អ្នកវិភាគសង្គមទាំងនោះ បានអះអាងថា នៅពេលដែលភាគីពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល មិនទាន់មានវិធានការសមស្របដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះនៅឡើយ វានឹងបង្កឲ្យមានអសន្តិសុខនានា នៅក្នុងសង្គម ដែលនឹងក្លាយជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែមរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅពេលអនាគត។
មានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាច្រើន បានព្យាករពីស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាថា មានភាពប្រសើរ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ក៏មានបញ្ហាមួយចំនួនដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ដូចជាប្រជាជនកម្ពុជាច្រើនជាង ៧លាននាក់ អាចរកចំណូលបានតិចតួចក្នុងមួយថ្ងៃ រួមទាំងអ្នកដែលងាយរងគ្រោះ ដូចជាអ្នកដែលមានដីតិច ឬគ្មានដីធ្វើកសិកម្ម ចំនួនអ្នកដែលចូលក្នុងទីផ្សារការងាររៀងរាល់ឆ្នាំប្រមាណ ២៥ម៉ឺននាក់ និងចំនួននិស្សិតដែលបញ្ចប់ការសិក្សាពិបាកនឹងរកការងារធ្វើជាដើម។
កត្តាទាំងអស់នេះ មិនបានរាប់បញ្ចូលអ្នកងាយរងគ្រោះដោយសារទំនាស់ដីធ្លី អ្នកធ្វើការចំណាកស្រុកទៅបរទេស ដែលប្រឈមនឹងការកេងប្រវ័ញ្ចនានា កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរដែលបានធ្វើការតវ៉ា ដើម្បីទទួលបានប្រាក់ខែសមរម្យជាដើម។
អ្នកវិភាគសង្គមមួយចំនួនយល់ឃើញថា កម្លាំងពលកម្មទំនេរ មានដូចជាអ្នកអត់ការងារធ្វើ និងចំនួនអ្នកងាយរងគ្រោះផ្សេងៗ អាចធ្វើឲ្យប្រទេសនោះបាត់បង់ឱកាសសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ និងធ្វើឲ្យថយចុះកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ប្រសិនបើប្រទេសនោះ មិនបានប្រើធនធានមនុស្សនេះឲ្យអស់លទ្ធភាព។ ម៉្យាងវិញទៀត ចំនួនអ្នកងាយរងគ្រោះអាចនឹងបង្កអសន្តិសុខផ្សេងៗនៅក្នុងសង្គម ដូចជាចោរកម្ម ជួញដូរគ្រឿងញៀនជាដើម។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធមនុស្សកម្ពុជា លោក អ៊ូ វីរៈ មានប្រសាសន៍ថា សង្គមណាក៏ដោយ កាលណាមានអំពើអយុត្តិធម៌ច្រើន រួមទាំងគម្លាតរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រច្រើន ជាមូលហេតុធ្វើឲ្យប្រជាជនទាំងនោះមានកំហឹង ដែលអាចបង្កអសន្តិសុខនានាក្នុងសង្គម ដោយលោកបញ្ជាក់ថា អ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់។
