ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងជនជាតិដើមភាគតិចមួយចំនួន រស់នៅតាមដងទន្លេសេសាន ទន្លេស្រែពក ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង និងខេត្តរតនគិរី តែងមានជំនឿទៅលើបារមីអ្នកតាក្រហមក អ្នកថែរក្សាទន្លេផ្តល់សេចក្តីសុខជួយរំដោះទុក្ខ កាលណាអ្នកភូមិបន់ស្រន់សុំឲ្យអ្នកតាជួយ។
តើជំនឿប្រពៃណីនេះមានហេតុផល និងសារប្រយោជន៍អ្វីខ្លះទៅលើជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នេះ?
ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅឃុំចំនួនបីក្នុងស្រុកសេសាន តែងប្រកាន់ខ្ជាប់ពិធីសែនព្រេនបន់ស្រន់សុំបារមីអ្នកតាក្រហមក ជួយរំដោះទុក្ខ ឬផ្តល់សេចក្តីសុខសប្បាយដល់អ្នកភូមិតាមជំនឿប្រពៃណី ពួកគាត់ច្រើនជំនាន់មកហើយ។
«សំឡេង»
ពលរដ្ឋទាំងនោះមានចម្រុះជនជាតិ ក្នុងនោះរួមមានចិន ឡាវ ជនជាតិដើមភាគតិច គ្រឹង ទំពូន លន់ កាវ៉ែត ព្រៅ កាចក់ និងខ្មែរ។
មូលហេតុដែលអ្នកភូមិមានជំនឿទៅលើអ្នកតាក្រហមក គឺមានជាប់ពាក់ព័ន្ធការតំណាលពីប្រវត្តិរបស់អ្នកភូមិជាចាស់ទុំជនជាតិឡាវ ម្នាក់ឈ្មោះ ខ ដែង រស់នៅតំបន់អូរថាលុក បច្ចុប្បន្នហៅថាភូមិភ្លុក ក្នុងស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង គឺជាអ្នកចេះវិជ្ជាមន្តអាគមខ្លាំងពូកែ ចេះព្យាបាលជំងឺ និងជួយដោះស្រាយបញ្ហាជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ ហេតុនេះ ប្រជាពលរដ្ឋតំបន់នោះតែងមានជំនឿ និងគោរពប្រតិបត្តិ លោកតា ខ ដែង មុតមាំ។ តា ខ ដែង មានស្នាមជាំនៅជុំវិញក ហេតុនេះពេលលោកតាដែង ស្លាប់ទៅ អ្នកភូមិបានចាត់ទុកគាត់ថាជាអ្នកតា ហើយហៅតៗគ្នាថា អ្នកតាក្រហមក រហូតមក។
បច្ចុប្បន្នទីតាំងអ្នកតាក្រហមក ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋមានជនជាតិចិន ឡាវ ជនជាតិដើមភាគតិច និងខ្មែរ រៀបចំសង់ខ្ទមទំហំប្រមាណ ១៤ម៉ែត្រក្រឡា ធ្វើពីស៊ីម៉ង់ប្រក់ស័ង្កសី នៅទីទួលមួយឋិតនៅមាត់ទន្លេសេសាន ចម្ងាយប្រមាណ ៤គីឡូម៉ែត្រពីចំណុចជួបគ្នានៃទន្លេទាំងពីរ ឋិតក្នុងភូមិភ្លុក ឃុំភ្លុក និងជាតំបន់ទឹកជូរនៃទន្លេមានល្បាក់ខ្ពស់ ទឹកហូរគួចខ្លាំងបង្កគ្រោះញឹកញាប់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ កាលណាធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់តំបន់នោះ។
