[អានអត្ថបទជាភាសាអង់គ្លេស៖ RFA operations may cease following federal grants termination]
ជំនួយថវិកាពីរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធដែលផ្តល់មូលនិធិដល់វិទ្យុអាស៊ីសេរី និងបណ្ដាញដៃគូវិទ្យុនេះដទៃទៀត ត្រូវបានបញ្ចប់នៅព្រឹកថ្ងៃសៅរ៍ ទី១៥ មីនា។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីជូនដំណឹងពីការបញ្ចប់ជំនួយថវិកាដែលវិទ្យុអាស៊ីសេរីបានទទួល។
បទបញ្ជាប្រតិបត្តិដែលចេញដោយប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) កាលពីល្ងាចថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ខែមីនា បង្គាប់ឱ្យកាត់បន្ថយផ្នែកនានាដែលមិនចែងក្នុងច្បាប់ របស់ទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសាកល ហៅកាត់ថា USAGM ដែលជាទីភ្នាក់ងាររបស់រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធមួយដែលផ្តល់មូលនិធិដល់វិទ្យុអាស៊ីសេរី និងស្ថាប័នព័ត៌មានសាកលឯករាជ្យដទៃទៀត។
សភាសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាអ្នកកំណត់ផ្តល់មូលនិធិដល់ទីភ្នាក់ងារ USAGM ដែលចែកចាយមូលនិធិបន្តដល់ស្ថាប័នព័ត៌មានផ្សេងៗទៀត។
បទបញ្ជាប្រតិបត្តិរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ បង្គាប់ឱ្យលុបបំបាត់ចោល«ក្នុងកម្រិតអតិបរមាស្របតាមច្បាប់ជាធរមាន»របស់ទីភ្នាក់ងារ USAGM និងអង្គភាពមិនពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល ៦ផ្សេងទៀតដែលធ្វើការផ្នែកសារមន្ទីរ ផ្នែកគ្មានផ្ទះសម្បែង ការអភិវឌ្ឍអាជីវកម្មរបស់ជនជាតិភាគតិច និងបញ្ហាជាច្រើនទៀត។ បទបញ្ជានេះនិយាយសំដៅដល់ «ផ្នែកមិនមានចែងក្នុងច្បាប់»របស់ទីភ្នាក់ងារ USAGM ក៏ប៉ុន្តែ វិទ្យុអាស៊ីសេរីត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយច្បាប់ ដែលមានន័យថា ស្ថាប័នវិទ្យុអាស៊ីសេរីត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយច្បាប់របស់សភា ពោលគឺច្បាប់ស្ដីពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអន្តរជាតិ។
ប៉ុន្តែ លិខិតមួយច្បាប់ផ្ញើមកប្រធានវិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី១៥ ខែមីនា និងចុះហត្ថលេខាដោយទីប្រឹក្សាពិសេសរបស់ទីភ្នាក់ងារ USAGM អ្នកស្រី ការី ឡេក (Kari Lake) ដែលដាក់តួនាទីថា ជា«ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់ប្រធានអគ្គនាយកស្តីទី តាមរយៈសិទ្ធិអំណាចធ្វើប្រតិភូកម្មដោយប្រធានអគ្គនាយកស្តីទី» គូសបញ្ជាក់ថា ជំនួយថវិកាសហព័ន្ធដល់ទីភ្នាក់ងារនេះត្រូវបានផ្ដាច់ និងថាវិទ្យុអាស៊ីសេរីមានកាតព្វកិច្ច«បង្វិលសងវិញភ្លាមៗនូវមូលនិធិដែលគ្មានកាតព្វកិច្ចប្រើប្រាស់»។ លិខិតដដែលបន្តថា ការប្ដឹងជំទាស់អាចធ្វើទៅបានក្នុងរយៈពេល ៣០ថ្ងៃ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅមិនទាន់ដឹងច្បាស់លាស់នៅឡើយទេថាតើនឹងបញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការដោយរបៀបណា និងនៅពេលណានោះ។ ប៉ុន្តែ មូលនិធិតែមួយគត់ដែលវិទ្យុអាស៊ីសេរីទទួលបាន គឺតាមរយៈជំនួយមូលនិធិសហព័ន្ធ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី១៥ មីនា នាយិកាវិទ្យុអាស៊ីសេរី អ្នកស្រីបេយ៍ ហ្វាង (Bay Fang) ថ្លែងថា ស្ថាប័នគ្រោងនឹងប្តឹងតវ៉ាជំទាស់នឹងបទបញ្ជានេះ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បញ្ជាក់ថា «ការបញ្ចប់ជំនួយរបស់រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធដល់វិទ្យុអាស៊ីសេរី គឺជាកាដូដល់មេដឹកនាំព្រៃផ្សៃ និងជនផ្តាច់ការទាំងឡាយ រួមទាំងគណបក្សកុម្មុយនិស្តចិនផង ដែលពួកគេមិនចង់បានអ្វីទាំងអស់ ក្រៅតែពីមិនចង់ឱ្យឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យដោយលម្ហព័ត៌មាន»។ អ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា «ការជូនដំណឹងអំពីការបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងផ្តល់មូលនិធិរបស់រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធនៅថ្ងៃនេះ មិនត្រឹមតែដកហូតសិទ្ធិពីមនុស្សជិត៦០លាននាក់ដែលងាកមកពឹងផ្អែកលើសេចក្តីរាយការណ៍របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីជារៀងរាល់សប្ដាហ៍ដើម្បីស្វែងយល់ពីការពិតប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែការសម្រេចដូច្នេះថែមទាំងផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់សត្រូវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយអាមេរិកជាអ្នកខាតបង់»។
ក្នុងនាមជាអង្គភាពព័ត៌មានឯករាជ្យមួយដែលទទួលបានមូលនិធិតាមរយៈច្បាប់របស់សភា វិទ្យុអាស៊ីសេរីបានចាប់ផ្ដើមការផ្សាយដំបូងជាភាសាចិនកុកងឺ (Mandarin) កាលពីឆ្នាំ១៩៩៦ ហើយបានពង្រីកការផ្សាយជាបន្តបន្ទាប់ទៀតរហូតដល់ ៩ភាសា រួមមាន៖ ភាសាចិនកាតាំង (Cantonese),អ៊ុយហ្គ័រ (Uyghur), ទីបេ (Tibetan), កូរ៉េ (Korean), ខ្មែរ (Khmer), វៀតណាម(Vietnamese), ភូមា (Burmese), និងឡាវ (Lao)។
កម្មវិធីព័ត៌មានរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានផ្សាយតាមរយៈវិទ្យុ ទូរទស្សន៍ បណ្ដាញសង្គម និងគេហទំព័រ នៅក្នុងប្រទេសដែលមានសារព័ត៌មានសេរីតិចតួច ឬគ្មានសោះ ដែលជារឿយៗផ្តល់នូវប្រភពព័ត៌មានមិនមានការត្រួតពិនិត្យខ្លឹមសារជាមុន និងព័ត៌មានមិនមែនជាការឃោសនា។ ដោយសារតែវិទ្យុអាស៊ីសេរី បានយកព័ត៌មានពីប្រទេស និងតំបន់ដែលបិទជិត ដូចជាប្រទេសកូរ៉េខាងជើង (North Korea), ទីបេ, និងខេត្តស៊ីនជាំង (Xinjiang)ដូច្នេះហើយទើបបានជាការបកប្រែជាភាសាអង់គ្លេស (English) របស់ខ្លួននៅតែជាប្រភពចម្បងតែមួយគត់នៃព័ត៌មានចេញពីតំបន់ទាំងនោះ។
ទីភ្នាក់ងារ USAGM គឺជាស្ថាប័នមេដែលគ្រប់គ្រងអ្នកផ្សាយព័ត៌មានដែលធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍ព័ត៌មានជាង ៦០ភាសា និងសុសសាយទៅដល់មនុស្សរាប់រយលាននាក់។ ទាំងនេះរាប់បញ្ចូលទាំងវិទ្យុអឺរ៉ុបសេរី (Radio Free Europe) ឬហៅថាវិទ្យុសេរីភាព (Radio Liberty) ដែលបានរាយការណ៍ដូចគ្នាកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ថា ជំនួយរបស់ខ្លួនក៏ត្រូវបានផ្ដាច់ដែរ។ វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) និងការិយាល័យផ្សាយអំពីគុយបា (Office for Cuba Broadcasting)ដែលគ្រប់គ្រងផ្ទាល់ដោយទីភ្នាក់ងារ USAGM បានឱ្យបុគ្គលិកទាំងអស់ឈប់សម្រាករដ្ឋបាលដោយទទួលបានប្រាក់ខែ ចាប់ពីថ្ងៃសៅរ៍។
នាយកវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ម៉ៃឃើល អាប្រាម៉ូវីតស៍ (Michael Abramowitz) បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុក(Facebook) របស់លោកថា «ខ្ញុំបានដឹងនៅព្រឹកនេះថា បុគ្គលិកទាំងអស់របស់វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក រួមមានអ្នកសារព័ត៌មាន ផលិតករ និងបុគ្គលិកគាំទ្រជាង ១.៣០០នាក់ ត្រូវបានដាក់ឱ្យឈប់សម្រាករដ្ឋបាលនៅថ្ងៃនេះ។ ខ្ញុំក៏ដូចគ្នាដែរ»។
