Bộ Công Thương trong khi trình bày những kế hoạch mà chính phủ sẽ triển khai trong việc khai thác mỏ bauxite đã phải trả lời nhiều câu hỏi của các đại biểu có quan tâm về vấn đề này.
Bên cạnh hai bài phát biểu đồng tình với chủ trương của chính phủ của hai tỉnh Lâm Đồng và Đắc Nông là những câu hỏi gay gắt đối với nhiều lĩnh vực liên quan tới việc khai thác do các đại biểu đưa ra.
Nhiều chất vấn
Từ nhiều năm qua, các phiên họp Quốc Hội hình như không được sự quan tâm lắm của người dân vì nhiều lý do. Một trong những lý do quan trọng nhất làm dân chúng thờơ với các cuộc họp này phát xuất từ phong cách làm việc cũng như cách tổ chức của cơ quan quyền lực cao nhất nước này.
Sự thiếu vắng các chất vấn gai góc và tập trung của đại biểu Quốc Hội trước đây cộng với yếu tố kiêm nhiệm đã gây tâm lý nghi ngờ chức năng thật sự của đại biểu Quốc Hội đối với người dân.
Chúng ta không chỉ chống đỡ với cơn bão suy giảm của nền kinh tế, nhưng ngoài Biển Đông đâu phải sóng yên biển lặng. Chúng ta đang đứng trước những thách đố trong một sự nghiệp lâu dài và chiến lược là bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và lãnh hải quốc gia.
Đại biểu Dương Trung Quốc<br/>
Phiên họp lần này có khác. Nhiều bài phát biểu sát với thực tế và những câu hỏi quan trọng được một số đại biểu đưa ra, trong đó Đại biểu Dương Trung Quốc được dư luận đánh giá là có những phát biểu mạnh mẽ và gai góc nhất khi ông hỏi thẳng chính phủ về vấn đề Biển Đông, nơi đang xảy ra những va chạm có thể gây nguy hại đến chủ quyền quốc gia nhưng không thấy chính phủ báo cáo hay gợi ý để quốc hội bàn thảo, mở đầu bài phát biểu, đại biểu Dương Trung Quốc nói:
"Chúng ta không ch ỉ ch ống đ ỡ v ới c ơn bão suy gi ảm c ủa n ền kinh t ế, nh ưng ngoài Bi ển Đông đâu ph ải sóng yên bi ển l ặng. Chúng ta đang đ ứng tr ước nh ững thách đ ố trong m ột s ự nghi ệp lâu dài và chi ến l ược là b ảo v ệ ch ủ quy ền lãnh th ổ và lãnh h ải qu ốc gia.
Nh ững đ ộng thái đang di ễn ra trên Bi ển Đông, trong đó có nh ững vi ệc mà chính ph ủ đã ph ải làm nh ư nh ững tuyên b ố c ủa ng ười phát ngôn c ủa B ộ Ngo ại Giao, nh ư vi ệc trình lên Liên Hi ệp Qu ốc đăng ký v ề vùng bi ển ch ủ quy ền Vi ệt Nam, v ậy mà chúng ta th ấy báo cáo c ủa chính ph ủ ch ưa t ương x ứng v ới đ ộ nóng c ủa tình hình th ực ti ễn.
S ự nghi ệp b ảo v ệ ch ủ quy ền lãnh th ổ có vai trò ngo ại giao c ủa chính ph ủ, có s ức m ạnh l ực l ượng qu ốc phòng, và quan tr ọng h ơn h ết là lòng yêu n ước và tinh th ần quy ết t ử cho t ổ qu ốc quy ết sinh c ủa ng ười dân. Do v ậy Qu ốc H ội c ần đ ược cung c ấp đ ầy đ ủ thông tin đ ể th ực hi ện giám sát cũng nh ư t ạo s ự đ ồng thu ận c ủa nhân dân trên lãnh v ực s ống còn này."
Vấn đề khai thác bauxite vẫn là quan tâm hàng đầu đối với dư luận theo dõi cuộc họp Quốc Hội kỳ này.
