Bauxite Tây Nguyên, những phát biểu ở Quốc hội

Trong kỳ họp Quốc Hội vừa qua sự kiện nổi bật nhất và gây nhiều chú ý nhất là các tranh luận chung quanh dự án khai thác bauxite tại Tây Nguyên.

Mặc Lâm, phóng viên RFA
2009-06-23

Môi trường sống của vùng Tây Nguyên có thể hủy hoại khi tiến hành những dự án khai thác quẳng mỏ bô-xít.

Photo courtesy Wikipedia

vmlam062309.mp3

Bộ Công Thương trong khi trình bày những kế hoạch mà chính phủ sẽ triển khai trong việc khai thác mỏ bauxite đã phải trả lời nhiều câu hỏi của các đại biểu có quan tâm về vấn đề này.

Bên cạnh hai bài phát biểu đồng tình với chủ trương của chính phủ của hai tỉnh Lâm Đồng và Đắc Nông là những câu hỏi gay gắt đối với nhiều lĩnh vực liên quan tới việc khai thác do các đại biểu đưa ra.

Nhiều chất vấn

Từ nhiều năm qua, các phiên họp Quốc Hội hình như không được sự quan tâm lắm của người dân vì nhiều lý do. Một trong những lý do quan trọng nhất làm dân chúng thờ ơ với các cuộc họp này phát xuất từ phong cách làm việc cũng như cách tổ chức của cơ quan quyền lực cao nhất nước này.

Sự thiếu vắng các chất vấn gai góc và tập trung của đại biểu Quốc Hội trước đây cộng với yếu tố kiêm nhiệm đã gây tâm lý nghi ngờ chức năng thật sự của đại biểu Quốc Hội đối với người dân.

Chúng ta không chỉ chống đỡ với cơn bão suy giảm của nền kinh tế, nhưng ngoài Biển Đông đâu phải sóng yên biển lặng. Chúng ta đang đứng trước những thách đố trong một sự nghiệp lâu dài và chiến lược là bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và lãnh hải quốc gia.

Đại biểu Dương Trung Quốc

Phiên họp lần này có khác. Nhiều bài phát biểu sát với thực tế và những câu hỏi quan trọng được một số đại biểu đưa ra, trong đó Đại biểu Dương Trung Quốc được dư luận đánh giá là có những phát biểu mạnh mẽ và gai góc nhất khi ông hỏi thẳng chính phủ về vấn đề Biển Đông, nơi đang xảy ra những va chạm có thể gây nguy hại đến chủ quyền quốc gia nhưng không thấy chính phủ báo cáo hay gợi ý để quốc hội bàn thảo, mở đầu bài phát biểu, đại biểu Dương Trung Quốc nói:

“Chúng ta không chỉ chống đỡ với cơn bão suy giảm của nền kinh tế, nhưng ngoài Biển Đông đâu phải sóng yên biển lặng. Chúng ta đang đứng trước những thách đố trong một sự nghiệp lâu dài và chiến lược là bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và lãnh hải quốc gia.

Những động thái đang diễn ra trên Biển Đông, trong đó có những việc mà chính phủ đã phải làm như những tuyên bố của người phát ngôn của Bộ Ngoại Giao, như việc trình lên Liên Hiệp Quốc đăng ký về vùng biển chủ quyền Việt Nam, vậy mà chúng ta thấy báo cáo của chính phủ chưa tương xứng với độ nóng của tình hình thực tiễn.

Sự nghiệp bảo vệ chủ quyền lãnh thổ có vai trò ngoại giao của chính phủ, có sức mạnh lực lượng quốc phòng, và quan trọng hơn hết là lòng yêu nước và tinh thần quyết tử cho tổ quốc quyết sinh của người dân. Do vậy Quốc Hội cần được cung cấp đầy đủ thông tin để thực hiện giám sát cũng như tạo sự đồng thuận của nhân dân trên lãnh vực sống còn này.”

Vấn đề khai thác bauxite vẫn là quan tâm hàng đầu đối với dư luận theo dõi cuộc họp Quốc Hội kỳ này.

Sau khi bức thư kiến nghị do GS Nguyễn Huệ Chi thực hiện với chữ ký của 135 trí thức trong và ngoài nước gửi đến Quốc Hội yêu cầu cho ngưng dự án thì người ta chờ đợi một cuộc tranh cãi sôi nổi sẽ thay đổi nhận thức của chính phủ lẫn các đại biểu bên trong toà nhà quyền uy này.

Bản báo cáo của chính phủ do ông Phạm Khôi Nguyên, Bộ Trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi Trường cũng đồng thời là đại biểu Quốc Hội thuộc đơn vị thành phố Hà Nội, tường trình khá đầy đủ những kế hoạch mà Bộ này triển khai trong dự án.

Lãnh đạo tỉnh và nhân dân tỉnh Lâm Đồng là luôn luôn chấp hành và hoàn toàn ủng hộ dự án đầu tư lớn do chính phủ quyết định tại địa bàn tỉnh, trong đó có dự án khai thác bauxite-alumin của Tập Đoàn Than Khoáng Sản đang triển khai hiện nay.

Đại biểu tỉnh Lâm Đồng

Đồng thuận & Phản biện

Tuy nhiên, tính chất kiêm nhiệm đã khiến ông bộ trưởng kiêm đại biểu Quốc Hội đi dây giữa hỏi và trả lời khi vừa báo cáo vừa phải tự xác định các chi tiết là phù hợp với điều kiện thực tế trong tư cách là đại biểu đối với những gì mà ông trình bày.

