Viện Tăng thống thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) vừa suy tôn cố Đại lão Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ là Bảo vị Đệ lục Tăng thống, tức vị Tăng thống thứ 6 của giáo hội có từ trước năm 1975.
Việc suy tôn được diễn ra ngày 9/3/2024, tại chùa Từ Hiếu (quận 8, thành phố Hồ Chí Minh) nhân lễ huý kỵ (lễ giỗ) lần thứ hai của Đức cố Đại lão Hoà thượng Thích Quảng Độ- Đệ Ngũ Tăng thống của giáo hội.
Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ nguyên là Chánh Thư ký kiêm Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống, viên tịch ngày 24/11/2023 tại chùa Phật Ân, tỉnh Đồng Nai.
Nói về việc suy tôn này, Hoà thượng Thích Nguyên Lý - thành viên trong Hội đồng Giáo phẩm Trung ương kiêm Trưởng phòng Hành sự Văn phòng Chánh Thư ký Viện Tăng thống nói với Đài Á Châu Tự Do (RFA) trong ngày 21/3:
"Theo đúng Hi ế n chương c ủ a Giáo h ộ i Ph ậ t giáo Vi ệ t Nam Th ố ng nh ấ t, đúng 100 ngày sau khi Chánh Thư ký Vi ệ n Tăng th ố ng viên t ị ch thì H ộ i đồng Giáo ph ẩ m Trung ương m ớ i t ấ n phong ngài Tu ệ S ỹ lên Đại l ụ c Tăng th ố ng."
Cũng trong dịp này, Đức Trưởng lão Hòa thượng Thích Phước An đăng lâm Pháp tịch Tăng trưởng còn Đức Trưởng lão Hòa thượng Thích Đức Thắng đăng lâm Pháp tịch Chánh Thư ký Xử lý thường vụ Viện Tăng thống.
Hoà thượng Thích Nguyên Lý cho biết, cần có một đại hội để có thể tấn phong tân Tăng thống nhưng việc này khó xảy ra trong xã hội Cộng sản vì Nhà nước Việt Nam chỉ công nhận duy nhất Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Ông cho rằng những thành viên của giáo hội hiện nay cố gắng giữ lửa cho thế hệ mai sau. Ông khẳng định:
"Mình (Giáo h ộ i- PV) ch ỉ gi ữ l ử a gi ố ng như m ộ t ng ọ n l ử a, ng ọ n đèn c ủ a Giáo h ộ i và gi ữ đừ ng cho nó t ắ t b ở i vì th ờ i gian này là phong ba bão táp. B ổ n ph ậ n c ủ a chúng tôi là gi ữ ng ọ n l ử a để sau này khi tr ờ i yên bi ể n l ặ ng thì nh ờ ng ọ n l ử a đó đem l ạ i l ợ i ích cho đạo pháp và dân t ộ c."
Vị hoà thượng cho biết từ trước năm 1975 cho đến năm 1981, giáo hội có các chùa rộng khắp từ Cà Mau cho đến Quảng Trị. Sau khi Nhà nước cho thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam - một thành viên của Mặt trận Tổ Quốc vào năm 1981, chính quyền độc đảng tăng cường hạn chế tự do tôn giáo đối với GHPGVNTN.
Ông cho biết, sau thời điểm đó giáo hội bị thu hẹp sinh hoạt và những vị tăng lữ muốn sinh hoạt tôn giáo bị tù đầy và kìm kẹp. Nhiều tăng lữ vì nhiều lý do khác nhau đã rời khỏi giáo hội và gia nhập Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Do vậy, giáo hội cố gắng hoạt động để tồn tại và giúp ích cho người dân:
"Chúng tôi làm được cái gì mà làm được thì mình làm, làm sao mình t ạ o ni ề m tin cho Ph ậ t t ử cho đồng bào c ủ a mình.
Ch ẳ ng h ạ n như v ấ n đề t ừ thi ệ n xã h ộ i tôi hay đi, khi mình không nhân danh được giáo h ộ i thì mình nhân danh chùa (T ừ Hi ế u). Làm gì đó giúp ích được cho dân thì mình làm.
Mình đi ch ỗ này đi ch ỗ khác mình di ễ n gi ả ng hay gì đó (khi được) cho phép thì mình lu ồ n sâu để hướng d ẫ n các Ph ậ t t ử trong vấn đề tu học."
Vị hoà thượng này cho biết phương hướng hoạt động của giáo hội:
"Đồng lòng mình không t ạ o cái gì mà khi ế n nhà nước hi ể u l ầ m, ch ẳ ng h ạ n mình không có t ổ ch ứ c b ạ o động này n ọ , mình c ứ làm theo lu ậ t Ph ậ t hay giáo lý nhà Ph ậ t. "
Ông cho biết, theo Hiến chương, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất không theo thế quyền, không theo đảng phái tổ chức nào mà chỉ có thái độ chính trị.
Trong thể chế Việt Nam hiện hành, các tổ chức tôn giáo do Nhà nước kiểm soát là thành viên của Mặt trận Tổ quốc, một tổ chức ngoại vi của Đảng Cộng sản cầm quyền. Nhiều tăng lữ của Giáo hội Phật giáo Việt Nam và linh mục Công giáo là đại biểu quốc hội hoặc đại biểu Hội đồng Nhân dân địa phương.
Tuy nhiên, theo Hoà thượng Thích Nguyên Lý, GHPGVNTN không đồng ý trở thành thành viên của Mặt trận Tổ quốc vì không muốn “hoạt động cho Đảng” mà chỉ thuần tuý tôn giáo.
Ông cho biết trước năm 1975 và sau này, sư sãi của giáo hội không tham gia chính trị mà chỉ có Phật tử tranh cử làm dân biểu hay thành viên Quốc hội.
Dẫn chứng Phật Thích Ca từ bỏ ngai vàng để đi tu, ông khẳng định "N ế u chúng tôi làm chính tr ị thì trái v ớ i đức b ổ n sư c ủ a chúng tôi."