сөз ечиш бираз тәс” деди.
Илһам маһмут сөзидә йәнә, японийә ички кабинетиниң уйғур мәсилисигә наһайити зор тәсир көристидиғанлиқини илгири сүрди.
Сиясий обзорчи миура котаро японийәдики уйғур давасиға болған йеңи кабентниң сиясити һәққидә тохтилип: “бу йәрдики түп мәсилә, шинзо абе һөкүмитиниң уйғур мәсилисигә болған позитсийиси әмәс, бәлки уйғур давасини япон хәлқигә қандақ аңлитиш вә япон хәлқи арқилиқ японийә һөкүмитиниң қоллишини қолға кәлтүрүш мәсилиси. Мениңчә, абениң уйғур мәсилисигә болған мәйдани йәнила илгирикидәк қоллаштин ибарәт дәп қараймән” деди.
Японийә мәтбуатлириниң бүгүнки хәвиригә қариғанда, йеңидин тәшкилләнгән ички кабинет әзалиридин 19 нәпири һәр қайси министирлиқларға йеңидин министирлиққа тәйинләнгән болуп, улар пат йеқинда қәсәм берип вәзипә тапшурувалидикән.
Юқириқи аваз улинишидин тәпсилатини аңлаң.