Sau khi bức thư kiến nghị do GS Nguyễn Huệ Chi thực hiện với chữ ký của 135 trí thức trong và ngoài nước gửi đến Quốc Hội yêu cầu cho ngưng dự án thì người ta chờ đợi một cuộc tranh cãi sôi nổi sẽ thay đổi nhận thức của chính phủ lẫn các đại biểu bên trong toà nhà quyền uy này.
Bản báo cáo của chính phủ do ông Phạm Khôi Nguyên, Bộ Trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi Trường cũng đồng thời là đại biểu Quốc Hội thuộc đơn vị thành phố Hà Nội, tường trình khá đầy đủ những kế hoạch mà Bộ này triển khai trong dự án.
Lãnh đạo tỉnh và nhân dân tỉnh Lâm Đồng là luôn luôn chấp hành và hoàn toàn ủng hộ dự án đầu tư lớn do chính phủ quyết định tại địa bàn tỉnh, trong đó có dự án khai thác bauxite-alumin của Tập Đoàn Than Khoáng Sản đang triển khai hiện nay.
Đại biểu tỉnh Lâm Đồng
Đồng thuận & Phản biện
Tuy nhiên, tính chất kiêm nhiệm đã khiến ông bộ trưởng kiêm đại biểu Quốc Hội đi dây giữa hỏi và trả lời khi vừa báo cáo vừa phải tự xác định các chi tiết là phù hợp với điều kiện thực tế trong tư cách là đại biểu đối với những gì mà ông trình bày.
Đại biểu tỉnh Lâm Đồng đọc bản phát biểu về việc khai thác mỏ bauxite mà lời văn không khác mấy so với các bản báo cáo của các viên chức chính phủ. Ông nói :
"T ừ khi tri ển khai d ự án đ ến nay T ập Đoàn Than Khoáng S ản (TKV) là t ập đoàn l ớn c ủa nhà n ước luôn có trách nhi ệm và ý th ức chính tr ị cao, đã ph ối h ợp t ốt v ới chính quy ền đ ịa ph ương gi ải quy ết các v ấn đ ề an sinh xã h ội ở đ ịa ph ương.
Qua ti ếp xúc v ới cán b ộ và nhân dân trong t ỉnh chúng tôi ch ưa phát hi ện nh ững ý ki ến ph ản ảnh ho ặc ph ản bác hay không đ ồng tình vi ệc tri ển khai d ự án.
Quan đi ểm c ủa lãnh đ ạo t ỉnh và nhân dân t ỉnh Lâm Đ ồng là luôn luôn ch ấp hành và hoàn toàn ủng h ộ d ự án đ ầu t ư l ớn do chính ph ủ quy ết đ ịnh t ại đ ịa bàn t ỉnh, trong đó có d ự án khai thác bauxite-alumin c ủa T ập Đoàn Than Khoáng S ản đang tri ển khai hi ện nay. Xin c ảm ơn Qu ốc H ội."
Đại Biểu Dương Trung Quốc đã thẳng thắn hỏi lại đại biểu tỉnh Lâm Đồng về sự đồng thuận mà đại biểu này cho là tất cả nhân dân trong tỉnh của ông có được:
"Tôi không dám nh ư đ ại bi ểu t ỉnh Lâm Đ ồng nhân danh là toàn th ể nhân dân c ủa t ỉnh ủng h ộ. Tôi ch ỉ mu ốn đ ược d ựa vào ý ki ến c ủa m ột b ộ ph ận mà chính trong văn b ản c ủa B ộ Chính Tr ị đã bày t ỏ lòng bi ết ơn, đó là nh ững v ị lão thành cách m ạng, đó là nh ững nhà khoa h ọc tâm huy ết, đ ể nói r ằng t ại sao m ột v ấn đ ề đ ược đ ặt ở m ột t ầm m ức quan tr ọng nh ư v ậy mà cái b ộ ph ận nhân dân này v ẫn c ảm th ấy ch ưa đ ồng thu ận."