នាយកកម្មវិធីនៃគណៈកម្មាធិការការពារអ្នកសារព័ត៌មាន លោក ខាឡូស ម៉ាទីនេស ដេឡា ស៊ែរណា (Carlos Martinez de la Serna) បានទទូចឱ្យសភាផ្តល់មូលនិធិឡើងវិញដល់ទីភ្នាក់ងារ USAGM «ដែលផ្តល់ព័ត៌មានគ្មានការត្រួតពិនិត្យខ្លឹមសារជាមុន ក្នុងប្រទេសដែលរឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មាន»។
លោកបានថ្លែងបន្តក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា «វាជារឿងហួសហេតុដែលសេតវិមានកំពុងព្យាយាមបំផ្លាញទីភ្នាក់ងារផ្តល់មូលនិធិដោយសភា ដែលគាំទ្រវិស័យសារព័ត៌មានឯករាជ្យ ហើយដែលរាយការណ៍ប្រឈមនឹងរបបផ្ដាច់ការនៅជុំវិញពិភពលោក»។
អ្នកឃ្លាំមើលនយោបាយចិនបានព្រមានថា ការផ្ដាច់មូលនិធិដល់វិទ្យុអាស៊ីសេរី អាចជះឥទ្ធិពលដល់សមត្ថភាពរបស់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនក្នុងការទប់ទល់នឹងទីក្រុងប៉េកាំង (Beijing)។
សមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យប្រចាំរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា (California) លោក អេមី បេរ៉ា (Ami Bera) បានសរសេរសារលើបណ្ដាញសង្គមអ៊ិក (X) ថា «វិទ្យុអាស៊ីសេរីជួយផ្ដល់តម្លៃឱ្យអាមេរិកក្នុងការប្រឆាំងនឹងការប្រជែងឥទ្ធិពលមហាអំណាចរបស់ប្រទេសចិនដែលកំពុងកើតមាន និងលាតត្រដាងពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរដូចជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិអ៊ុយហ្គ័រ និងសកម្មភាពសម្ងាត់នានារបស់ក្រុងប៉េកាំងនៅបរទេស ជាដើម»។
អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅប្រទេសរុស្ស៊ីលោក ម៉ៃឃែល ម៉ាកហ្វល (Michael McFaul) បានហៅការបិទវិទ្យុអាស៊ីសេរី និងស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយដៃគូរបស់ខ្លួននេះថាជា«កាដូដ៏ធំសម្រាប់ប្រទេសចិន»។ ចំណែកអ្នកនាង វ៉ាង ម៉ាយ៉ា (Maya Wang) នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វច្ឆ (HRW) បានសរសេរសារដូចគ្នាថា នៅកន្លែងនានាដូចជានៅតំបន់ស៊ីនជាំង និងនៅតំបន់ទីបេ «វិទ្យុអាស៊ីសេរីគឺជាផ្នែកមួយក្នុងចំណោមព័ត៌មានមួយចំនួនដែលអាចជីកកកាយព័ត៌មានរួចបញ្ចេញព័ត៌មានទាំងនោះមកខាងក្រៅបាន។ ការបិទវិទ្យុនេះមានន័យថា កន្លែងទាំងនេះនឹងក្លាយទៅជាទីកន្លែងងងឹតសូន្យឈឹងនៃព័ត៌មាន ដូចដែលគណបក្សកុម្មុយនិស្តចិន (CCP) ចង់បាន»។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលចេញដោយទីភ្នាក់ងារ USAGM កាលពីល្ងាចថ្ងៃសៅរ៍ ទី១៥ ខែមីនា និងបង្ហោះលើបណ្ដាញសង្គមអ៊ិក ដោយអ្នកស្រី ការី ឡែក ទីភ្នាក់ងារនេះត្រូវបានចាត់ទុកថា«មិនអាចសង្គ្រោះបានឡើយ» ដោយសារតែមានការរកឃើញពីការចោទប្រកាន់ជាច្រើន ដូចជាការរំលោភបំពានផ្នែកសន្តិសុខ និងកិច្ចការផ្ទាល់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែអ្នកស្រីមិនបានផ្ដល់ព័ត៌មានលម្អិតឡើយ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់អ្នកស្រី ការី ឡែក បន្តថា «ចាប់ពីថ្នាក់កំពូល ដល់ថ្នាក់ក្រោម ទីភ្នាក់ងារនេះមានផ្លែឈើស្អុយច្រើន ដែលជាបន្ទុកដល់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងជាអ្នកបង់ពន្ធ ហើយជាហានិភ័យដល់សន្តិសុខជាតិសម្រាប់ប្រទេសនេះ និងមិនអាចកែទម្រង់បានឡើយ។ ទោះជាយ៉ាងណា ចំណុចល្អលេចធ្លោនៃស្ថាប័ននេះ គឺមានបុគ្គលិកដែលមានទេពកោសល្យ និងការលះបង់ខ្ពស់ក្នុងការងារ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។