Thanh Quang, phóng viên đài RFA
Sau nỗ lực xây dựng Đài Tưởng Niệm Thuyền Nhân Việt Nam trên đảo Bidong của Malaysia và đảo Galang tại Indonesia – những nơi từng là trại tỵ nạn cho hàng trăm ngàn thuyền nhân Việt Nam, Văn Khố Thuyền Nhân Việt Nam cùng Ban tổ chức phái đoàn đi Bidong-Galang hiện có kế hoạch dựng bia mộ mới tại những nghĩa trang thuyền nhân ở Malaysia.

Thanh Quang tiếp chuyện qua điện thoại với ông Trần Đông, Giám đốc Văn Khố Thuyền Nhân tại Úc, để tìm hiểu về kế hoạch này. Mời qúy vị theo dõi cuộc phỏng vấn sau đây:
Thanh Quang: Thưa ông chúng tôi được tin các ngôi mộ của thuyền nhân Việt Nam tại Malaysia sẽ được dựng những bia mới cho thích hợp hơn. Trước hết xin ông cho biết tổng quát về vấn đề này.
Ông Trần Đông: Thưa quý thính giả, trong chuyến đi cuối tháng 12 vừa qua, khi đến Malaysia chúng tôi có gặp các viên chức địa phương, và họ có đề nghị chúng ta cần thay mới các mộ bia của các ngôi mộ thuyền nhân ở Malaysia, vì tới nay đã là 20-30 năm rồi, nên phần lớn những tấm bia đó bị hư hết.
Thanh Quang: Thưa ông, về hình thức thì những tấm bia mới đó như thế nào ?
Ông Trần Đông: Thưa theo kế hoạch của chúng tôi thì những bia mộ đó sẽ là những trụ bằng bằng bê-tông, có cốt sắt bên trong; cao 3 tấc, ngang cũng khỏang 3 tấc, dài 4 tấc; mặt trên ghi tên, họ, ngày sinh, ngày mất…Chúng tôi muốn làm bia mộ kiên cố như vậy để nó tồn tại được 50 năm hay hơn nữa.
Bạn nghĩ gì về sự kiện này? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org
Thanh Quang: Đối với những mộ không danh tánh thì bia mộ sẽ dưới hình thức như thế nào ?
Ông Trần Đông: Thưa qúy thính giả tất cả ngôi mộ thuyền nhân không danh tại Malaysia đều được ghi tắt ba chữ VBT, tức Vietnamese Boat People – Thuyền Nhân Việt Nam.
Thanh Quang: Thế còn mộ tập thể thì sao ?
Ông Trần Đông: Các mộ tập thể ở Malaysia có thể được chia làm hai loại: Một loại đã được xây dựng hoàn chỉnh và loại thứ nhì chưa được xây dựng gì hết, thậm chí chưa có tầm bia nào cả.
Chúng tôi quyết định đối với những ngôi mộ đã thành khỏanh rồi thì chúng tôi sẽ sơn lại cho khang trang thôi; còn những mộ tập thể mà chưa làm thành mộ - tức chưa có vòng rào chung quanh, chưa có bia thì chúng tôi sẽ xây rào, dựng bia đàng hoàng.
Thanh Quang: Thưa nhân đây xin ông cho biết đối với những ngôi mộ có danh tánh, thì những danh tánh này có chắc chắn đúng với thi hài của thuyền nhân năm dưới mộ hay không ? Làm sao các nhà hảo tâm Malaysia, khi giúp an táng thuyền nhân, năm vững được danh tánh của họ ?
Ông Trần Đông: Theo chúng tôi được biết thì những ngôi mộ có danh tánh, khi được dựng bia, phải qua Hội Hồng Nguyệt Mã Lai vốn lo và nắm vững chi tiết về thuyền nhân. Cho nên chúng tôi nghĩ là xác suất đúng rất là cao.
Chỉ trừ một vài trường hợp, thí dụ như trong ngôi mộ tập thể 123 người tại tiểu bang Kelangtang, nơi có thân nhân anh Nguyễn Ngọc Ngạn (MC của Paris By Night), thì theo anh Ngạn nói, khi anh tỉnh dậy ở đó chỉ có 69 người thôi, nhưng danh sách trên bia lại tới 123 người.
Vấn đề này thuộc vấn đề lịch sử, mình không thể biết chắc chắn trong trường hợp các ngôi mộ tập thể. Tuy nhiên, đối với mộ cá nhân thì xác suất đúng rất là cao. Vì cơ quan quản trị họ còn có sơ đồ nữa, cho biết rõ lô số mấy, kích thước, người nằm dưới mộ là ai, và có thể test DNA để lấy cốt.
Thanh Quang: Theo dự tính thì chừng nào số bia mộ mới đó được dựng lên ?
Ông Trần Đông: Chúng tôi dự trù sẽ nhanh chóng xúc tiến công trình này trong chuyến đi Malaysia vào cuối tháng Tư sắp tới đây. Lúc đó chúng tôi sẽ khánh thành một khu nghĩa trang thí điểm, cũng có buổi cầu nguyện do các Ni, Sư và Linh mục thực hiện.
Hiện nay Tây Úc sẽ đi đầu trong nỗ lực giúp dựng bia mộ này. Tây Úc đã đồng ý bảo trợ số bia mộ tại nghĩa trang khu A ở bang Terenganu. Sau thí điềm này thì toàn thể nước Úc và những nước khác sẽ giúp thực hiện số mộ bia còn lại tại tất cả 10 nghĩa trang thuyền nhân ở khắp nước Malaysia.
Thanh Quang: Thưa có một điểm quan trọng ở đây là liệu nhà cầm quyền Malaysia có cấp phép cho phái đoàn hành hương thực hiện việc xây dựng mộ bia hay không, nhất là sau khi cũng chính họ, vì áp lực của nhà cầm quyền Việt Nam, mà ra lệnh phá bỏ các Đài Tưởng Niệm Thuyền Nhân ở lại vĩnh viễn trong lòng biển cả ?
Ông Trần Đông: Thưa trong vấn đề này chúng ta co thể chia thành hai loại công việc khác nhau. Nội dung của những Đài Tưởng Niệm ấy có tính chất lịch sử. Còn cái này là cái bia của ngôi mộ, với nội dung liên quan họ, tên người chết, nam hay nữ, ngày sinh, ngày mất, hưởng thọ bao nhiêu tuổi…
Cho nên tôi tin rằng nhà cầm quyền Việt Nam không có lý do gì để than phiền nội dung trên những bia mộ đó là không thích hợp. Điểm thứ hai là chúng tôi không trực tiếp thưc hiện những mộ bia này, mà người Hoa địa phương thực hiện, vì những ngôi mộ thuyền nhân nằm trong khu nghĩa trang của người Hoa.
Và thứ ba là tổ chức quản trị nghĩa trang ở địa phương đứng ra xin thủ tục đàng hoàng. Nên tôi tin là sẽ không có vấn đề gì trở ngại. Tuy nhiên nếu có trở ngại, thì vấn đề này chúng tôi thấy khó có thể chấp nhận được.
Thanh Quang: Xin cảm ơn ông Trần Đông.
Ông Trần Đông: Cảm ơn anh Thanh Quang và cảm ơn quý thính giả.