Sau một thời gian dài không có mặt trên thị trường giao dịch ở Việt Nam, đến năm 2003 đồng tiền xu lại xuất hiện trở lại trong lưu thông tiền tệ. Ngân hàng
nhà nước Việt Nam đã phát hành các loại tiền xu với mệnh giá 200 đồng, 500 đồng, 1,000 đồng, 2,000 đồng và 5,000 đồng.
Bất lợi của tiền xu
Do vấn đề trượt giá và nạn lạm phát tăng vọt nên chỉ vài năm sau khi ra đời, tiền xu có mệnh giá nhỏ như 200 đồng và 500 đồng gần như không được người tiêu dùng sử dụng vì các mặt hàng đều tăng giá và hầu như không mặt hàng nào có giá 200 đồng hoặc 500 đồng. Tuy nhiên, người tiêu dùng sử dụng ba loại tiền xu còn lại.
Do vấn đề trượt giá và nạn lạm phát tăng vọt nên chỉ vài năm sau khi ra đời, tiền xu có mệnh giá nhỏ như 200 đồng và 500 đồng gần như không được người tiêu dùng sử dụng vì các mặt hàng đều tăng giá và hầu như không mặt hàng nào có giá 200 đồng hoặc 500 đồng.
Anh Nguyễn Thế Tâm, thuộc Phòng Doanh nghiệp Ngân hàng Thương Mại Cổ phần Á Châu (ACB) có ý kiến về tiền xu như sau:
“Khi tiền xu mới được phát hành ra thì nhu cầu và sự quan tâm đón nhận của người dân rất hào hứng, nhưng sau một thời gian thì có xảy ra một số tình trạng như là về chất lượng của đồng tiền xu, đặc biêt là đồng tiền xu 1,000, 2,000, 5,000 thì nhìn bề ngoài nó màu vàng giống như đồng tiền vàng, nhưng có thể trong quá trình sản xuất nó có lẫn một số tạp chất, và trong quá trình sử dụng nó bị oxy hoá làm cho nó đổi màu.
Sau 6 năm sử dụng đến giờ thì trong thời gian vừa rồi người ta thấy tiền xu có một số bất lợi. Do mệnh giá nhỏ nên khi cần có một trị giá tiền lớn, mà bằng tiền xu thì nó rất cồng kềnh, cần có đồ đựng và dễ bị mất, thất lạc vì nó nhỏ.”
Từ khoảng cuối tháng 10 này nhiều người dân có tiền xu không thể tiêu được, vì đâu đâu người bán cũng đều từ chối nhận tiền xu; từ các tiểu thương ngoài chợ, đến các cửa hàng kinh doanh, và cả những bãi giữ xe.
Chủ một sạp thịt heo ở Chợ Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: "Tôi còn một đống tiền xu ở nhà, khi mua thịt khách trả tiền, nhưng khi tôi thanh toán tiền với lái buôn họ nhất định không chịu nhận tiền xu với lý do là: nặng và họ cũng không thanh toán được khi mua hàng. Các chị đi chợ mua thịt trả tiền nếu phải thối lại bằng tiền xu, thì đòi cân luôn cho đủ chẳn khỏi phải thối lại."
Tôi còn một đống tiền xu ở nhà, khi mua thịt khách trả tiền, nhưng khi tôi thanh toán tiền với lái buôn họ nhất định không chịu nhận tiền xu với lý do là: nặng và họ cũng không thanh toán được khi mua hàng. Các chị đi chợ mua thịt trả tiền nếu phải thối lại bằng tiền xu, thì đòi cân luôn cho đủ chẳn khỏi phải thối lại<br/>
Chủ một sạp thịt heo, Tân Định
Về phía các bà nội trợ cũng không ai thích tiền xu, bà Phạm Thị Nhị nói:
"Cô không thích tiền xu, nói chung cô thấy đồng xu sau này nó làm xấu lắm, nhỏ hay rớt, hay mất nên khi người ta trả thì cô không thích và khi cô có thì cô xài cho hết chứ không chừa. Vì bên cạnh tiền xu còn có tiền giấy 1,000, 2,000, 5,000 xài thấy tiện hơn, không mất, dễ hơn chứ còn đồng xu cô thấy nó bất tiện cầm vô hôi tay nữa. Tâm lý cô thấy không ai thích tiền xu vì nó nhỏ xíu dễ rơi rớt, mà nó còn lại bị ra ten, cái màu nó xỉn trông xấu lắm, mà cái đồng 2,000 và 5,000 giống nhau dễ nhầm lẫn vì mắt cô kém."
Bà Nhị cho biết cách duy nhất của bà để tiêu cho hết tiền xu là dùng nó để đóng tiền điện, tiền nước, điện thoại, nhưng cũng khó khăn lắm mới thuyết phục được các nhân viên đi thu tiền chịu nhận tiền xu.
