មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានចេញផ្សាយលទ្ធផលអង្កេតស្រាវជ្រាវមួយលើសកម្មភាពតុលាការកាត់ក្ដីលើសំណុំរឿងចំនួន ១.១១៧ករណី នៅតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ និងសាលាដំបូងខេត្តកណ្ដាល ក្នុងឆ្នាំ២០១០ កន្លងទៅ។
របាយការណ៍អង្កេតនោះផ្ដោតទៅលើចំណុចសំខាន់ចំនួន ៧ គឺទី១ សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះជាសាធារណៈ ទី២ សិទ្ធិមានមេធាវី ទី៣ សិទ្ធិមានសេរីភាព ទី៤ សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយគ្មានការពន្យារពេល ទី៥ សិទ្ធិមិនត្រូវបានបង្ខិតបង្ខំឲ្យសារភាព ទី៦ ការប្រើប្រាស់ទូរស័ព្ទដៃក្នុងពេលសវនាការ និងទី៧ សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយតុលាការឯករាជ្យ និងមិនលម្អៀង។
កញ្ញា ម៉ាង ម៉ូនីកា ប្រធានគម្រោងសង្កេតការណ៍សវនាការរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ថា ការចេញផ្សាយរបាយការណ៍សរុបលទ្ធផលអង្កេតនេះ ដើម្បីមន្ត្រីតុលាការ និងមន្ត្រីក្រសួងពាក់ព័ន្ធនានា ដែលបំពេញការងារទាក់ទងការងារយុត្តិធម៌ មើលឃើញ និងដឹងថា តើការងារខាងតុលាការនេះនៅមានការខ្វះខាតអ្វីខ្លះទៀត។
កញ្ញាបន្តថា ៖ «ចាស! និយាយទៅគម្រោងយើងនេះយើងបានអនុវត្តតាំងពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០៩ មកឯណោះ។ មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ដោយសារយើងគិតឃើញថា យើងដំណើរការមកបានជិត ២ឆ្នាំហើយ អ៊ីចឹងយើងក៏បានចងក្រងទិន្នន័យនេះសម្រាប់ឆ្នាំ២០១០ ហើយយើងនឹងធ្វើអ៊ីចឹងទៀតនៅពេលដែលយើងបញ្ចប់ការអង្កេតសវនាការនៅចុងឆ្នាំ២០១១»។
កញ្ញា ម៉ូនីកា បានឲ្យដឹងបន្ថែមថា នៅក្នុងការអង្កេតរបស់ខ្លួន របាយការណ៍បានរកឃើញថា នៅក្នុងការកាត់ក្ដីរឿងបទឧក្រិដ្ឋ ជនជាប់ចោទមិនទាន់មានមេធាវីសម្រាប់ការពារគ្រប់គ្នានៅឡើយទេ ៖ «មានចំណុចខ្លាំង និងចំណុចខ្សោយ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាករណីមេធាវី មេធាវីការពារជនជាប់ចោទនោះ បើយើងមើលទៅតាមដេតាឆ្នាំ២០១០នោះ យើងឃើញមានចំណុចវិជ្ជមាន វាទាក់ទងទៅនឹងមេធាវីការពារបទឧក្រិដ្ឋា គឺយើងឃើញថា ច្បាប់តម្រូវឲ្យមានជាដាច់ខាតនោះ គឺពេញស្ទើរតែ ១០០% ប៉ុន្តែបើយើងមើលទៅលើជនជាប់ចោទត្រូវមានមេធាវីដែរ បទមជ្ឈិមគឺថា យើងនៅមានចំណុចខ្វះខាតច្រើន។ ទាក់ទងជាមួយការបិទផ្សាយសិទ្ធិទទួលបានសវនាការជាសាធារណៈអី គឺយើងឃើញមានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ដោយសារកាលពីមុន គឺយើងអត់មានសោះ»។
នៅក្នុងចំណុចសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះជាសាធារណៈ ក្រុមអ្នកអង្កេតបានរកឃើញថា ការជូនដំណឹងអំពីសវនាការក្នុង ៦ខែដំបូងនៃឆ្នាំ២០១០ មិនសូវមានបិទផ្សាយទេ។ ចំពោះចំណុចការទទួលបានសិទ្ធិមេធាវីការពារវិញ នៅក្នុងចំណោមសវនាការ ១.១១៧ករណី ដែលបានអង្កេតក្នុងឆ្នាំ២០១០ គឺមានតែ ៧០៤ករណីប៉ុណ្ណោះដែលមានមេធាវីការពារ បើគិតជាភាគរយវិញ គឺមានចំនួន ៦៣%។
