មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងដែលធ្វើការងារទាក់ទងផ្នែកច្បាប់ បានថ្លែងរិះគន់ចំពោះការអះអាងរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម ដែលថា ជំនួញឈើរបស់លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព គឺជាមុខរបរស្របច្បាប់។ ពួកគេទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើតក្រុមការងារឯករាជ្យចម្រុះមួយដើម្បីស៊ើបអង្កេតជំនួញឈើរបស់ឧកញ៉ា ទ្រី ភាព។
ខណៈដែលជំនួញឈើរបស់លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព នៅតែមិនត្រូវបានគេទម្លាយអោយដឹងទាំងរបាយការណ៍ និងសកម្មភាពប្រមូលផលឈើប្រណិត ក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងបក្សប្រឆាំងទាមទារឲ្យបង្កើតក្រុមការងារឯករាជ្យមួយស្រាវជ្រាវលើរឿងនេះ។ ដើម្បីដឹងពីការពិតនៃរបរជំនួញឈើ និងបង្ហាញពីភាពស្អាតស្អំក្នុងករណីលោក ទ្រី ភាព មិនប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ក្នុងការនាំចេញឈើ។
កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកុម្ភៈ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក អ៊ុក រ៉ាប៊ុន មានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក (Global Witness) មិនបានពិនិត្យច្បាស់លាស់ពីនីតិវិធីនៃការនាំចេញឈើឡើយ។ លោកបញ្ជាក់ថា ប្រសិនការនាំចេញឈើរបស់លោក ទ្រី ភាព គ្មានច្បាប់ត្រឹមត្រូវក៏គេមិនអាចថតឈើដែលនាំចេញនៅកំពង់ផែ បានដែរ។
ប៉ុន្តែមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានលើកឡើងថា មុននឹងលោករដ្ឋមន្ត្រីថ្លែងការពារឧកញ៉ា ទ្រី ភាព គួរណាស់បង្ហាញរបាយការណ៍ ឯកសារអំណះអំណាង ខណៈដែលជំនួញរបស់លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ត្រូវបានអង្គការឃ្លាំមើលជាតិ និងអន្តរជាតិរកឃើញថា អ្នកជំនួញឈើល្បីឈ្មោះរូបនេះកំពុងប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រៃឈើធ្ងន់ធ្ងរ។
លោក អំ សំអាត ទាមទារឲ្យបង្កើតគណៈកម្មការឯករាជ្យមួយសិក្សាស្រាវពីជំនួញឈើរបស់លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព៖ «បើសិនជាយើងមិនពិនិត្យ និងស្រាវជ្រាវស៊ើបអង្កេតឲ្យបានដិតដល់ទេ គឺជាវប្បធម៌អាក្រក់ ធ្វើឲ្យបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិរបស់យើង»។
ការថ្លែងរបស់លោក អំ សំអាត ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក កាលពីដើមខែកុម្ភៈ រកឃើញថា លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព គឺជាអ្នកដឹកនាំនៃបណ្ដាញកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់ដែលកាងដោយក្រុមមន្ត្រីយោធា ប៉ូលិស និងមន្ត្រីគយក្នុងការបោសសំអាតឈើគ្រញូងរបស់ខ្មែរពីតាមខេត្តនានា ហើយដឹកជញ្ជូនតាមកប៉ាល់ទៅកាន់កំពង់ផែក្រុងហុងកុង។
តាមរយៈការរកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោកដដែលនោះ យ៉ាងហោចណាស់ឈើប្រណីតរបស់ខ្មែរចំនួន ៨៥ភាគរយ ត្រូវបានឈ្មួញលក់ទៅប្រទេសចិន ហើយដែលធ្វើឲ្យការនាំចេញសិប្បកម្មតុ ទូតាំងរបស់ចិន ធ្វើដោយឈើប្រណិតរបស់ខ្មែរ កើនឡើងដល់ទៅ ១៥០ភាគរយ ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ២០១៣ និង២០១៤។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅមិនអាចសុំការបំភ្លឺពីលោក ទ្រី ភាព បាននៅឡើយទេ ដើម្បីឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់នេះ។ យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ នាយកប្រតិបត្តិរបស់ក្រុមហ៊ុនឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ប្រចាំចម្ការកៅស៊ូ និងម្រេចខេត្តព្រះវិហារ លោក ដែត សិលា ប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា ក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព មិនមែនវិនិយោគលើឈើមួយមុខនោះទេ។ ក្រុមហ៊ុននេះមានទិសដៅលើកស្ទួយសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា ដោយធ្វើការដាំដំណាំកសិ-ឧស្សាហកម្ម រួមមានម្រេច កៅស៊ូ សាងសង់កាស៊ីណូ តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស និងសណ្ឋាគារមួយជាដើម។
យោងតាមច្បាប់ស្ដីពីព្រៃឈើមាត្រា២៩ ចែងថា ការប្រមូលអនុផលព្រៃឈើក្នុងព្រៃបម្រុងទុកអចិន្ត្រៃយ៍ ដែលត្រូវបានហាមឃាត់រួមមាន ប្រភេទឈើក្នុងលំដាប់ថ្នាក់ និងដែលមិនទាន់ដល់ទំហំអប្បបរមាអនុញ្ញាតឲ្យកាប់រំលំ។ ប្រភេទឈើដែលមានដោយកម្រ។ ប្រភេទឈើដែលប្រជាជនក្នុងមូលដ្ឋានចោះយកជ័រតាមប្រពៃណី ដើមឈើផ្ដល់ជ័រមានតម្លៃ។ ប៉ុន្តែលើកលែងតែមានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ដោយមូលហេតុលក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុមិនអំណោយផល ឈើចំណីផ្លូវដែលត្រូវសាងសង់ ឬលក្ខខណ្ឌឧបទ្ទវហេតុផ្សេងទៀតដែលស្នើឡើងដោយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។
ប៉ុន្តែអ្នកស្រី មេហ្គែន ម៉ាក់ស៊ីនែស (Megan MacInnes) មន្ត្រីឃ្លាំមើលនៃអង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោកនិយាយថា លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព កាប់បំផ្លាញព្រៃឈើតាមរូបភាពដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។