ទាក់ទិនទៅនឹងប្រវត្តិនៃជំនឿ និងការគោរពប្រតិបត្តិទៅលើអ្នកតាក្រហមក នេះ ប្រជាពលរដ្ឋចាស់ទុំនៅតំបន់នោះមានតំណាលតគ្នាពីជីដូនជីតាពួកគាត់មកថា តាំងពីសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង មកលើប្រទេសកម្ពុជា នាឆ្នាំ១៩៤០ មក ជាពិសេសមុនពេលខេត្តរតនគិរី ត្រូវបានបង្កើតឡើងមិនមានផ្លូវគមនាគមន៍ធ្វើដំណើរតាមផ្លូវគោកពីខេត្តស្ទឹងត្រែង ភ្ជាប់ទៅតំបន់ជនបទដែលមានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅឡើយ។
សម័យកាលនោះ ប្រជាពលរដ្ឋឡាវ បានចូលមកតាំងទីលំនៅមួយផ្នែកតាមដងទន្លេសេសាន ក្នុងស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង និងមួយផ្នែកធំនៅផ្នែកខាងលើទន្លេ បច្ចុប្បន្នជាស្រុកវ៉ឺនសៃ ខេត្តរតនគិរី។ ក្រៅពីនោះ មានប្រជាពលរដ្ឋកំណើតជនជាតិដើមភាគតិចជាក្រុមៗ បានមកតាំងទីលំនៅតាមដងទន្លេដូចគ្នា ហើយប្រើប្រាស់មធ្យោបាយធ្វើដំណើរតាមដងទន្លេដោយប្រើទូក។
ព្រឹទ្ធាចារ្យជនជាតិឡាវ អាយុ ៧២ឆ្នាំរស់នៅភូមិស្រែគរ ជាអ្នកចងចាំប្រវត្តិអ្នកតាក្រហមក លោក ចាន់ ធន់ រៀបរាប់ថា ជំនាន់នោះជនជាតិចិន រស់នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង គឺជាអ្នកសាងសង់ខ្ទមអ្នកតានេះឡើងដំបូងគេ ដោយសារតែពួកគេធ្វើជំនួញតាមទូកពីខេត្តស្ទឹងត្រែង ដើម្បីដោះដូរទំនិញមានអំបិល គ្រឿងបរិភោគ និងសម្ភារៈជាមួយប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមដងទន្លេទាំងពីរ ហើយនាំយកទៅវិញមានភ្លុកដំរី ស្បែកសត្វ ឆ្អឹងសត្វ និងវត្ថុមានតម្លៃពីតំបន់ព្រៃភ្នំផ្សេងទៀត ដូចជាផ្ដៅ ជ័រទឹក។ល។
លោកបន្តថា ការធ្វើជំនួញរបស់ជនជាតិចិន គឺពឹងផ្អែកទៅលើទូកដឹកទំនិញមានទំហំប្រមាណ ៣ម៉ែត្រ បណ្តោយប្រវែង ២០ម៉ែត្រ ដោយប្រើកម្មករពី ១៥ ទៅ ២០នាក់ ចែវតាមដងទន្លេប្រកបដោយតំបន់ថ្ម ទឹកជួរ និងល្បាក់ទឹកខ្ពស់ទាបច្រើនកន្លែង ជាពិសេសតំបន់ទឹកជួរជិតចំណុចប្រសព្វនៃទន្លេទាំងពីរ ដែលតែងបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកដំណើរ ដូចជាលិចទូកស្លាប់មនុស្ស ជាដើម។ ហេតុនេះ អ្នកជំនួញជនជាតិចិន បានបន់ស្រន់កាលណាគេធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់តំបន់គ្រោះថ្នាក់នោះ៖ «គេបារម្ភបើសិនគេមិនបានលើកដៃសំពះអ្នកតាទេ គេមិនហ៊ានទៅ។ ស័ក្តិសិទ្ធិ ដោយសារថា ប្រជាពលរដ្ឋជាទំនៀមទម្លាប់របស់គេធ្លាប់អាស្រ័យអ្នកតាហ្នឹង គេឃើញស្ថានភាពជាក់ស្តែងកន្លងមក អ្នកតាហ្នឹងគាត់មានឥទ្ធិពលខ្លាំង គេតែងតែគោរពប្រណិប័តន៍»។