ចំពោះការឃុំខ្លួនជនជាប់ចោទ ក្រុមអ្នកអង្កេតបានរកឃើញថា ក្នុងចំណោមសវនាការបទឧក្រិដ្ឋចំនួន ៤១៣រឿងនោះ គឺមាន ៩២% ដែលត្រូវឃុំខ្លួន។ ចំពោះទោសបទមជ្ឈិមវិញ ក្នុងសវនាការបទមជ្ឈិមចំនួន ៤០២ករណី គឺមានចំនួន ៦៨% ហើយដែលត្រូវឃុំខ្លួន។ ចំពោះការវាយដំបង្ខំឲ្យសារភាព ក្រុមអង្កេតបានរកឃើញថា មានជនជាប់ចោទជាច្រើននាក់បានរងអំពើហិង្សាដោយការវាយដំដើម្បីឲ្យសារភាព។
លោក ជីវ សុងហាក់ ប្រធានគណៈមេធាវីកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ថា របាយការណ៍លើកឡើងពីការខ្វះមេធាវីឡើងការពារកូនក្ដីនៅក្នុងសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌទាក់ទងនឹងរឿងក្ដីបទឧក្រិដ្ឋ និងបទមជ្ឈិមនោះ លោកមិនបានដឹងមូលហេតុទេ ប៉ុន្តែលោកបានអះអាងថា ចំនួនមេធាវីនៅកម្ពុជា មានគ្រប់អាចការពារក្ដីបាន។
លោកបន្ថែមថា ៖ «សព្វថ្ងៃនេះយើងមានមេធាវីគ្រប់គ្រាន់ ពីព្រោះគណៈមេធាវីយើងមាននាយកដ្ឋានការពារជនក្រីក្រមួយ ដែលផ្ដល់សេវាឲ្យមេធាវីក្របខ័ណ្ឌទូទាំងប្រទេស ហើយយើងមានកិច្ចសហការជាមួយមេធាវីគ្មានព្រំដែនប្រទេសបារាំងនោះ យើងបញ្ជូនមេធាវីទៅគ្រប់ខេត្ត ក្រុង ទូទាំងប្រទេស។ ក្នុងមួយខេត្តមានមេធាវីម្នាក់។ ចំពោះការកាត់ក្ដីអត់មានមេធាវី ខ្ញុំជឿថា មិនមែនជាកំហុសរបស់គណៈមេធាវីទេ។ យើងត្រូវអង្កេតមើលថា តើតុលាការគាត់ប្រើនីតិវិធីយ៉ាងម៉េចបានជាគាត់ធ្វើការវិនិច្ឆ័យដោយអត់មានមេធាវី»។
តាមលោក ជីវ សុងហាក់ បានឲ្យដឹងថា ចំនួនមេធាវីនៅប្រទេសកម្ពុជា បច្ចុប្បន្នមានចំនួនសរុប ៧៥១រូប ក្នុងនោះមេធាវីដែលកំពុងប្រកបការងារមានចំនួន ៥៩០រូប និងមេធាវីកម្មសិក្សាមានចំនួន ៥៥រូប ដែលអាចចូលរួមការពារក្ដីបានដែរ។
ចំពោះរបាយការណ៍អង្កេតរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លើវិស័យតុលាការនេះ វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយពីលោក ជីវ កេង ប្រធានតុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានឡើយ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី ក៏មិនអាចទាក់ទងមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ សុំការអត្ថាធិប្បាយលើរបាយការណ៍នេះបានដែរ។
របាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ឆ្នាំ២០១១ បានសរសេរត្រង់ជំពូកតុលាការថា ក្នុងឆ្នាំ២០១០ កន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលមិនបានប្រឹងប្រែងក្នុងការពង្រឹងឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការឡើយ។ របាយការណ៍នោះបានលើកឡើងផងដែរថា ប៉ូលិស និងកងរាជអាវុធហត្ថបានធ្វើទារុណកម្មទៅលើអ្នកជាប់ឃុំឃាំងដើម្បីយកចម្លើយ។
តុលាការមិនមានជោគជ័យក្នុងការរកឲ្យឃើញការធ្វើទារុណកម្មមិនត្រឹមត្រូវ ហើយបានប្រើប្រាស់ចម្លើយបង្ខិតបង្ខំនោះ ដើម្បីកាត់ទោសជនជាប់ចោទ៕