“Quý vị ơi, nếu lấy sự nghiệp 30 năm của mình để đánh đổi mười mấy tỉ này, quý vị thấy có nên không, chứ đừng nói đến chữ muốn. Ông bà mình có câu mua danh ba vạn bán danh ba đồng. Thưa quý vị, có một câu nói rất hay: những gì không muốn người khác biết thì mình đừng nên làm. Nếu Linh giữ số tiền này, hôm nay quý vị không biết thì ngày mai ngày kia, năm sau quý vị sẽ biết”.
Đó là những chia sẻ của nghệ sĩ hài Hoài Linh với truyền thông Nhà nước liên quan đến số tiền hơn 13 tỉ đồng ủng hộ miền Trung mà anh quyên góp đang gây bão trên mạng xã hội. Nhiều cư dân mạng cho rằng, đã sáu tháng trôi qua, nếu không có người hỏi hay thắc mắc thì có lẽ Hoài Linh vẫn im lặng, không công khai, giải trình gì khoản tiền này.
Theo giải thích của Hoài Linh, anh đã chuẩn bị chuyến đi trao số tiền cho đồng bào miền Trung nhiều lần nhưng do dịch bệnh COVID bùng phát nên phải ngưng lại.
Sự việc Hoài Linh một lần nữa cho thấy trách nhiệm quản lý của cấp Nhà nước không chặt chẽ, thiếu chuyên nghiệp về mặt pháp lý.
Nhận định về việc này, Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia TP. Hồ Chí Minh nói với RFA:
“Cái sai của Hoài Linh là để sáu tháng mới nói thì cho dù ý của mình có tốt cách mấy thì người ta cũng có quyền nghi ngờ. Cho nên sắp tới sẽ có thêm quy định về thời gian phân phối. Cụ thể là khi ngưng tiếp nhận thì phải tổ chức phân phối liền, hoặc khi tiếp nhận phải thỏa thuận với bên ủng hộ về thời gian đi phân phối. Trường hợp chưa thể đi trao được thì phải công khai cho những người ủng hộ biết thì câu chuyện nó sẽ rất rõ ràng.
Ở Việt Nam, việc quyên góp cho từ thiện là một việc làm rất hay, nhưng qua sự việc Hoài Linh giữ hơn 13 tỷ đồng trong suốt sáu tháng thì nhiều vấn đề cần đặt ra. Hiện nay Bộ tài chính đang dự thảo sửa Nghị định 64 về vận động, tiếp nhận và phân phối nguồn đóng góp từ thiện.
Chúng tôi đề nghị sửa cái Nghị định này lại. Phải có những quy định, quy chế để hạn chế tình trạng mập mờ trong vận động, tiếp nhận và trao tiền từ thiện. Tôi cho rằng nó phải công khai, minh bạch nó mới mang tính chuyên nghiệp. Quyên góp bao nhiêu thì phải phân phối bấy nhiêu, ví dụ quyên được 100 triệu thì phải đưa ra 100 triệu, còn chi phí ăn ở, đi lại thì phải bỏ tiền túi ra thì mới là từ thiện”
Theo Luật sư Hậu, trong 13 năm thực hiện, Nghị định 64 bộc lộ một số khiếm khuyết. Lẽ ra phải sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện nghị định sớm hơn, tránh được việc “mất bò mới lo làm chuồng”.
Nghị định 64/2008/NĐ-CP được cựu Thủ tướng Việt Nam, ông Nguyễn Tấn Dũng, thay mặt Chính phủ ký ban hành vào ngày 14 tháng 05 năm 2008. Đây là nghị định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.
Nghị định nhấn mạnh, không một tổ chức, đơn vị, cá nhân nào khác được quyền tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ. Nếu các tổ chức, cá nhân huy động, quản lý và phân phối sử dụng tiền, hàng cứu trợ trái với quy định tại Nghị định này thì tùy theo mức độ vi phạm sẽ bị xử lý hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.
Theo Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính vừa hoàn thiện dự thảo nghị định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Dự thảo nghị định sẽ được trình Chính phủ ban hành trong tháng Sáu.
Trong dự thảo, Bộ Tài chính đề nghị cá nhân muốn vận động nguồn tài trợ thì phải thông báo với chính quyền nơi mình cư trú về mục đích, phạm vi, phương thức, hình thức vận động; cá nhân đứng ra huy động, vận động từ thiện còn phải có trách nhiệm công khai nguồn đóng góp tự nguyện như qua Facebook, email... cho cá nhân, tổ chức tài trợ, tùy theo thỏa thuận giữa hai bên; cá nhân đứng ra vận động sẽ cam kết với nhà tài trợ về thời gian triển khai việc này.
Con số 14 tỷ đồng Việt Nam không lớn so với khoản tiền quyên góp của ca sĩ Thủy Tiên cùng thời điểm là 150 tỷ đồng, MC Phan Anh năm 2016 quyên góp được 24 tỷ đồng, nhưng giá trị tinh thần rất lớn với tấm lòng của người Việt Nam là ‘ lá lành đùm lá rách’.
Tiến sĩ Phạm Quỳnh Hương, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, cho rằng, phía Nhà nước cần ban hành những luật lệ rõ ràng để tránh việc trục lợi từ tiền từ thiện. Điều này sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của người dân, gây xáo trộn xã hội. Bà nhận định về trường hợp nghệ sĩ Hoài Linh:
“Thực hư không biết ra sao, nguyên nhân sâu xa đằng sau nó là gì, nhưng viêc giữ từ thiện giúp nạn nhân lũ lụt lâu như thế là một thiếu sót. Nếu đã nhận tiền mà không thể trao lúc người ta đang rất cần thì mình phải lập tức giải trình, xin lỗi và nhờ ai đó thay thế mình thực hiện. Trường hợp này thực sự rất khó hiểu.
Anh giữ một lượng tiền lớn của biết bao nhiêu người gửi gắm vào, người ta tin tưởng và hâm mộ anh mà anh đã phụ lòng người ta. Như thế chắc chắn sẽ ảnh hưởng tâm lý người ta. Tuy nhiên, cái tấm lòng của người Việt Nam đối với đồng bào mình thì không bao giờ thay đổi. Cho dù thế nào thì mai sau, khi người dân gặp khó khăn thì mọi người lại mở lòng ra, chỉ có điều là người ta sẽ cẩn thận hơn thôi.”
Cho đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có quy định việc cá nhân, tổ chức huy động đóng góp làm từ thiện. Nhà nước cần hoàn thiện cơ chế pháp luật, giám sát các cá nhân huy động làm từ thiện, để việc làm thiện nguyện trở nên minh bạch, có sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chức năng.
Tuy vậy, Điều 7 Nghị định 64/2008 của Chính phủ Việt Nam quy định thời gian vận động đóng góp, tiếp nhận và phân phối tiền, hàng cứu trợ có ghi: Thời gian phát động cuộc vận động chậm nhất sau 3 ngày, kể từ ngày thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng xảy ra.
Trong đó, thời gian vận động, tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ ở cấp trung ương, cấp tỉnh kéo dài không quá 60 ngày, kể từ ngày bắt đầu cuộc vận động đóng góp; thời gian vận động, tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ ở cấp huyện và các tổ chức, đơn vị khác được cơ quan có thẩm quyền cho phép, kéo dài không quá 30 ngày, kể từ ngày bắt đầu cuộc vận động đóng góp; thời gian phân phối tiền, hàng cứu trợ được thực hiện ngay trong quá trình vận động đóng góp và kết thúc chậm nhất không quá 20 ngày, kể từ ngày kết thúc thời gian vận động đóng góp.