Cần xây dựng cơ chế để từ chức trở thành hoạt động bình thường, Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục cho báo chí nhà nước thông tin vừa nêu hôm 9/1/2023.
Theo ông Sơn, vấn đề từ chức trên thế giới rất bình thường, nhưng ở Việt Nam lại bất thường và cần biến điều bất thường này trở thành điều bình thường, để cán bộ ý thức hơn về trách nhiệm của mình trong công việc.
Tôi nghĩ cái đó có tác dụng đối với những người thật sự trong lòng họ có đầu óc phục vụ cho nhân dân, cho đất nước.
-Ông Lê Văn Triết
Liệu đề xuất của Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn có khả thi? Ông Lê Văn Triết, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương Mại từ năm 1991 đến năm 1997, khi trao đổi với RFA hôm 9/1/2023, nhận định:
“Cái này đối với Việt Nam mới, không giống như các quốc gia khác, người ta thấy rằng làm không được thì người ta từ chức, người ta thấy không xứng đáng thì người ta từ chức. Nhưng ở Việt Nam vấn đề từ chức chưa thấy rõ lắm chưa thấy nó ở trong tiềm thức của người Việt Nam, của cán bộ, nhất là cán bộ càng cao càng bám chức vụ, không mấy người nghĩ đến chuyện từ chức… không xảy ra đâu. Cho nên theo tôi, nếu để tạo văn hóa khi làm không được việc thì từ chức, nếu ban hành văn bản như vậy thì tôi nghĩ hiệu quả không biết có cao hay không? Hay là ban hành để ban hành, còn người ta không từ chức mà lại bám chức vụ thì sao?”
Cho nên theo ông Triết, bây giờ chưa phải lúc xây dựng văn hóa từ chức. Muốn vậy, phải nghiên cứu tạo ra nhiều điều kiện khác, thì khi đó mới có tác dụng. Tuy nhiên ông Triết nói tiếp:
“Nhưng tôi nghĩ cái đó có tác dụng đối với những người thật sự trong lòng họ có đầu óc phục vụ cho nhân dân, cho đất nước.”
Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam vào cuối tháng 11 năm 2022 thông qua truyền thông Nhà nước kêu gọi cán bộ bị kỷ luật cảnh cáo hoặc khiển trách mà năng lực hạn chế, uy tín giảm sút thì nên tự nguyện xin từ chức.
Bộ Chính trị dẫn chứng một cán bộ chủ chốt của Tỉnh ủy Ninh Bình sau khi bị cảnh cáo vì vi phạm đã chủ động xin từ chức. Hay trường hợp Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh cũng được cho là đã có hành động tương tự.
Vấn đề từ chức vào đầu năm 2023 lại được truyền thông Nhà nước nêu lên khi miễn nhiệm hai phó thủ tướng Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam. Đến ngày 9/1/2023, Quốc hội Việt Nam cho báo chí biết biện pháp miễn nhiệm hai phó thủ tướng Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam là dựa trên cơ sở nguyện vọng cá nhân của hai ông này. Tuy nhiên, trên mạng xã hội, nhiều người cho rằng hai ông phải ra đi vì liên can đến hai vụ tham nhũng lớn là “các chuyến bay giải cứu” và “bộ xét nghiệm COVID-19” trong thời gian xảy ra đại dịch.
Nhà báo độc lập Nguyễn Ngọc Già từ Sài Gòn hôm 9/1, nhận định:
“Trên tất cả các phương tiện truyền thông thì hai ông Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam đều cho biết họ được nghỉ theo nguyện vọng cá nhân, chứ không có bất cứ một tờ báo nào hay đài truyền hình nào dùng chữ từ chức. Tính cho đến hôm nay cả hai ông Minh và Đam không hề thấy công bố khuyết điểm, sai phạm gì cả. Mượn lời của ông Trần Sỹ Thanh - Chủ tịch Hà Nội, thì hai ông đang sống rất trong veo, không sợ gì hết thì tại sao lại đi sinh nghỉ việc? Là một người dân, tôi rất muốn biết nguyện vọng cá nhân của họ là gì? Chứ còn không có từ chức gì ở đây hết.”
Tôi cho rằng đó là một sự nhập nhằng trong cách sử dụng từ ngữ để đánh tráo về một nội dung… đó là thanh trừng chính trị trong nội bộ của nhà cầm quyền CSVN.
-Nhà báo Nguyễn Ngọc Già
Theo nhà báo Nguyễn Ngọc Già, từ chức là một khái niệm rất nhân bản, thể hiện tính con người và danh dự phẩm giá trong tư cách công bộc khi đối diện trước dân với những hậu quả tồi tệ, thảm khốc nào đó… thì người chính trị gia cảm thấy hổ thẹn, mà để giữ lại thanh danh trong sự nghiệp chính trị của mình thì họ mời báo đài tuyên bố từ chức, xin lỗi trước dân… Như vậy theo ông Già mới gọi là từ chức, còn đằng này ông Minh và ông Đam mấy ngày nay không có một lời nào, không có gì trực tiếp từ họ thì sao gọi là từ chức được? Ông Già cho rằng khái niệm từ chức đối với Việt Nam không có giá trị bởi vì:
“Thứ nhất, không có tam quyền phân lập. Thứ hai, mô hình tổ chức bộ máy nhà nước của nhà cầm quyền không theo một chuẩn mực nào của thế giới, từ lúc họ chọn lọc, thỏa hiệp, bổ nhiệm… cho tới khi họ kỷ luật, thậm chí khởi tố, kết án… thì người dân chúng tôi không biết gì. Nói tóm lại việc từ chức báo chí đưa lên, thì tôi cho rằng đó là một sự nhập nhằng trong cách sử dụng từ ngữ để đánh tráo về một nội dung… đó là thanh trừng chính trị trong nội bộ của nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam.”
Nói tóm lại theo ông Già, từ chức là một khái niệm văn minh mà Việt Nam không có đủ điều kiện để thực hiện một cách đứng đắn với tư cách là một nhà nước được Liên Hiệp Quốc công nhận và có bang giao với hàng trăm quốc gia khác.
Văn hóa từ chức nói cách khác là một văn hoá ứng xử dựa trên lương tri, khi một người lãnh đạo thấy mình có khuyết điểm, hay không còn xứng đáng đảm nhận vị trí lãnh đạo thì họ sẽ từ chức. Việc này cho thấy sự hiểu biết về bổn phận, và trách nhiệm của người nắm giữ chức vụ.