លោក អ៊ូ វីរៈ៖ «ខ្ញុំថាអ្នករកស៊ី អ្នកមានលុយក៏ដោយ ក៏ត្រូវតែព្រួយបារម្ភ មិនមែនតែអ្នកក្រ គឺអ្នកមានលុយក៏ត្រូវព្រួយបារម្ភ ព្រោះអី កាលណាដែលយើងមានសង្គមមួយ ដែលគាត់ខឹងខ្លាំងអញ្ចឹង គាត់បែកឆ្វេងទៅធ្វើភាវរកម្ម ខ្លះចូលព្រៃ និងហិង្សា អញ្ចឹងជារឿងបែកឆ្វេងដែលយើងមិនចង់បានទាំងអស់»។
លោក អ៊ូ វីរៈ មានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា ប្រជាជននៅប្រទេសណាក៏ដោយ ក៏ត្រូវការយុត្តិធម៌ ហើយគ្មានប្រជាពលរដ្ឋណា អាចទ្រាំនឹងអំពើអយុត្តិធម៌ជារៀងរហូតនោះទេ ដោយលោកបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាត្រូវធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានយុត្តិធម៌ទាំងអស់គ្នា៖ «ត្រូវតែកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ទាំងអស់គ្នាជាចាំបាច់ ហើយត្រូវតែធ្វើជាបន្ទាន់ និងទីពីរ គឺត្រូវកែទម្រង់ប្រព័ន្ធទាហាន ។ ខ្ញុំមើលកម្ពុជាហាក់ដូចជាត្រៀមសម្រាប់រដ្ឋប្រហារប្រើប្រាស់ទាហានក្នុងស្រុក ក្នុងក្រុង»។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវអភិវឌ្ឍសង្គម លោក កែម ឡី មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាអសន្តិសុខក្នុងសង្គម កើតឡើងដោយសារតែប្រជាជនអស់ជំនឿលើអាជ្ញាធរ ចំពោះពាក្យបណ្ដឹងរបស់ខ្លួនដែលគ្មានដំណោះស្រាយ៖ «ចំណុចមួយ ដែលខ្ញុំព្រួយបារម្ភ គឺដោយសារតែប្រជាជនអស់ជំនឿទៅលើរដ្ឋអំណាច បើទោះជាប្លន់ក៏ដោយ ៦០% ឬ៧០% នៃអំពើប្លន់ គាត់អត់បានទៅប្ដឹងរដ្ឋអំណាចមូលដ្ឋាន ឬក៏ប៉ូលិសទេ។ កន្លែងនេះ បើគាត់ទៅប្ដឹង គាត់អត់បានអី ហើយគាត់ទៅប្ដឹង មានតែគាត់ចំណាយពេលវេលាច្រើន»។
លោក កែម ឡី មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ចំណុចមួយសំខាន់ គឺប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណ ៥០% ជំពាក់បំណុលគេ ដែលក្នុងមួយគ្រួសារប្រមាណ ៥០០ដុល្លារ ហើយពួកគាត់ទាំងនោះគ្មានលទ្ធភាពសង ដោយសារតែគាត់គ្មានដីធ្លី ហើយក្រុមនេះនឹងបង្កឲ្យមានអសន្តិសុខផ្សេងៗក្នុងសង្គម។
