ស្ថាប័នជំនាញ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ បន្តព្រមានពីផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានធ្ងន់ធ្ងរប្រសិនបើសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ហៅកាត់ថា EBA ខណៈមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ លោក ហ៊ុន សែន បរាជ័យក្នុងការចរចាស្វែងរកដំណោះស្រាយជាមួយសហភាពអឺរ៉ុបជុំវិញបញ្ហានេះ ក្នុងអំឡុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកទៅកាន់អឺរ៉ុប។ អ្នកវិភាគថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា នឹងជួបមហន្តរាយធ្ងន់ធ្ងរ ប្រសិនបើគ្មានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ។
សូមតាមដានភាគទីមួយ នៃសេចក្ដីរាយការណ៍ពិស្ដាររបស់លោក មាន ឫទ្ធិ ជុំវិញបញ្ហានេះដូចតទៅ ការព្រមានបន្តធ្លាក់មកជាហូរហែ ក្រោយសហភាពអឺរ៉ុប ប្រកាសជាផ្លូវការអំពីចំណាត់ការនីតិវិធីក្នុងការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» EBA ពីកម្ពុជា កាលពីដើមខែតុលានេះ ដោយសារតែរបបលោក ហ៊ុន សែន នៅតែរឹងទទឹងមិនព្រមដោះស្រាយវិបត្តិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
ក្នុងរបាយការណ៍វិភាគមួយ ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២០ តុលា ទីភ្នាក់ងារវាយតម្លៃចំណាត់ថ្នាក់ឥណទានពិភពលោក Moody’s Investors Services របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ព្រមានថា ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ នឹងបណ្ដាលឲ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងការថមថយកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងមានចំណាត់ថ្នាក់អវិជ្ជមានផ្នែកឥណទាន ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប្រទេសនេះ ពិបាកនឹងទទួលបានកម្ចីពីបរទេស ឬទទួលបានកម្ចីពីបរទេសក្នុងអត្រាការប្រាក់កម្រិតខ្ពស់។ ទីភ្នាក់ងារដដែលនេះ វិភាគថា ប្រសិនបើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ ត្រូវបានដកចេញពីកម្ពុជាមែននោះ នោះការកំណត់អត្រាពន្ធថ្មី ពីសំណាក់សហភាពអឺរ៉ុប នឹងបណ្ដាលឲ្យមានការបង្កើនថ្លៃដើម លើមុខទំនិញផលិតនៅកម្ពុជា ដែលត្រូវនាំចូលទៅកាន់ទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប ការធ្លាក់ចុះសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែងខាងតម្លៃ សមត្ថភាពទាក់ទាញរបស់កម្ពុជាធ្វើជាមូលដ្ឋានផលិតកម្ម និងការធ្លាក់ចុះលំហូរវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស FDI ដែលអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការរក្សាស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុនៅកម្ពុជា។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ទីភ្នាក់ងារ Moody’s លើកឡើងថា ប្រសិនបើសហភាពអឺរ៉ុប សម្រេចចិត្តដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះមែន នោះប្រទេសលោកសេរីដទៃទៀត រួមមានប្រទេសអូស្ត្រាលី និងកាណាដាជាដើម អាចនឹងពិចារណាធ្វើតាមសហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការពិនិត្យសើរើមើលឡើងវិញ លើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម ដែលខ្លួនមានជាមួយកម្ពុជា ដែលការណ៍នេះនឹងរឹតតែបង្កើនផលប៉ះពាល់ទៅលើការនាំចេញរបស់កម្ពុជា។
កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ខាងសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចទី១១០ ស្ទើរតែនៅបាតតារាង ក្នុងចំណោម ១៤០ប្រទេស នៅលើសកលលោក គឺទាបជាងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់ រួមមានហ្វីលីពីន ប្រ៊ុយណេ វៀតណាម ស្រីលង្កា បង់ក្លាដេស និងប្រទេសនេប៉ាល់ ដែលសុទ្ធតែប្រទេសមានសក្ដានុពលខាងផលិតកម្មវាយនភណ្ឌ។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ភាពប្រកួតប្រជែងសាកលឆ្នាំ២០១៨ របស់អង្គការវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក (World Economic Forum) ទើបចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៦ តុលា ឆ្នាំ២០១៨។
បន្ថែមពីលើការព្រមាន និងការរកឃើញនេះ ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយទស្សនាវដ្តី Southeast Asia Globe លោក ម៉ាកូ កាលីនណា (Marco Kalinna) សមាជិកគណៈកម្មការនាយកនៃក្រុមធុរកិច្ចអាល្លឺម៉ង់ប្រចាំកម្ពុជា (German Business Group in Cambodia) ថ្លែងថា ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ នឹងបណ្ដាលឲ្យមានផលវិបាកជាអវិជ្ជមានទៅលើឧស្សាហកម្មនេះស្ទើរតែទាំងស្រុង។ លោកថា មិនត្រឹមតែអ្នកផលិតទេ ដែលនឹងត្រូវរងការប៉ះពាល់ ភាគីទីបី ដូចជា ក្រុមហ៊ុន សេវាកម្មដឹកជញ្ជូនក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ អាជីវកម្មផ្គត់ផ្គង់ម្ហូបអាហារ និងប្រតិបត្តិករកំពង់ផែខេត្តព្រះសីហនុ ជាដើម ក៏នឹងទទួលរងនូវការប៉ះពាល់ពីវិស័យវាយនភណ្ឌ ដែលនឹងត្រូវកាត់បន្ថយនេះដែរ។ លោកបន្តថា ការពិនិត្យសើរើមើលឡើងវិញរបស់សហភាពអឺរ៉ុប លើការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ អាចនឹងរារាំងក្រុមអ្នកបញ្ជាទិញ ពីការសម្រេចចិត្តបន្តបញ្ជាទិញផលិតផលនៅកម្ពុជា ព្រោះក្រុមអ្នកបញ្ជាទិញទាំងនេះ ត្រូវការធ្វើផែនការយ៉ាងហោចណាស់ឲ្យបាន ៦ខែ នៅមុនរដូវកាលសង្វាក់ផលិតកម្មថ្មីចូលមកដល់។
ដោយឡែក សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា GMAC បានហៅគម្រោងការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ឬ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប ជាបណ្ដោះអាសន្ននេះ ថាគឺជា «ហេតុការណ៍ដ៏ភ្ញាក់ផ្អើល» មួយ សម្រាប់វិស័យឯកជន រួមទាំងវិនិយោគិន កម្មករនិយោជិត និងអ្នកបញ្ជាទិញ។ សមាគមនេះ ទទួលស្គាល់ថា ការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ជាបណ្ដោះអាសន្ន ឬការសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មរយៈពេលខ្លីណាមួយជាឯកតោភាគីរបស់សហភាពអឺរ៉ុប មកលើកម្ពុជា នឹងបណ្ដាលឲ្យមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានរយៈពេលយូរអង្វែង ដល់ជីវភាពរបស់កម្មករនិយោជិក និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគាត់ និងថា រាល់ការវិវត្តន៍ទាំងអស់ដែលកម្ពុជា សម្រេចបានក្នុងរយៈពេល ២ទស្សវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ តាមរយៈកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ រួមទាំងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ ដូចជា សហភាពអឺរ៉ុបផង អាចនឹងត្រូវបានបំផ្លាញចោលយ៉ាងឆាប់រហ័ស ប្រសិនបើសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ។
