ក្នុងអំឡុងពេលប្រមាណមួយសប្ដាហ៍មុនតុលាការយុត្តិធម៌ចេញសេចក្ដីសម្រេចរបស់ខ្លួន ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើន បានយកចិត្តទុកដាក់តាមដានព័ត៌មាន ចង់ដឹងចង់ឮអំពីលទ្ធផលចុងក្រោយទាក់ទងនឹងរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ។
ក្នុងចំណោមអ្នកតាមដានព័ត៌មានភាគច្រើនបានសម្ដែងសេចក្ដីពេញចិត្តបន្ទាប់ពីតុលាការបានច្រានចោលជាឯកច្ឆន្ទនូវសំណើរបស់ព្រះរាជាណាចក្រថៃឡង់ដ៍ ដែលបានស្នើសុំដកសំណើរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១១ ចេញពីរបៀបវារៈរួមរបស់តុលាការ។
ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅភូមិ៦ សង្កាត់វាលវង់ ក្រុងកំពង់ចាម លោក ហ៊ុន សេង អាយុ ៦៥ ឆ្នាំ ថ្លែងថា លោកបានតាមដានព័ត៌មានជាប់រហូតក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃកន្លងទៅនេះ ហើយលោកពេញចិត្តចំពោះសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ។
លោក ហ៊ុន សេង ៖ «តុលាការនេះកាត់ឲ្យខ្មែរយើងឈ្នះក្នុងក្ដីហ្នឹង បាទឲ្យខ្មែរយើងយុត្តិធម៌តើ។ ដូចថាតំបន់សហ្នឹងវាមិនទាន់កំណត់ អ៊ីចឹងវាប្រាកដត្រង់ណាជាខាងណា អ៊ីចឹងគេចង់ដូចថា កសាងកន្លែងទឹកដីហ្នឹងឲ្យវាមានព្រំដែនច្បាស់លាស់ទៅណា៎ គេឲ្យយើងថយសិន»។
ស្ត្រីវ័យ ៦០ ឆ្នាំ ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ រស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ អះអាងថា រូបគាត់មានការខ្វល់ខ្វាយចង់ដឹងព័ត៌មានអំពីរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ ហើយគាត់ក៏មានសេចក្ដីពេញចិត្តចំពោះសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការក្រុងឡាអេដែរ ៖ «តាមដានរហូតចា៎ តាមដានរហូត សូម្បីតែបងប្អូនខ្ញុំនៅអាមេរិកក៏អ៊ីចឹងដែរ។ តេ (ហៅទូរស័ព្ទ) មក ម៉េចទៅចែ ព័ត៌មានយ៉ាងម៉េច អីយ៉ាងម៉េចអ៊ីចឹងណា៎! ចេះតែតាមដានរហូតអ៊ីចឹងទៅ ហើយខ្ញុំក៏អ៊ីចឹង ព័ត៌មានឲ្យតែព័ត៌មានអន្តរជាតិ គឺខ្ញុំត្រូវស្ដាប់រហូត។ ម៉ោង ៧ យប់ហ្នឹងគឺគ្រប់ប៉ុស្តិ៍ហើយមិនអ៊ីចឹង? ខ្ញុំស្ដាប់គ្រប់ប៉ុស្តិ៍ទាំងអស់។ មើលគ្រប់ប៉ុស្តិ៍ទាំងអស់ចា៎ ឲ្យវាច្បាស់ ប៉ុស្តិ៍មួយចប់បើកប៉ុស្តិ៍មួយទៀត ទូរទស្សន៍មួយទៀត ប៉ុស្តិ៍មួយទៀតទៅ»។
ប៉ុន្តែ បុរសវ័យ៦៣ឆ្នាំ ជាអាជីវករនៅរាជធានីភ្នំពេញដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះដែរនោះ មានប្រសាសន៍ថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិមិនបានធ្វើគាត់សប្បាយចិត្តប៉ុន្មានឡើយ ៖ «គឺយើងជាប្រជាជនយើងពេញចិត្តដែរប៉ុន្តែពេញចិត្តមិនអស់ពីក្នុងពោះទេដោយសារតុលាការកាត់ឲ្យទ័ពដកទាំងសងខាង បើកាត់ឲ្យតែសៀមដក យើងកុំដកយើងនៅការពារជារបស់យើងអាហ្នឹងដូចពេញចិត្តជាង។ មិនទាន់យុត្តិធម៌មែនទែននោះទេណា៎ ចំពោះទឹកចិត្តយើងជាខ្មែរដែលយើងស្រឡាញ់ទឹកដីយើងនោះ ប៉ុន្តែបានមួយផ្នែកតូចមួយត្រង់ថា តុលាការអន្តរជាតិយកចិត្តទុកដាក់មិនឲ្យសៀមឈ្លានពានតទៅទៀត»។