Đại biểu tỉnh Lâm Đồng đọc bản phát biểu về việc khai thác mỏ bauxite mà lời văn không khác mấy so với các bản báo cáo của các viên chức chính phủ. Ông nói :

“Từ khi triển khai dự án đến nay Tập Đoàn Than Khoáng Sản (TKV) là tập đoàn lớn của nhà nước luôn có trách nhiệm và ý thức chính trị cao, đã phối hợp tốt với chính quyền địa phương giải quyết các vấn đề an sinh xã hội ở địa phương.

Qua tiếp xúc với cán bộ và nhân dân trong tỉnh chúng tôi chưa phát hiện những ý kiến phản ảnh hoặc phản bác hay không đồng tình việc triển khai dự án.

Quan điểm của lãnh đạo tỉnh và nhân dân tỉnh Lâm Đồng là luôn luôn chấp hành và hoàn toàn ủng hộ dự án đầu tư lớn do chính phủ quyết định tại địa bàn tỉnh, trong đó có dự án khai thác bauxite-alumin của Tập Đoàn Than Khoáng Sản đang triển khai hiện nay. Xin cảm ơn Quốc Hội.”

Đại Biểu Dương Trung Quốc đã thẳng thắn hỏi lại đại biểu tỉnh Lâm Đồng về sự đồng thuận mà đại biểu này cho là tất cả nhân dân trong tỉnh của ông có được:

“Tôi không dám như đại biểu tỉnh Lâm Đồng nhân danh là toàn thể nhân dân của tỉnh ủng hộ. Tôi chỉ muốn được dựa vào ý kiến của một bộ phận mà chính trong văn bản của Bộ Chính Trị đã bày tỏ lòng biết ơn, đó là những vị lão thành cách mạng, đó là những nhà khoa học tâm huyết, để nói rằng tại sao một vấn đề được đặt ở một tầm mức quan trọng như vậy mà cái bộ phận nhân dân này vẫn cảm thấy chưa đồng thuận.”

Tại sao chúng ta lại phải đi vay đến vài đến trăm triệu đô la để làm những cái nhà máy như ở Tân Rai hay là Nhân Cơ trong khi mà nền kinh tế của chúng ta đang gặp rất nhiều khó khăn mà lãi thì chưa nhìn thấy đâu?

TS Nguyễn Minh Thuyết

Một đại biểu Quốc Hội khác luôn đẩy những câu hỏi tới bậc thang cuối là Tiến sĩ Nguyễn Minh Thuyết. Ông đưa ra nhiều câu hỏi thiết thân đối với các vấn đề như giáo dục, báo chí, tham nhũng cũng như dự án bauxite. Ông chất vấn chính phủ về hiệu quả kinh tế của dự án này như sau:

“Tại sao chúng ta lại phải đi vay đến vài đến trăm triệu đô la để làm những cái nhà máy như ở Tân Rai hay là Nhân Cơ trong khi mà nền kinh tế của chúng ta đang gặp rất nhiều khó khăn mà lãi thì chưa nhìn thấy đâu?

Ngay đồng chí chủ tịch hội đông quản trị của TKV cũng nói là năm mươi ăn, năm mươi thua. Nếu mình bỏ tiền túi của mình ra, có bao giờ mình kinh doanh theo cái kiểu : chưa nhìn thấy lãi mà đã kinh doanh không? Cho nên chúng tôi xin đề nghị hết sức cân nhắc chuyện này.”

Các câu hỏi của Giaó sư Nguyễn Lân Dũng, Phạm Thị Loan, Danh Út.. liên quan đến vấn đề bauxite vẫn còn quá ít so với sự có mặt của gần 500 đại biểu. Nhận xét vấn đề này Giáo sư Nguyễn Huệ Chi, tác giả bức thư kiến nghị Quốc Hội, cho rằng đây là những tinh hoa tuy còn ít nhưng đáng phải trân trọng. Ông nói:

“Ở trong Quốc Hội cái phân số mà ta gọi là tinh hoa không phải là con số lớn, bởi vì có phải tất cả các đại biểu quốc hội đều có một tầm mức văn hoá như nhau, tầm mức nhận thức như nhau, và có được một đầu óc tự do tư tưởng, độc lập tư tưởng để mà suy nghĩ về những vấn đề của đất nước đâu.

Một cái quốc hội của chúng ta được chứng tỏ như thế nào thì ai cũng biết rồi, cho nên những người phát biểu đấy chính là những tinh hoa được đúc kết lại, cho nên khó không phải là số nhỏ mà họ chính là đại biểu cho tiếng nói mà tiếng là tiếng nói quan trọng. Còn những người khác có khi họ chưa nói, họ suy nghĩ nhưng mà họ chưa có điều kiện để nói, thế thôi.”

Mỗi một thay đổi lớn lao đều cần thời gian và ý thức chín muồi của dân chúng. Dư luận cho rằng kỳ họp lần này đã có nhiều dấu hiệu khởi sắc từ phía đại diện người dân tuy còn ít ỏi.

Những khởi sắc này cần được nhân rộng hơn và phải được nhận thức như một bước tiến cần thiết từ phía phản biện và chính phủ nên lấy đó làm thước đo cho các yếu tố khi thực hiện chính sách hơn là né tránh bằng những báo cáo chung chung như thường thấy từ trước tới nay.