អ្នកវិភាគនយោបាយបណ្ឌិត មាស នី យល់ថា ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ក្រោមកម្មវិធី «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែអាវុធ» ឬ EBA មិនមែនជាការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុបមកលើកម្ពុជានោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា បញ្ហាសំខាន់ គឺសហភាពអឺរ៉ុប មិនចង់ឲ្យការធ្វើជំនួញពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួនជាមួយកម្ពុជា មានការប្រឡាក់ប្រឡូស ឬពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបញ្ហានៃការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងការរម្លាយប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ លោកថា ការធ្វើឲ្យមានការរអាក់រអួលណាមួយ ទៅលើការផ្ដល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ នឹងមានផលប៉ះពាល់ធំធេងដល់សេដ្ឋកិច្ចទាំងថ្នាក់ជាតិ និងទាំងថ្នាក់មូលដ្ឋាន៖ «បើសិនជាយើងគ្រាន់តែនិយាយត្រឹមតែការប៉ះពាល់ទៅដល់កម្មករម្នាក់ៗបាត់បង់ប្រាក់ខែនោះ នោះវាឃើញតិចតួចទេ។ ក៏ប៉ុន្តែសំខាន់យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថា នៅក្នុងកម្មករម្នាក់ត្រូវចិញ្ចឹមមនុស្ស ២ ឬ ៣ នាក់ទៀត។ ទោះបីជាប្រាក់ខែនោះមានតែ ១៦៨ ដុល្លារ ឬក៏ ២០០ ដុល្លារ នៅក្នុងមួយខែមែន ក៏ប៉ុន្តែគាត់ម្នាក់ៗត្រូវទទួលក្នុងការចិញ្ចឹមដល់គ្រួសារបងប្អូននៅខាងក្រោយដល់ទៅ ២ ឬ ៣ នាក់យ៉ាងតិច។ ហើយបើយើងមើលទៅក្នុងគ្រួសារនៅតាមជនបទទៀត ចំនួនប្រាក់ដែលខ្ចីពីធនាគារ ពីស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ មានរហូតទៅដល់ ៣ ពាន់ទៅ ៤ ពាន់លានដុល្លារ។ នេះនៅជំពាក់ប្រាក់។ មានភូមិខ្លះរហូតដល់ ៨០ ទៅ ៩០ ភាគរយ គឺពាន់ព័ន្ធនឹងការខ្ចីប្រាក់នេះឯង។ ការខ្ចីប្រាក់នេះ គឺសង្ឃឹមទៅលើបានប្រាក់សំណង ដែលបានពីប្រាក់ខែមកហ្នឹង យកទៅសងបណ្ដោះគេ ហើយយកលុយនេះ អាចទៅសង់ផ្ទះ ឬទិញម៉ូតូថ្មី ដើម្បីជិះ ដែលយើងឃើញជាក់ស្ដែងសម្រាប់ជីវិតកម្មករ»។
បើតាមសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា ឬ GMAC វិស័យវាយនភណ្ឌ និងស្បែកជើងនៅកម្ពុជា ផ្ដល់ការងារដោយផ្ទាល់ដល់កម្មករនិយោជិកសរុបប្រមាណ ៧ សែននាក់ ក្នុងនោះ ៨៥% ជាស្ត្រីមកពីតាមបណ្ដាខេត្តជនបទ។ ក្នុងមួយខែៗ ទឹកប្រាក់សរុបប្រមាណជាង ១៥០ លានដុល្លារអាមេរិក ត្រូវចំណាយទៅលើកម្មករនិយោជិកទាំងនេះ។ បន្ថែមពីលើនេះ ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ២ លាននាក់ផ្សេងទៀតក៏កំពុងពឹងផ្អែកលើវិស័យនេះ ដោយប្រយោល។ ទិន្នន័យរបស់ក្រុមហ៊ុនស្រាវជ្រាវទិន្នន័យ CEIC របស់អាមេរិក ឲ្យដឹងថា បំណុលពលរដ្ឋកម្ពុជានៅទូទាំងប្រទេសកើនឡើងរហូតដល់ទៅ ៣ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក គិតត្រឹមខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ ដែលជាចំនួនដ៏ខ្ពស់បំផុតមួយ។ នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ពន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា សង់ត្រាល់ (CENTRAL) លោក មឿន តុលា យល់ឃើញថា ក្រៅពីកម្មករនិយោជិក និងអ្នកនៅក្នុងបន្ទុកកម្មករនិយោជិក ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ ក៏អាចបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ធនាគារ ឬគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុផងដែរ នៅពេលដែលកម្មករនិយោជិកមិនអាចរកប្រាក់ដោះបំណុលធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទាំងនោះវិញបាន ដោយសារបាត់បង់ការងារធ្វើ នៅពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ៖ «ខ្ញុំជឿថា បើសិនជាដំណាក់កាលទៅដល់នោះមែន ពិបាកនឹងធ្វើឲ្យគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទៅរឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិ ដីធ្លីផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគាត់ណាស់ អាចរឹបអូសបានមួយ ឬពីរ ប៉ុន្តែប្រសិនជាច្រើនពេក គឺអាចនឹងមានភាពចលាចលនៅក្នុងសង្គម។ ចង់មិនចង់ ក៏រដ្ឋត្រូវតែចេញអន្តរាគមន៍ កុំឲ្យមានការរឹបអូសយកដីធ្លី ផ្ទះសម្បែងអីចឹងដែរ»។
