អ្នកវិភាគឯករាជ និងអ្នកនយោបាយខ្មែរមួយចំនួនបានបង្ហាញថា ការរើឡើងវិញនូវដំបៅចាស់រវាងប្រទេសចិន និងវៀតណាមនៅតំបន់ប្រជុំកោះ នៅឈូងសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងនៅពេលនេះ គឺជាករណីថ្មីមួយទៀតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី បន្ទាប់ពីកម្ពុជា និងថៃ ដែលកំពុងមានជម្លោះព្រំដែនជាមួយគ្នាអស់រយៈពេលជាង ៣ឆ្នាំមកហើយនោះ។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុង ហៃ អ្នកវិភាគឯករាជមានការចាប់អារម្ភថា ជម្លោះដណ្ដើមប្រជុំកោះនៅឈូងសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង រវាងវៀតណាម និងចិននោះវានឹងធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសជិតខាងគ្នា ជាពិសេសប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលរួមមានទាំងកម្ពុជាផង។
លោកពន្យល់ថា ផលប៉ះពាល់នោះមានលក្ខណៈពីរយ៉ាង គឺដោយផ្ទាល់ និងប្រយោល នេះបើសិនជាជម្លោះនោះមានការរីករៀលដាលឈានដល់ការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នានោះ ៖ «មានការរអាក់រអួលក្នុងការដឹកជញ្ជូនតាមសមុទ្រហ្នឹងយើងក៏ប៉ះពាល់ដែរ ព្រោះយើងក៏ត្រូវប្រើសមុទ្រដែរ នាំចេញនាំចូលរបស់នានាអាហ្នឹងទីមួយប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់តែម្ដង ដោយប្រយោលតាមរយៈអាស៊ាន មានការរអាក់រអួល ឧបមាថាផ្ទុះក្នុងពេលឆាប់ៗ នេះ អាចមានការរអាក់រអួលក្នុងការប្រជុំអាស៊ាននៅប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារប្រទេសយើងជាប្រធានសមាគមអាស៊ាននាឆ្នាំក្រោយនេះ»។
លោកបន្តថា ការប៉ះពាល់ដោយប្រយោលមួយទៀតមកលើកម្ពុជានោះគឺ បញ្ហាជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ និងជំនួយផ្សេងៗ មកកម្ពុជា និងចំណងទាក់ទងជាមួយប្រទេសគូរជម្លោះទាំងពីរនោះ ប្រសិនជាកម្ពុជាបង្ហាញជំហរមិនច្បាស់លាស់ និងឬប្រកាន់ជំហរលំអៀងទៅរកភាគីណាមួយនោះ ព្រោះប្រទេសទាំងពីរសុទ្ធតែជាមិត្តជិតស្និទ្ធ និងអ្នកមានគុណមកលើកម្ពុជា ៖ «ប្រទេសពីរ ហើយមួយជាមហាអំណាចផ្ទាល់តែម្តង គឺប្រទេសចិន និងប្រទេសវៀតណាម ហើយនឹងប្រទេសហ្វីលីពីន ដែលជាសមាជិកអាស៊ានដែរនោះ អាហ្នឹងក៏អាចមានដូចថាតើខ្មែរត្រូវប្រកាន់ជំហរបែបណា អាហ្នឹងអាចមានផលលំបាកក្នុងការទំនាក់ទំនង»។
ចំណែកតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងសមរង្ស៊ីវិញ ដែលនៅប៉ុន្មានថ្ងៃមុននេះបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍គាំទ្រនយោបាយចិននោះ ក៏ទទួលស្គាល់ដែរថា បើសិនជាជម្លោះនោះផ្ទុះឡើយដោយអាវុធ វានឹងមានការរីករាលដាលដល់ប្រទេសក្នុងតំបន់ និងមានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសកម្ពុជាខ្លះតែ វាមិនខ្លាំងក្លានោះទេ ពីព្រោះកម្ពុជាមិនមែនជាភាគីជម្លោះ។
តំណាងរាស្ត្រ លោក សុន ឆ័យ មានប្រសាសន៍ពន្យល់ថា ការប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់នោះដូចជាមិនមានទេ តែវាអាចប៉ះពាល់ដោយប្រយោលខ្លះ លើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ៖ «យើងរំពឹងតែទៅលើការវិនិយោគរបស់វៀតណាមហើយនឹងចិន ហើយនៅពេលដែលប្រទេសទាំងនោះជាប់រវល់បញ្ហាជម្លោះ ហើយយើងមិនបានកាន់ជើង ឬក៏អះអាងចូលរួមជាមួយប្រទេសណាមួយច្បាស់លាស់នោះ វាអាចធ្វើឲ្យប្រទេសទាំងនោះអាក់អន់ចិត្ត ហើយគេអាចកាត់បន្ថយនូវការធ្វើវិនិយោគអីជាដើមមកលើប្រទេសយើង»។
សុន ឆ័យ បន្តថា ផ្ទុយទៅវិញវាជាឱកាសល្អមួយទៅវិញទេ នៅពេលដែលកម្ពុជាមានបំណងផ្លាស់ប្ដូរជំហររបស់ខ្លួន ដោយងាកចេញពីការគាំទ្រប្រទេសកុម្មុយនិស្ត ហើយឆ្ពោះទៅរកការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងប្រទេស ឲ្យមានការគោរពច្បាប់ត្រឹមត្រូវ និងជាប្រទេសមួយមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ ៖ «ដូច្នេះខ្ញុំថាផលប្រយោជន៍ដែលបាត់បង់មិនជាច្រើនទេ ប៉ុន្តែបើយើងចេះច្នៃស្ថានភាពនេះដើម្បីបើកទ្វារឲ្យទូលាយដល់ប្រទេសដទៃទៀត ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក និងជប៉ុន មានការកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះ យើងនឹងទទួលបានផលចំណេញមកវិញ»។
ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាជម្លោះវៀតណាម និងចិននេះដែរ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាហាក់មានការប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងការអត្ថាធិប្បាយលើបញ្ហាជម្លោះនៃប្រទេសទាំងពីរនេះ។
អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាមន្ត្រីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក កុយ គួង មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាបង្ហាញជំហរចង់ឲ្យប្រទេសទាំងពីរដោះស្រាយគ្នាដោយសន្តិវិធី ៖ «កន្លងមកកម្ពុជាបានបង្ហាញជំហរយ៉ាងច្បាស់ហើយថា ស្នើឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធនឹងអនុវត្តហ្នឹង DOC សេចក្ដីថ្លែងការណ៍សម្រេចក្រុមប្រតិបត្តិរបស់ភាគីទាំងអស់នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះឯង ដែលបានចុះហត្ថលេខាកាលពីឆ្នាំ២០០២ នៅទីក្រុងភ្នំពេញយើងនេះ»។
លោកបន្តថា ផលប៉ះពាល់ផ្សេងៗ លោកយល់ថា នឹងមិនមានឡើយសម្រាប់កម្ពុជា ហើយលោកជឿថា បញ្ហាហ្នឹងបានធូរស្រាលវិញនៅពេលដ៏ឆាប់ខាងមុខ ៖ «ព្រោះរឿងនេះ រឿងពាក់ព័ន្ធសមុទ្រចិនខាងត្បូង រឿងពាក់ព័ន្ធអធិបតេយ្យភាពរវាងចិន និងវៀតណាម ជាមួយហ្វីលីពីន និងប្រទេសប្រ៊ុយណេ ហើយពាក់ព័ន្ធតែជាមួយប្រទេសប្រមាណហ្នឹងទេ»។
ពាក់ព័ន្ធការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា លោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានបង្ហាញថា បើសិនជាបញ្ហាចិន និងវៀតណាមមានការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នាមែននោះ ការដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ក៏កាន់តែយឺតយ៉ាវថែមទៀត ដោយសារអន្តរជាតិគេអាចងាកទៅរកដំណោះស្រាយលើជម្លោះប្រទេសធំៗ ជាងកម្ពុជាវិញ ៖ «អាហ្នឹងយើងមានឧទាហរណ៍ហើយ កាលពីសង្គ្រាមនៅវៀតណាម និងសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា យើងគឺសង្គ្រាមនៅវៀតណាមសង្គ្រាមធំ រួចយើងហ្នឹងសង្គ្រាមតូចតាចគេហៅថាសាយសូ អាហ្នឹងគឺថាឆាកល្ខោនរាយរង អានោះឆាកល្ខោនពេញតួហ្មង គឺពេញអង្គ យើងណេះគ្រាន់តែរាយរងទេ»។
ប៉ុន្តែលោក កុយ គួង បដិសេធថា មិនមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធគ្នាទៅនឹងការដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ នោះទេ ៖ «ឥឡូវនេះរឿងហ្នឹងបានទៅដល់តុលាការអន្តរជាតិហើយ តុលាការ ICJ រួចហើយ បើដូច្នេះហើយខ្ញុំយល់ថា ដូចជាអត់ពាក់ព័ន្ធគ្នាទេ ហើយសង្ឃឹមថាដំណោះស្រាយជម្លោះកម្ពុជា-ថៃ ហ្នឹង អាចដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីហើយ ពីព្រោះកម្ពុជាធ្វើដំណើរទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិហ្នឹង ក៏ជាដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីដែរ»។
ប្រទេសចិន និងវៀតណាម កាលពីដើមសប្ដាហ៍នេះ បានកើតមានជម្លោះដណ្ដើមកាន់កាប់ប្រជុំកោះស្ព្រែតលី (Spratly) និងប្រជុំកោះប៉ារ៉ាសែល (Paracel) នៅដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងពីរបានបង្ហាញសាច់ដុំដាក់គ្នាតែរៀងៗ ខ្លួន ដោយមានកម្លាំងទ័ព និងសព្វាវុធផង។ ស្របពេលគ្នានេះដែរ ប្រទេសវៀតណាមទើបតែបានធ្វើសមយុទ្ធយោធាមួយតាមព្រំដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន នៅពេលដែលកំពុងមានជម្លោះជាមួយចិន។
ទោះយ៉ាងណាក្ដី ទាំងអ្នកវិភាគនយោបាយ អ្នកតំណាងរាស្ត្រ និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល បានផ្ដល់សង្ឃឹមដូចគ្នាថា ជម្លោះរវាងចិន និងវៀតណាម នឹងមិនអាចឈានទៅដល់ការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នាបានឡើយ។
លោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានកត់សម្គាល់ថា ការប្រឈមមុខដាក់គ្នានាពេលនេះ គឺមិនមែនជាលើកទីមួយឡើយ។ ភាគីទាំងពីរធ្លាប់បានប៉ះទង្គិចគ្នាប្រមាណជាបីលើកកន្លងមកហើយ។ គឺចាប់តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៤ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ និងនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៨ ហើយជាបន្តបន្ទាប់ក៏មានការសម្របសម្រួលគ្នាបញ្ចប់បញ្ហារហូតមកដល់ពេលនេះ៕