ជំនឿលើអ្នកតាក្រហមក បានបន្តរហូតមកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ន បើទោះបីមានការអភិវឌ្ឍមានគមនាគមន៍ផ្លូវគោកធ្វើដំណើរងាយស្រួល អ្នកជំនួញបញ្ឈប់ការធ្វើដំណើរតាមផ្លូវទឹកពីខេត្តស្ទឹងត្រែង មកខេត្តរតនគិរី ក្តី ក៏ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមដងទន្លេនៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់ប្រពៃណីសែនអ្នកតា កាលណាអ្នកភូមិមានគ្រោះភ័យ ឬបំណងប្រាថ្នាធ្វើអ្វីមួយ។ ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៩ រហូតមក អ្នកភូមិស្រែគរ ភូមិភ្លុក ស្រែស្រណុក និងក្បាលរមាស បានឯកភាពគ្នាធ្វើពិធីសែនព្រេនអ្នកតាក្រហមក រៀងរាល់ឆ្នាំ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ និងមានប្រារព្ធពិធីថ្វាយភ្លេងបញ្ជាន់អារក្សចូលរូបអ្នកតាក្រហមក បន្ថែមទៀត។
«សំឡេង»
ពិធីនេះត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋភូមិស្រែគរ លោក សុត ខឿន អះអាងថា បារមីអ្នកតាក្រហមក នឹងមកសណ្ឋិតក្នុងរូបអារក្ស ហើយនិយាយប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលចង់ដឹងពីហេតុការណ៍អាក្រក់អ្វីមួយ ឬមានប្រាថ្នាចង់ឲ្យអ្នកតាជួយដោះទុក្ខលំបាកផ្សេងៗ។ លោកបន្តថា អ្នកតាក្រហមក មានបារមីស័ក្ដិសិទ្ធិធ្វើឲ្យអ្នកភូមិជឿជាក់៖ «បើយើងមិនសែនទៅ បើយើងមិនគោរពបូជាគាត់ទៅ វាមានបញ្ហាអាចនឹងលិចកាណូត។ ពេលលិចទៅ យើងមុជទឹកទៅរកម៉ាស៊ីនទៅរករបស់របរក្នុងបាតទឹកហ្នឹង អត់ឃើញ ដល់ពេលយើងសែនរួច ហើយសុំឲ្យឃើញសែនតាមប្រពៃណីយើងជឿ យើងជ្រមុជតែម្តងពីរដងយើងឃើញ»។
ដូចគ្នានេះដែរ មេឃុំស្រែគរ លោក សៀក មេគង្គ ចាប់អារម្មណ៍ថា គេមិនអាចកាត់ផ្តាច់ជំនឿប្រពៃណីរបស់អ្នកភូមិបានទេ បើទោះបីសង្គមមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងណាក្តី។ លោកកត់សម្គាល់ថា អ្នកភូមិមានការយល់ដឹងពីវិទ្យាសាស្ត្របច្ចេកវិទ្យា ជាដើម ប៉ុន្តែការពឹងអាស្រ័យលើវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិមានអារក្ស អ្នកតាព្រៃភ្នំ គឺជាជំនួយផ្លូវចិត្តដ៏សំខាន់របស់អ្នកភូមិ កាលណាពួកគាត់មានគ្រោះភ័យ៖ «គាត់ធ្វើអ្វីដូចពលរដ្ឋស្រុកក្រោមចេញដង្ហែក្បួនបញ្ចេញមតិ ភាគច្រើនធ្វើបាតុកម្មអត់ទាន់ស៊ីជម្រៅហ្នឹង គាត់ធ្វើតាមជំនឿរបស់គាត់បន់ស្រន់តាមអបិយជំនឿរបស់គាត់។ ភាគច្រើន គឺចាស់អាយុត្រឹម ៥០ នៅតែជឿ ៩០ភាគរយ។ ក្មេងៗឥឡូវ ចាស់ៗចេះតែនាំសែននាំនិយាយតាមដង្ហែតាម»។
ចំណែកអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកបរិស្ថាននៃអង្គការទន្លេបី គឺលោក មៀច មាន ចាត់ទុកជំនឿអរូបិយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋតាមដងទន្លេថា មានសារប្រយោជន៍ផ្នែកបរិស្ថាន ជាពិសេសជំនឿរបស់អ្នកភូមិ គឺជារបាំងផ្លូវចិត្តផ្លូវគំនិត សម្រាប់កិច្ចការការពារធនធានក្នុងទន្លេ និងតំបន់ព្រៃឈើ ជាសក្ដានុពលផ្នែកបរិស្ថាន និងសង្គម៖ «ប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិចយើងនៅតំបន់ខាងលើហ្នឹង ការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិបានគោរពទៅតាមអបិយជំនឿរបស់ខ្លួន។ វាហាក់ដូចធ្វើឲ្យមនុស្សហ្នឹង មិនមានចិត្តលោភលន់ច្រើនទេ។ ឧទាហរណ៍ថា គាត់សុំតែមួយហូបគ្រប់គ្រាន់ អ៊ីចឹងគាត់ធ្វើរកតែមួយគ្រប់បានសេចក្តីសុខរបស់គាត់អ៊ីចឹងទៅ។ ចំណុចនេះ គឺអាចជួយការពារបាន។ ហើយចំណុចដែលយើងមើលឃើញមានផលចំណេញច្រើនដែរ ជាវិជ្ជមានរហូតមកដល់សម័យនេះ ក៏យើងមិនអាចបំភ្លេចបានមិនជឿមិនបាន មានន័យថា ព្រៃដែលគេជឿទុកចិត្ត គេយល់ថាអារក្សអ្នកតានៅម្តុំហ្នឹង គេមិនកាប់ទេ គេមិនដែលថ្លើមធំរហូតកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើម្តុំហ្នឹងឲ្យខ្ទមអ្នកតានៅកណ្ដាលវាលនោះទេ»។
ចូលរួមយោបល់ក្នុងបញ្ហានេះដែរ ប្រធានមន្ទីរវប្បធម៌ខេត្តរតនគិរី លោក អ៊ូង ស្រេង វាយតម្លៃថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជា បានគាំពារលើសេរីភាពនៃជំនឿប្រពៃណី និងការប្រតិបត្តិផ្នែកសាសនារបស់ពលរដ្ឋ។ យ៉ាងនេះក្តី លោកបន្តថា ជំនឿអបិរូប និងជំនឿលើវិទ្យាសាស្ត្របច្ចេកវិទ្យា ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋបូកបញ្ចូលគ្នាក្នុងការរៀបចំអភិវឌ្ឍជីវភាពរស់នៅក្នុងក្រុមគ្រួសារ និងសង្គមជាតិ មិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបាន៖ «យើងមើលបងប្អូនជនជាតិនៅតាមភូមិ កាលណាគាត់សែនព្រេនអត់បាត់គាត់មកពេទ្យហើយ។ បាទ គាត់ងាកមករកខាងវិទ្យាសាស្ត្រដែរហ្នឹង។ បើគាត់មានជំនឿជឿទៅខាងណាមួយ អាហ្នឹងគាត់យល់ថាផ្តល់តម្លៃទៅដល់គាត់»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមដងទន្លេទាំងពីរ បានផ្សារភ្ជាប់ជំនឿពួកគាត់បន្ថែមទៅលើសែនអារក្ស កាលណាមានជំងឺ ជំនឿលើព្រៃសក្ការៈ ជំនឿអាបធ្មប់ធ្វើឲ្យមនុស្សស្លាប់ ជំនឿពេលម្តាយកើតកូន ហើយស្លាប់កូន ត្រូវដាក់ឲ្យស្លាប់ជាមួយម្តាយ និងជំនឿសែនព្រេនភូមិ និងសែនព្រេនទទួលផលកសិកម្ម ជាដើម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។