ក្រៅពីការលើកឡើងនេះ អ្នកវិភាគនយោបាយម្នាក់ទៀត គឺលោក គឹម សុខ យល់ថា ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ មិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសជាតិប៉ុណ្ណោះទេ តែលោក ហ៊ុន សែន ខ្លួនឯង ក៏នឹងត្រូវប្រឈមមុខធ្ងន់ធ្ងរចំពោះការរក្សាស្ថិរភាពនៃអំណាចរបស់លោកផងដែរ ដោយសារតែប្រទេសចិនដែលជាអ្នកជួយរក្សាអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកខាតបង់ប្រយោជន៍ច្រើនជាងគេពីរឿងនេះ។ បើតាមលោក គឹម សុខ ប្រទេសចិនបានកេងចំណេញផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនលើសលប់ពីប្រព័ន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ តាមរយៈការនាំចូលវត្ថុធាតុដើមមកកម្ពុជា និងប្រើទំនិញដែលផលិតនៅចិន តែយកមកដាក់ស្លាកនៅកម្ពុជា ដោយប្រើប្រទេសកម្ពុជា ធ្វើជាឈ្នាន់ដើម្បីនាំចេញទៅអឺរ៉ុប ដើម្បីទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធពិសេសនេះ៖ «ថៅកែភាគច្រើនគឺជាចិន ប្រមាណ ៥០ ភាគរយ។ ចិនបានចំណេញលើសលប់ពីអ៊ីប៊ីអេ ចំណេញជាមួយនឹងអ្នកដឹកនាំកម្ពុជា។ លុយទាំងអស់ហ្នឹងគឺបានទៅចិនភាគច្រើន មេដឹកនាំកម្ពុជា ភាគច្រើន ដែលយកទៅទុកអំណាចរបស់ខ្លួន។ ហើយបើក្នុងស្ថានភាពនេះ នៅសល់ EBA មួយដែលជាកម្លាំងធំដើម្បីទាញប្រយោជន៍របស់គេ ត្រូវអឺរ៉ុបដកទៀត ដូច្នេះផលប្រយោជន៍របស់ចិននៅស្រុកខ្មែរ គឺកាន់តែខើច អ្នកណាដែលអាចជួយទប់អំណាចលុយកាក់បាន? ...ទំហំសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាហ្នឹង ផលប្រយោជន៍ដែលបានទៅធំ មិនមែនបានទៅពលរដ្ឋទេ ផលប្រយោជន៍ដែលបានទៅធំគឺចិន បានទៅអ្នកដឹកនាំកម្ពុជា។ នៅពេលដែលពួកគេបាត់ផលប្រយោជន៍អស់ហ្នឹង គឺពួកគេបាត់នូវចំណូលហិរញ្ញវត្ថុមួយធំ ដើម្បីទប់អំណាចរបស់គេហើយ។ កាលណាគេបាត់ប្រមូលចំណូលហិរញ្ញវត្ថុពីចិន តើចិនអាចជួយហុចលុយតាមហោរប៉ៅឲ្យលោក ហ៊ុន សែន បានទៀតទេ? អាចផ្តល់ជំនួយដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន ចង់បានទៀតទេ? ដូច្នេះនៅពេលគេបាត់អំណាចធំ ចិននឹងដកដៃបន្តិចម្តងៗហើយ»។
ក្រៅពីប្រទេសចិន ដែលរងការរិះគន់ថា បាននាំយកទំនិញផលិតក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ចូលមកកម្ពុជា រួចដាក់ផ្លាកថាជាផលិតផលកម្ពុជា ជាពិសេសរួមមាន កង់ និងអាស៊ីតស៊ីទ្រិចជាដើម ដើម្បីកេងចំណេញលើការមិនបង់ពន្ធនាំចូលទៅទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុបនេះ កន្លងទៅប្រទេសវៀតណាម ក៏ធ្លាប់រងការរិះគន់ថាកេងចំណេញលើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា តាមរយៈការនាំអង្ករវៀតណាម ចូលមកកម្ពុជា ដាក់ផ្លាកជាផលិតផលកម្ពុជា មុននឹងនាំចូលទៅកាន់ទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប។ ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ សហភាពអឺរ៉ុបធ្លាប់បានដាក់ចេញជាបន្តបន្ទាប់នូវចំណាត់ការស៊ើបអង្កេត និងវិធានការប្រឆាំងនឹងការលក់បង្ខូចថ្លៃ (anti-dumping measures) តាមរយៈការយកពន្ធលើមុខទំនិញដែលខ្លួនរកឃើញថាមានបញ្ហានេះជាដើម៕
