Tiếp tục cuộc trao đổi với Việt-Long, luật sư Hiệp sẽ nói rõ thêm về quyền của người dân kiện các quan chức Nhà trước tòa án ở Việt Nam.
Cơ sở pháp lý của Bộ luật Hình sự và Tố tụng
Việt Long: Bữa trước luật sư có nói rằng theo luật sư thì người dân nếu bị đàn áp oan ức có thể kiện quan chức Nhà nước ở trước tòa án hình. Ý kiến này của luật sư làm nhớ lại cách đây không lâu tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ đã kiện Thủ tướng Dũng nhưng tòa trả lại đơn kiện không xét. Luật sư có thể cho biết liệu có gì bảo đảm rằng việc kiện luật sư nêu trên sẽ được tòa án xét xử hay không?
LS Trần Thanh Hiệp: Tôi xin không bàn nhiều về đơn của tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ kiện Thủ tướng Dũng. Tôi chỉ có hai nhận xét ngắn. Một, ở các nước dân chủ quyền kiện quan chức Nhà nước rất bình thường và phổ cập, như ở Pháp chẳng hạn thì quyền này đã có từ mấy thế kỷ nay rồi. Hai, việc ông chánh án gửi trả đơn kiện của tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ bằng văn thư theo tôi thật là kỳ cục nếu không nói là khá khôi hài. Trả lại đơn thì cũng đã phải coi đơn và xem xét các thỉnh cầu trong đơn rồi hoặc chấp đơn hay bác đơn đều phải viện dẫn lý do dưới hình thức một phán quyết. Chứ không phải một mình ông chánh án quyết định khơi khơi gửi thư trả lại đơn. Tức là nên hiểu ngầm rằng tòa đã bác đơn mà không nói ra hay không dám xử mà không thú nhận. Ở đây, thủ tục kiện mà tôi nêu lên khác hẳn với thủ tục trong vụ kiện của tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ. Thủ tục này không phải là đi vái tứ phương để cầu may mà dựa trên cơ sở pháp lý vững chắc của chế độ là Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng hình sự để thực hiện công lý.
Rõ ràng là ở tu viện Bát Nhã cũng như ở nhà thờ Tam Tòa, quan chức Nhà nước đã không làm tròn, thậm chí còn làm sai chức vụ. Vậy phải đặt vấn đề tìm trách nhiệm hình sự của họ.
LS Trần Thanh Hiệp
Việt Long: Vậy theo luật sư thì đó là những cơ sở nào?
LS Trần Thanh Hiệp: Đó là 137 điều khoản của Bộ luật Hình sự dự liệu và trừng phạt 137 tội phạm về chức vụ nếu có đơn kiện thì phải áp dụng các điều khoản liên hệ của Bộ luật Tố tụng hình sự để xét xử. Không phải một cách tùy tiện mà như Lời nói đầu cũng như điều khoản cơ bản của Bộ Luật Hình sự đã ghi rõ là phải "công minh theo đúng pháp luật" để "bảo vệ lợi ích hợp pháp của công dân….hiện đại hóa đất nước vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh".
Việt Long: Cụ thể, luật sư có nghĩ rằng những cơ sở pháp lý đó đã thật sự dự liệu việc xét xử và trị tội các quan chức Nhà nước không?
Diễn lại trò đấu tố?