អាណិកជនខ្មែរមកពីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ហេង សេដ្ឋា ក៏មិនសូវពេញចិត្តចំពោះសេចក្ដីសម្រេចនេះដែរ ៖ «ក្នុងនាមខ្ញុំជាកូនខ្មែរ ខ្ញុំយល់ឃើញថា ភាពកាត់សេចក្ដីនៅតុលាការទីក្រុងឡាអេនាពេលនេះមានភាពអយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ពីព្រោះខ្មែរគឺជាប្រទេសដែលរងគ្រោះអំពីការឈ្លានពានរបស់បរទេស មានប្រទេសសៀម ដូច្នេះគេគួរតែឲ្យប្រទេសសៀមជាអ្នកដកទាហានចេញពីតំបន់ជម្លោះដែលគេចូលឈ្លានពានទឹកដីខ្មែរនោះទៅវិញទេ។ ខ្មែរគ្រាន់តែជាអ្នករងគ្រោះ ហើយគ្រាន់ជាអ្នកការពារនូវស្វយ័តរបស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណឹងឯង»។
មន្ត្រីនៃក្រសួងសុខាភិបាល និងជាសិក្ខាកាមវគ្គវិក្រិតការនៃសាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាល លោក លឹម បូថុន សម្ដែងនូវការមិនសប្បាយចិត្តចំពោះសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការ ៖ «ខ្ញុំដូចជាមិនពេញចិត្តទេ ព្រោះអីឲ្យដកទាំងសងខាងអ៊ីចឹង។ បើដកតែថៃខ្ញុំត្រេកអរនិងឯកភាពទាំងស្រុងដោយសារថៃវារំលោភទឹកដីខ្មែរស្រាប់ហើយ»។
ក្នុងសេចក្ដីសម្រេចនេះដែរ តុលាការបានចង្អុលនូវវិធានការបណ្ដោះអាសន្នមួយចំនួន ដោយសំឡេង ១១ ទល់នឹង ៥ គឺភាគីទាំងពីរត្រូវដកជាបន្ទាន់នូវបុគ្គលិកយោធា ដែលមានវត្តមានក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននៅតំបន់គ្មានយោធាជាបណ្ដោះអាសន្ន និងទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានវត្តមានយោធាក្នុងតំបន់នោះ និងមិនឲ្យមានសកម្មភាពប្រដាប់អាវុធណាមួយតម្រង់ទៅកាន់តំបន់នោះឡើយ។
តុលាការបានសម្រេចដោយសំឡេង ១៥ ទល់នឹង ១ គឺប្រទេសថៃមិនត្រូវរារាំងការចេញចូលដោយសេរីរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ឬការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារចំពោះបុគ្គលិកដែលមិនមែនយោធានៅក្នុងប្រាសាទឡើយ។
តុលាការបានសម្រេចដោយសំឡេង ១៥ ទល់នឹង ១ តម្រូវឲ្យភាគីទាំងពីរបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលគេបានព្រមព្រៀងនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ាន និងជាពិសេសអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយអង្គការនេះ ចូលទៅកាន់តំបន់គ្មានយោធាជាបណ្ដោះអាសន្ន។
តុលាការបានសម្រេចដោយសំឡេង ១៥ ទល់នឹង ១ តម្រូវឲ្យភាគីទាំងពីរអត់ធ្មត់ មិនធ្វើនូវសកម្មភាព ដែលអាចនាំឲ្យជម្លោះដែលបានស្នើឲ្យតុលាការដោះស្រាយនោះមានសភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬរីកធំឡើង ឬធ្វើឲ្យជម្លោះនោះកាន់តែពិបាកដោះស្រាយថែមទៀត។
តុលាការបានសម្រេចដោយសំឡេង ១៥ ទល់នឹង ១ តម្រូវឲ្យភាគីនីមួយៗ ផ្ដល់ព័ត៌មានដល់តុលាការទាក់ទងនឹងការអនុវត្តន៍របស់ខ្លួន ឆ្លើយតបនឹងវិធានការបណ្ដោះអាសន្ន។
តុលាការបានសម្រេចដោយសំឡេង ១៥ ទល់នឹង ១ ថា រហូតដល់ពេលតុលាការចេញសេចក្ដីសម្រេចរបស់ខ្លួនឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំការបកស្រាយនោះ តុលាការនឹងនៅតែបន្តតាមដានកិច្ចការទាំងនេះ ដែលជាកម្មវត្ថុនៃសេចក្ដីសម្រេចនេះ។
រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១ ដោយគាំទ្រទាំងស្រុងនូវសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការនេះហើយបញ្ជាក់ថា ជាការឆ្លើយតបយ៉ាងពេញទំហឹងទៅនឹងការចង់បានរបស់កម្ពុជា ក្នុងការធ្វើឲ្យតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារមានសន្តិភាព មានអ្នកសង្កេតការណ៍អាស៊ានចូលមកក្នុងតំបន់គ្មានកងទ័ពជាបណ្ដោះអាសន្ន និងមានសកម្មភាពផ្នែកស៊ីវិលជាប្រក្រតី។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ស្ត្រីរស់នៅតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ អ្នកស្រី ភឹម មុំ ដែលជាញឹកញាប់បានរត់លូនដោយសារការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ពកម្ពុជានិងកងទ័ពថៃ នៅតែមិនទាន់ហ៊ានវិលទៅភូមិរបស់គាត់ក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារវិញនៅឡើយ។
អ្នកស្រី ភឹម មុំ ៖ «ការនិយាយហ្នឹងវាមានហើយ ប៉ុន្តែការដកវាអត់ទាន់មានទេ នៅដដែលហ្នឹង។ ថៃហើយនិងខ្មែរ (ម្ខាង) ៥នាក់នៅប៉ុស្តិ៍ប្រាសាទហ្នឹង នៅសព្វថ្ងៃហ្នឹង នៅតើនៅត្រៀមរហូតហ្នឹងមិនទាន់ដកចេញកងកម្លាំងឯណា»។
តំណាងរាស្ត្រនិងជាអ្នកនាំពាក្យនៃគណបក្ស សម រង្ស៊ី ដែលជាគណបក្សប្រឆាំង លោក យឹម សុវណ្ណ ថ្លែងថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការក្រុងឡាអេ មិនមែនជាជោគជ័យសម្រាប់កម្ពុជាទេ។ លោកថា គណបក្ស សម រង្ស៊ី ស្នើឲ្យមានការអនុវត្តន៍នូវកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស គឺស្នើឲ្យមានការកោះប្រជុំប្រទេសដែលជាហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដើម្បីធានាកុំឲ្យមានការបាត់បង់ផលប្រយោជន៍របស់កម្ពុជា។
លោក យឹម សុវណ្ណ ៖ «កម្ពុជាគឺជាប្រទេសដែលរងគ្រោះ ពីព្រោះថា ផ្ទះដែលយើងកំពុងនៅ ផ្ទះរបស់យើងដីរបស់យើង ហើយតុលាការបានសម្រេចឲ្យកងទ័ពរបស់យើង ទាំងកងទ័ពថៃនិងកងទ័ពកម្ពុជា ដកចេញពីតំបន់ដែលកំពុងមានជម្លោះ ហើយដែលឯកសារបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា ប្រាសាទព្រះវិហារហើយហ្នឹងតំបន់ជុំវិញហ្នឹងគឺជាដីរបស់ខ្មែរ អ៊ីចឹងគឺជាការដែលបរាជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាលយើងដែលយើងមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហានេះបាន»។
ទោះយ៉ាងណា អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច អះអាងថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ ផ្ដល់នូវជោគជ័យបួនចំណុចធំៗ សម្រាប់ភាគីទាំងពីរ ទីមួយ គឺបញ្ឈប់វត្តមានកងទ័ពនៅតំបន់ជម្លោះ។ ទី២ គឺលែងមានការបង្ហូរឈាម។ ទី៣ គឺលែងមានជនភៀសខ្លួន ហើយទី៤ គឺការប្រើប្រាស់តួនាទីរបស់អាស៊ានជាអ្នកដោះស្រាយករណីជម្លោះរវាងកម្ពុជានិងថៃ។
លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច ៖ «កម្ពុជាមានប្រៀបត្រង់ថាកម្ពុជាស្នើទៅអង្គការសន្តិសុខនៃអង្គការសហប្រជាជាតិគឺបំណងចង់ឲ្យមានការឈប់បាញ់គ្នា ឬឲ្យវិលត្រឡប់ទៅមុនថ្ងៃទី១៥ បានន័យថា ថ្ងៃដែលគ្មានកងទ័ពនៅឆ្នាំ២០០៨ ហ្នឹង»។
លោក បណ្ឌិត សុខ ទូច មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ចង់ឬមិនចង់ភាគីថៃត្រូវអនុវត្តន៍តាមសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ បើសិនជាថៃមិនគោរពទេនោះនឹងមានការដាក់សម្ពាធណាមួយទៅតាមនីតិវិធីរបស់តុលាការ ៕