Tại sao chúng ta lại phải đi vay đến vài đến trăm triệu đô la để làm những cái nhà máy nhưở Tân Rai hay là Nhân Cơ trong khi mà nền kinh tế của chúng ta đang gặp rất nhiều khó khăn mà lãi thì chưa nhìn thấy đâu?<br/>
TS Nguyễn Minh Thuyết<br/>
Một đại biểu Quốc Hội khác luôn đẩy những câu hỏi tới bậc thang cuối là Tiến sĩ Nguyễn Minh Thuyết. Ông đưa ra nhiều câu hỏi thiết thân đối với các vấn đề như giáo dục, báo chí, tham nhũng cũng như dự án bauxite. Ông chất vấn chính phủ về hiệu quả kinh tế của dự án này như sau:
"T ại sao chúng ta l ại ph ải đi vay đ ến vài đ ến trăm tri ệu đô la đ ể làm nh ững cái nhà máy nh ư ở Tân Rai hay là Nhân C ơ trong khi mà n ền kinh t ế c ủa chúng ta đang g ặp r ất nhi ều khó khăn mà lãi thì ch ưa nhìn th ấy đâu?
Ngay đ ồng chí ch ủ t ịch h ội đông qu ản tr ị c ủa TKV cũng nói là năm m ươi ăn, năm m ươi thua. N ếu mình b ỏ ti ền túi c ủa mình ra, có bao gi ờ mình kinh doanh theo cái ki ểu : ch ưa nhìn th ấy lãi mà đã kinh doanh không? Cho nên chúng tôi xin đ ề ngh ị h ết s ức cân nh ắc chuy ện này."
Các câu hỏi của Giaó sư Nguyễn Lân Dũng, Phạm Thị Loan, Danh Út.. liên quan đến vấn đề bauxite vẫn còn quá ít so với sự có mặt của gần 500 đại biểu. Nhận xét vấn đề này Giáo sư Nguyễn Huệ Chi, tác giả bức thư kiến nghị Quốc Hội, cho rằng đây là những tinh hoa tuy còn ít nhưng đáng phải trân trọng. Ông nói:
"Ở trong Qu ốc H ội cái phân s ố mà ta g ọi là tinh hoa không ph ải là con s ố l ớn, b ởi vì có ph ải t ất c ả các đ ại bi ểu qu ốc h ội đ ều có m ột t ầm m ức văn hoá nh ư nhau, t ầm m ức nh ận th ức nh ư nhau, và có đ ược m ột đ ầu óc t ự do t ư t ưởng, đ ộc l ập t ư t ưởng đ ể mà suy nghĩ v ề nh ững v ấn đ ề c ủa đ ất n ước đâu.
M ột cái qu ốc h ội c ủa chúng ta đ ược ch ứng t ỏ nh ư th ế nào thì ai cũng bi ết r ồi, cho nên nh ững ng ười phát bi ểu đ ấy chính là nh ững tinh hoa đ ược đúc k ết l ại, cho nên khó không ph ải là s ố nh ỏ mà h ọ chính là đ ại bi ểu cho ti ếng nói mà ti ếng là ti ếng nói quan tr ọng. Còn nh ững ng ười khác có khi h ọ ch ưa nói, h ọ suy nghĩ nh ưng mà h ọ ch ưa có đi ều ki ện đ ể nói, th ế thôi."
Mỗi một thay đổi lớn lao đều cần thời gian và ý thức chín muồi của dân chúng. Dư luận cho rằng kỳ họp lần này đã có nhiều dấu hiệu khởi sắc từ phía đại diện người dân tuy còn ít ỏi.
Những khởi sắc này cần được nhân rộng hơn và phải được nhận thức như một bước tiến cần thiết từ phía phản biện và chính phủ nên lấy đó làm thước đo cho các yếu tố khi thực hiện chính sách hơn là né tránh bằng những báo cáo chung chung như thường thấy từ trước tới nay.