លោកមានប្រសាសន៍បន្តថា នៅពេលដែលប្រជាជនកាន់តែក្រីក្រទៅ ដល់ដំណាក់កាលមួយនឹងមានសកម្មភាពលួច និងប្លន់កាន់តែច្រើន ប៉ុន្តែលោកបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្នរដ្ឋអំណាចអាចមានវិធានការទប់ស្កាត់អំពើអសន្តិសុខនានា ដោយសារតែមានកម្លាំងច្រើន។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក កែម ឡី សង្កេតឃើញថា ក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំខាងមុខ បើគ្មានដំណោះស្រាយកំណែទម្រង់ឲ្យសមស្របនោះទេ នឹងអាចបង្កបញ្ហាកាន់តែលំបាក ដោយសារតែប្រជាជនកម្ពុជា ៥០% ក្រីក្រនៅឡើយ៖ «ខ្ញុំគិតថា រយៈពេលពីបីឆ្នាំទៀត រដ្ឋាភិបាលអាចបង្ក្រាបបាន ដោយសារតែគាត់មានកម្លាំងច្រើន»។
ប្រធានអង្គការ លីកាដូ អ្នកស្រី វេជ្ជបណ្ឌិត ពុង ឈីវកេក មានប្រសាសន៍ថា អង្គការមិនទាន់បានចងក្រងអំពីបញ្ហានេះនៅឡើយ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីអង្កេតឃើញថា ឥឡូវនេះចំនួនអ្នកជាប់ពន្ធនាគារមានការកើនឡើងជាងឆ្នាំកន្លងទៅ។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍បន្តថា កត្តាអាចបណ្ដាលមកពីការកើនឡើងនៃចំនួនអ្នកក្រីក្រ ការជួញដូរគ្រឿងញៀនជាដើម៖ «ប្រហែលជាអ្នកប្លន់គេក៏ច្រើន ដោយសារក្រីក្រ ខ្វះការងារធ្វើ ខ្វះម្ហូបអាហារ។ អ្នកប្រើគ្រឿងញៀនហ្នឹងក៏ច្រើន និងអ្នកជួញដូរគ្រឿងញៀនក៏ច្រើន»។
អ្នកស្រីសង្កេតឃើញទៀតថា ចំនួនអ្នកចំណាកស្រុកទៅក្រៅប្រទេសស្របច្បាប់ ក៏ត្រូវទទួលរងនូវការកេងប្រវ័ញ្ចនានាផងដែរ ហើយមានចំនួនកើនឡើង ដែលបានបញ្ជាក់ពីភាពខ្វះខាតការងារនៅក្នុងស្រុក។
បញ្ជាក់បន្ថែមពីបញ្ហានេះ នាយកប្រតិបត្តិវិទ្យាស្ថានខ្មែរដើម្បីសន្តិភាព លោក បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាគឺអតិផរណាដែលជះឥទ្ធិពលដល់ជីវភាពប្រជាជនអ្នកក្រីក្រ ដែលក្រុមអ្នកទាំងនោះភាគច្រើនបានចំណាយលើចំណីអាហារ និងថាមពល ដែលជាកត្តាមួយបង្កឲ្យមានអស្ថិរភាពក្នុងសង្គមដែរ៖ «អតិផរណានេះ ក៏អាចបង្កឲ្យមានអសន្តិសុខនានានៅក្នុងសង្គម»។
លោក បណ្ឌិត វណ្ណារិទ្ធិ បន្ថែមថា បញ្ហាអត់ការងារធ្វើជាហានិភ័យបង្កអសន្តិសុខក្នុងសង្គមមួយ ដែលត្រូវដោះស្រាយ ដោយលោកបញ្ជាក់ថា បញ្ហានេះត្រូវបណ្ដុះបណ្ដាលឲ្យពួកគាត់មានជំនាញច្បាស់លាស់។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ប្រធានអង្គការកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍ធនធានយុវជន លោក ជាង សុខា មានប្រសាសន៍ថា លក្ខណៈចិត្តសាស្ត្រនៅក្នុងសង្គមយុវវ័យ គឺតែងតែចង់ធ្វើអ្វីមួយដែលមានលក្ខណៈវិជ្ជមាន ឬអវិជ្ជមាន ដោយលោកបញ្ជាក់ថា នៅកម្ពុជាសម្រាប់យុវជនដែលអត់ការងារធ្វើ ថាតើសង្គមនោះ ចាត់ចែងអ្វីខ្លះសម្រាប់ពួកយុវជន?