LS Trần Thanh Hiệp: Rõ ràng là có dự liệu tội phạm và hình phạt vì Bộ luật hình sự có hai chương nói về những tội phạm về chức vụ. Điều 277 của Bộ luật Hình sự định nghĩa tội phạm về chức vụ là "hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức vụ thực hiện trong khi thực hiện công vụ". Trong hai biến cố ở tu viện Bát Nhã và giáo xứ Tam Tòa một loạt những hành động phạm pháp đã công khai diễn ra. Từ nhẹ như chửi bới tục tĩu đến nghiêm trọng như phá hủy tài sản, gây thương tích nặng, xâm phạm an ninh nhân thân của tăng ni, linh mục, giáo dân. Đáng lẽ những nhân viên công lực có mặt ở hiện trường phải kịp thời thực hiện đúng đắn hoạt động của cơ quan hữu trách bảo vệ an ninh cho các nạn nhân và duy trì trật tự xã hội. Nhưng họ lại giữ thái độ bất động rồi nại cớ đó là phản ứng của nhân dân bức xúc trước những hoạt động tôn giáo chỉ có tính cách nghi lễ phụng tự. Rồi lại còn đổ tội cho cái gọi là "xã hội đen". Không rõ có phải là xã hội đen thật hay không hay chỉ là xã hội đen giả. Nhưng đã là Nhà nước pháp quyền thì không thể để cho dân chúng diễn lại trò đấu tố thời vô sản chuyên chính. Còn xã hội đen dù thật hay giả thì viên chức hữu trách cũng có nghĩa vụ phải phòng ngừa, phải can thiệp ngay ở hiện trường và nhất là phải truy cứu trách nhiệm hình sự của những kẻ phạm pháp. Rõ ràng là ở tu viện Bát Nhã cũng như ở nhà thờ Tam Tòa, quan chức Nhà nước đã không làm tròn, thậm chí còn làm sai chức vụ. Vậy phải đặt vấn đề tìm trách nhiệm hình sự của họ. Vô đơn kiện họ là để cho tòa án xét xem họ có phạm tội về chức vụ hay không. Nếu những kẻ ngang nhiên phạm pháp không được xét xử thì làm gì còn pháp luật, pháp quyền nữa?
Dân chúng nên nhân cơ hội gia tăng áp lực, mở ra hàng loạt những vụ kiện chống tội phạm về chức vụ để một mặt làm chùn tay đàn áp và mặt khác đẩy mạnh hơn nữa cuộc tranh đấu cho nhân quyền và dân quyền.
LS Trần Thanh Hiệp
Việt Long: Có thể biết rõ là nếu xét xử thì tòa án sẽ áp dụng những điều nào của Bộ luật Hình sự không?
LS Trần Thanh Hiệp: Có nhiều điều có thể áp dụng được tùy từng trường hợp. Nhưng tổng quát thì có thể viện dẫn các điều trong Bộ luật Hình sự như điều 277 đã nói ở trên, các điều 281, 282 về tội lợi dụng chức vụ, lạm quyền trong khi thi hành công vụ, điều 285 về tội thiếu trách nhiệm, điều 294 về tội không truy cứu trách nhiệm hình sự người có tội, điều 313 về tội che giấu tội phạm, điều 329 về tội báo cáo sai. Đó là một số hành vi phạm pháp đã tạo điều kiện để cho một số người được bao che ngang nhiên xâm phạm của cải, an ninh bản thân và danh dự của công dân.
Việt Long: Nhưng nếu những điều khoản kể trên không được áp dụng hay áp dụng một cách tùy tiện?
LS Trần Thanh Hiệp: Trước đây nhiều năm thì rất nhiều phần sự việc sẽ xảy ra đúng như thế. Nhưng trước hiện tình quốc nội và quốc tế, tôi tưởng nhà cầm quyền Hà Nội sẽ không thể làm ngơ trước các tội phạm đã quá hiển nhiên. Vì vây nên họ mới phải xét xử những quan chức tham nhũng. Dân chúng nên nhân cơ hội gia tăng áp lực, mở ra hàng loạt những vụ kiện chống tội phạm về chức vụ để một mặt làm chùn tay đàn áp và mặt khác đẩy mạnh hơn nữa cuộc tranh đấu cho nhân quyền và dân quyền.
Việt Long: Xin cảm ơn luật sư Hiệp, và cũng xin được nhắc lại rằng ý kiến của Luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của đài Á Châu Tự Do.