Yaponiye ichki kabinétining yéngidin teshkil qilinishi we Uyghur mesilisige bolghan tesiri

Yaponiye bash weziri shinzo abé qollighuchiliri bilen qol éliship körüshmekte. 2013-Yili iyul, yaponiye.

6-Ayning béshidin bashlap tarqiwétilgen yaponiye ichki kabinéti we yaponiye parlaménti ikki aydin buyan saylam élip bérish arqiliq her qaysi siyasiy partiyelerning parlaméntiki wekillirini saylap chiqti.

Yaponiye ichki kabinéti qanunigha asasen parlamént wekilliri saylap chiqirilghandin kéyin bash wezir öz aldigha ichki kabinétni qaytidin teshkillep her qaysi ministirliqlargha yéngidin ministirlarni wezipige teyinleydiken.

Yaponiye döletlik téléwiziye qanili n x k ning 3-awghusttiki chüshlük xewiride, yaponiye bash weziri shinzo abéyning yéngidin teshkillen'gen kabinéti 19 neper ichki kabinét ezasini yéngidin wezipige teyinligenlikini élan qildi.

2-Awghust küni yaponiye ichki kabinéti 2016-yilliq “Dölet mudapi'esi aqtashliq kitabi” ni élan qilip xitayning sherqiy we jenubiy déngizdiki pa'aliyetlirini qattiq eyibligen idi.

2-Awghusttin 3-awghustqiche bolghan yaponiye ichki kabinétidiki bu xil özgirishlerdin yaponiyediki bir qisim mutexessisler yapon-xitay munasiwitining buningdin kéyin téximu soghuqlishidighanliqini ilgiri sürmekte. Biraq, yaponiyede pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetchiliri bolsa yaponiyede Uyghur dawasigha paydiliq bir muhitining hazirliniwatqanlini bildürmekte.

Biz yuqiriqi qarashlar toghrisida aldi bilen yaponiyede neshr qilinidighan xitay tilidiki “Xitaygha nezer”, zhurnilining bash muherriri, manju ayal yazghuchi méngsha xanim bilen söhbet élip barduq.

Méngsha xanim: “Yaponiye ichki kabinéti élan qilghan 2016-yilliq dölet mudapi'esi aqtashliq kitabida junggoning sherqiy we jenubiy déngizdiki pa'aliyetlirini eyibligende qollan'ghan ibariler ilgiriki aqtashliq kitablardikidin nechche hesse küchlük, kitabta tilgha élinishiche, junggo terepning ötken yilidin bashlap sénkaku arili etrapida élip barghan herbiy heriketlirining qétim sani ashqan. Shunga yaponiye bu jehette junggogha belgilik tedbir qollinishni oylishiwatqan bolushi mumkin dep qaraymen” dédi.

Yazghuchi méngsha xanim, bash wezir shinzo abéning yéngidin teshkilligen ichki kabinét ezaliridin yéngidin dölet mudapi'e ministiri bolghan tomomi inada xanim heqqide toxtilip: “Uning wetenperwerliki nahayiti küchlük ayal. Ilgiri ichki kabinétta wezipe ötigendimu yasukuni buzurkwarlar qebristanliqigha bir qanche qétim tawapqa bérip junggo terepning achchiqini keltürgen idi” dédi.

Yaponiyede élip bériliwatqan Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetlirige bolghan yéngi kabinétning tesiri toghrisida toxtalghan méngsha xanim: “Yéngi kabéntning tibet, Uyghur, mongghullargha bolghan kishilik hoquq mesililiridiki meydani özgermeydu. Ilgiridekla bolidu” dédi.

Yaponiye Uyghur birliki teshkilatining re'isi doktor turmuhemmet hashim bu qétimqi yaponiye yéngi ichki kabéntidiki Uyghur mesilisige ilgiridin tartipla köngül bölüp kéliwatqan bir qisim kishilerning yéngidin wezipige qoyulushi Uyghur dawasigha tolimu paydiliq ikenliki toghrisida qisqiche toxtaldi.

Yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmut shinzo abé ichki kabinétining yéngidin teshkillinishi yaponiyening xitaygha bolghan tashqi siyasitide belgilik derijide özgirish bolghanliqining ipadisi dep qaraydighanliqini bildürdi.

Doktor turmuhemmet hashim xitayning sherqiy jenubi asiya ellirige bolghan tehditidin yaponiye herbiy jehettin özini küchlendürüshke we amérika bilen ittipaqliship rayon bixeterlikini qoghdashqa ötkenlikini ilgiri sürdi.

Yaponiyediki siyasiy obzorchi mi'ura kotaro xitay-yapon munasiwitining buningdin kéyinki kelgüsi heqqide toxtilip: “Xitay özi bilen qoshna bolghan döletler bilen bolghan qoshnidarchiliq munasiwitini yaxshilishi, yeni zémin mesililiride xelq'ara qanun'gha emel qilishi kérek. Shundila ikki dölet arisidiki ziddiyet pesiyip dostluq küchiyidu. Hazirqi weziyettin qarighanda ikki dölet munasiwitining kelgüsidin söz échish bir'az tes” dédi.

Ilham mahmut sözide yene, yaponiye ichki kabinétining Uyghur mesilisige nahayiti zor tesir köristidighanliqini ilgiri sürdi.

Siyasiy obzorchi mi'ura kotaro yaponiyediki Uyghur dawasigha bolghan yéngi kabéntning siyasiti heqqide toxtilip: “Bu yerdiki tüp mesile, shinzo abé hökümitining Uyghur mesilisige bolghan pozitsiyisi emes, belki Uyghur dawasini yapon xelqige qandaq anglitish we yapon xelqi arqiliq yaponiye hökümitining qollishini qolgha keltürüsh mesilisi. Méningche, abéning Uyghur mesilisige bolghan meydani yenila ilgirikidek qollashtin ibaret dep qaraymen” dédi.

Yaponiye metbu'atlirining bügünki xewirige qarighanda, yéngidin teshkillen'gen ichki kabinét ezaliridin 19 nepiri her qaysi ministirliqlargha yéngidin ministirliqqa teyinlen'gen bolup, ular pat yéqinda qesem bérip wezipe tapshuruwalidiken.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.