លោក ជាង សុខា បន្ថែមថា បើសិនជាសង្គមមិនបានចាត់ចែង គឺអាចជាលំហមួយឲ្យយុវជននោះប្រព្រឹត្តទង្វើមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ដល់សង្គម៖ «ករណីដែលកើតមានឡើងដោយសារតែយុវជន និងយុវជនហ្នឹង ដែលចូលរួម ដែលប៉ះពាល់ដល់សង្គមនោះ ភាគច្រើនគឺអត់មានការងារធ្វើ គាត់ទំនេរ»។
លោក ជាង សុខា បន្តថា នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា លោកអង្កេតឃើញថា មិនទាន់មានប្រព័ន្ធសង្គមសម្រាប់គ្រប់គ្រងយុវជនដែលគ្មានការងារធ្វើនៅឡើយទេ ដោយលោកបញ្ជាក់ថា អ្វីដែលសំខាន់ គឺត្រូវមានគោលនយោបាយយុវជន សម្រាប់តម្រង់ទិសដៅយុវជនឲ្យប្រព្រឹត្តល្អក្នុងសង្គម ទន្ទឹមនឹងក្រុមយុវជនទាំងអស់នោះត្រូវបង្កើតឲ្យមានជាសមាគមទាំងផ្លូវការ និងក្រៅផ្លូវការ សម្រាប់តម្រង់ទិសយុវជនខ្លួនឯង។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោក ជាង សុខា មានប្រសាសន៍ថា យន្តការនេះក៏មិនអាចគ្រប់គ្រងយុវជនបានត្រឹមត្រូវដែរ ដោយសារតែចំនួនយុវជននៅកម្ពុជា មានកំណើនច្រើនខ្លាំងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូច្នេះ នៅមានលំហច្រើនណាស់សម្រាប់ឲ្យយុវជន ប្រព្រឹត្តថ្លោះធ្លោយនៅក្នុងសង្គម។
ក្រុមអ្នកងាយរងគ្រោះនៅកម្ពុជា ដូចជាអ្នកក្រីក្រ អ្នកគ្មានដី អ្នកចំណាកស្រុកដោយខុសច្បាប់ និងកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរជាដើម។ របាយការណ៍អភិវឌ្ឍសកលឆ្នាំ២០១១ បានឲ្យដឹងថា ប្រជាជនកម្ពុជាចំនួន ៧លាននាក់ ដែលរកចំណូលបានត្រឹមតែ ២ដុល្លារប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយថ្ងៃ។ របាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោក ការចែករំលែកកំណើនក៏ធ្លាប់បានបង្ហាញថា គ្រួសារកម្ពុជាដែលគ្មានដីធ្លីមានប្រមាណជាង ២៧% នៃប្រជាជនកម្ពុជាសរុប ប៉ុន្តែក្នុងចំណោមអ្នកដែលមានដី ៧៣% ភាគច្រើនជាអ្នកមានដីតិចប្រមាណ ១ហិកតារ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅកម្ពុជាក្រុមអ្នកដែលរងគ្រោះមួយចំនួនទៀត គឺអ្នកធ្វើការចំណាកស្រុកទៅក្រៅប្រទេស ភាគច្រើនពួកគាត់ទាំងនោះ គឺធ្វើការដោយខុសច្បាប់ និងគ្មានជំនាញ ភាគច្រើននៅប្រទេសថៃ។ របាយការណ៍របស់វិទ្យាស្ថានបណ្ដុះបណ្ដាលស្រាវជ្រាវដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ (CDRI) ការធ្វើចំណាកស្រុកពីកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១១ បានបង្ហាញថា មានប្រជាជនកម្ពុជា ប្រមាណ ១សែន ៨ម៉ឺននាក់ ទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ ដោយខុសច្បាប់។
ទោះជានេះក្ដី នៅប្រទេសកម្ពុជា មានយុវជនប្រមាណជាង ៣សែននាក់ ចូលក្នុងទីផ្សារការងាររៀងរាល់ឆ្នាំ ទន្ទឹមនឹងការបង្កើតការងារមានតិចតួចនៅឡើយ។ ក្នុងចំណោមកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរមានការតវ៉ាទាមទារការដំឡើងប្រាក់ខែ ដើម្បីការរស់នៅសមរម្យ ទន្ទឹមមានចំនួនកម្មករបានសន្លប់នាពេលបំពេញការងារ ក៏មានការកើនឡើងគួរឲ្យកត់សំគាល់ រហូតដល់ពេលនេះ។
អ្នកវិភាគសង្គមយល់ឃើញថា បើទោះជាប្រទេសកម្ពុជា មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ស្ថិរភាពនយោបាយ ដែលអាចទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគជាច្រើនមកកម្ពុជាក៏ដោយ ប៉ុន្តែផលពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចហាក់ដូចជាចែករំលែកតិចតួចនៅឡើយ ជាពិសេសអ្នកដែលរស់នៅជនបទ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។