Vì bên cạnh tiền xu còn có tiền giấy 1,000, 2,000, 5,000 xài thấy tiện hơn, không mất, dễ hơn chứ còn đồng xu cô thấy nó bất tiện cầm vô hôi tay nữa. Tâm lý cô thấy không ai thích tiền xu vì nó nhỏ xíu dễ rơi rớt, mà nó còn lại bị ra ten, cái màu nó xỉn trông xấu lắm, mà cái đồng 2,000 và 5,000 giống nhau dễ nhầm lẫn vì mắt cô kém <br/>
Bà Nhị
Ngoài tiền xu ra, bà Nhị cũng không thích loại giấy bạc mới phát hành in trên giấy polymer, bà Nhị nói:
“Cô thích tiền giấy hơn nhưng mà thật ra cô cũng thích tiền giấy loại cotton như hồi xưa hơn, chứ cái giấy polymer bây giờ cũng không ai thích nữa không thích loại tiền in trên giấy polymer vì nói là bền chứ cô thấy nó cũng phai màu, cũng gãy gấp, mà cũng dễ dính, khi mình cuộn lại bỏ túi cũng dễ rớt, nhưng mà tiền xu thì không ai thích cả.”
Tiền xu vẫn còn dùng được
Tại các nước thì tiền xu được sử dụng phổ biến ở các dịch vụ công cộng hoặc các máy bán hàng tự động. Còn ở Việt Nam thì sao? Anh Tâm cho biết tiếp:
“Một số địa điểm có máy bán nước tự động đặt ở công viên hay trong một số toà nhà cao ốc văn phòng lớn hoặc là các địa điểm công cộng. Các siêu thị họ có những máy bán tự động bán nước hay càphê pha sẳn, khi đưa tiền xu vô thì nó chạy ra. Cái này ở nước ngoài, đặc biệt là bên Mỹ thì nó đã phổ biến từ lâu rồi. Ở Việt Nam hiện nay thì nó cũng đã gần phổ biến hơn.
Tuy nhiên mức độ đầu tư của các nhà đầu tư vào dịch vụ này thì chưa được mạnh lắm nên nó cũng vẫn còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở những khu đô thị, thành phố lớn thì mới có.”
Như vậy đối tượng nào ở Việt Nam sử dụng tiền xu nhiều nhất?
“Thực ra hiện nay đối tượng xài tiền xu nhiều nhất thì chính là các cửa hàng bán lẻ hay hệ thống bán lẻ và đặc biệt bây giờ chủ yếu phổ biến là ở các hệ thống siêu thị bán lẻ. Khi người dân đến mua hàng, giao dịch, thanh toán tiền thì những đồng tiền xu góp phần giải tỏa những khan hiếm về tiền lẻ, nó thực hiện phần thối tiền lại cho bên phía khách hàng giao dịch.
Thực ra hiện nay đối tượng xài tiền xu nhiều nhất thì chính là các cửa hàng bán lẻ hay hệ thống bán lẻ và đặc biệt bây giờ chủ yếu phổ biến là ở các hệ thống siêu thị bán lẻ. Khi người dân đến mua hàng, giao dịch, thanh toán tiền thì những đồng tiền xu góp phần giải tỏa những khan hiếm về tiền lẻ,
Anh Tâm<br/>
Cái thứ hai nữa là bên ngân hàng, ngân hàng cũng xài tiền xu nhiều, chứ còn đối với người dân hoặc các tiểu thương ngoài chợ hoặc các khu thương mại thì họ không thích vì cần phải quản lý, cần phải mang đi mang lại một lượng tiền xu cồng kềnh, nặng như vậy rất phức tạp, mà nó cũng dễ bị mất mát, thất thoát nữa nên người ta rất là e ngại.
Thực tế mặc dù nó có những nhược điểm như vậy nhưng bên cạnh đó cũng có ưu điểm là khi đưa tiền xu vào sử dụng thì nó giảm áp lực và sự khan hiếm tiền lẻ.”
Tiền xu vẫn còn nguyên giá trị nhưng tình trạng người dân tẩy chay tiền xu đặt ra cho các nhà quản lý những vấn đề cần giải quyết. Trong các phiên trao đổi của kỳ họp Quốc hội vừa rồi, đại biểu Lê Thị Nga đã đưa ra một đồng tiền kim loại đã xỉn màu để chất vấn xung quanh việc phát hành đồng tiền xu không đạt hiệu quả - Lý do và trách nhiệm cụ thể là của ai? Bà Nga hỏi: "Bây giờ những đồng đảm bảo chất lượng người dân vẫn không dùng thì giải pháp thế nào?"
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Giàu đã trả lời rằng: "Chúng tôi đã nghiêm túc xem xét lại vấn đề tiền xu và đã không phát hành thêm loại tiền xu này… Trong thực tiển, đồng tiền xu mà còn đẹp, còn sạch thì vẫn lưu hành bình thường, tuy nhiên tính phổ biến của nó không nhiều. Với lại, lượng tiền xu của chúng ta không phát hành nữa thì trong lưu thông nó cũng ở mức độ thôi."
Cho dù người dân có “chê” tiền xu, nhưng hiện nay Ngân hàng Nhà nước vẫn chưa có một quyết định chính thức gì về việc thu hồi tiền xu nên nó vẫn còn đang lưu thông trên thị trường.