ប្រធានផ្នែកអង្កេតសមាគមអាដហុក លោក នី ចរិយា មានប្រសាសន៍ថា លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ក៏ជាអ្នកផ្សំគំនិតក្នុងបទល្មើសបំផ្លាញព្រៃឈើ ព្រោះលោក ទ្រី ភាព ជាឈ្មួញទិញឈើខុសច្បាប់។ ចំពោះការថ្លែងរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មថា ការរកស៊ីឈើរបស់ឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ស្របច្បាប់ ត្រូវបានលោក នី ចរិយា យល់ថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលថ្លែងបិទបាំងការអសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនក្នុងទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ៖ «ខ្ញុំយល់ថា គ្រាន់តែជាបិទបាំងការប្រាជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលថា ការពារព្រៃឈើមិនបានកាត់កចោល»។
មន្ត្រីអង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក អ្នកស្រី មេហ្គែន ម៉ាក់ស៊ីនែស ធ្លាប់ផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ឲ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរី ថា អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដែលរកឃើញថា លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព នាំឈើទៅទីក្រុងហុងកុង និងបញ្ជូនបន្តទៅប្រទេសចិន ដោយខុសច្បាប់។ អ្នកស្រី មេហ្គែន បញ្ជាក់ថា ក្នុង១ខែលោក ទ្រី ភាព លក់ឈើចំនួន ៥ពាន់ម៉ែត្រគូបដែលចំណេញជិត ៦លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។
របាយការណ៍របស់ក្រុមកិច្ចការពិសេសសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ដែលមានចំណងជើងថា «ឃ្លាំមើលធុរកិច្ច និងវិនិយោគនៅកម្ពុជាភាគ១ ស្តីអំពីក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព និងនយោបាយប្រមូលឈើឲ្យអស់ពីស្រុកខ្មែរ» បានចេញផ្សាយកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៣ សរសេរថា លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព មានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួនជិត ៧ម៉ឺនហិកតារ គ្របដណ្ដប់លើខេត្តក្រុងចំនួន ១២ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលដឹកឈើប្រណិតជាចំហទៅលក់នៅបរទេស។
អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័សនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ទិត សុធា ច្រានចោលរបាយការណ៍ចោទក្រកាន់ថា ពីមុខជំនួញលោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព និងការទាមទារបង្កើតក្រុមស៊ើបអង្កេតណាមួយទៅលើមុខជំនួញនៃក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព។ លោកបញ្ជាក់ថា ការនាំឈើទៅលក់របស់លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ត្រូវគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ត្រឹមត្រូវរួចរាល់អស់ហើយ៖ «ការប្រកបអាជីវកម្មរបស់ក្រុមនោះ (ក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព) គឺមានការគ្រប់គ្រងដែលមានច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ ដូច្នេះមិនគួរគប្បីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលឆក់ឱកាសវាយប្រហាររដ្ឋាភិបាលទេ»។
តំណាងមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សុន ឆ័យ និយាយថា ការថ្លែងការពារលោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព របស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម មិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ ត្រូវតែមានការបញ្ជាក់ថា តើហេតុអ្វីក្រុមហ៊ុន ទ្រី ភាព មានសិទ្ធិអំណាចខ្លាំងក្នុងការនាំឈើចេញច្រើនតែម្នាក់ឯងដូចនេះ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សឆាំងរូបនេះថា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក អ៊ុក រ៉ាប៊ុន ត្រូវមកឆ្លើយបំភ្លឺជាសាធារណៈក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គរបស់រដ្ឋសភាពីការចាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងវិស័យកសិកម្ម៖ «រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មត្រូវតែឆ្លើយឲ្យច្បាស់លាស់រឿងបំផ្លាញព្រៃឈើ ដីសម្បទាន និងកសិកម្ម»។
ស្រដៀងទៅនឹងការលើកឡើងរបស់ លោក សុន ឆ័យ ក្រុមកិច្ចការពិសេសសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានរកឃើញឃ្លាំងស្តុកឈើប្រណីតចំនួន ១៤កន្លែង និងអាជ្ញាប័ណ្ណទិញឈើក្នុងតំបន់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ២៧កន្លែងនៅតាមខេត្តចំនួន ១២ ព្រមទាំងមានក្រុមហ៊ុនសាខាដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ១៥កន្លែង នៅតាមខេត្តចំនួន ១០ ដែលមានផ្ទៃដីសរុបជិត ៧ម៉ឺនហិកតារ។ ប្រធានក្រុមកិច្ចការពិសេសសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក អ៊ូច ឡេង ឲ្យដឹងថា លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព មានចេតនាបំផ្លាញព្រៃឈើឲ្យអស់ពីប្រទេសកម្ពុជា។ លោកថា ក្រុមហ៊ុនមួយនេះ កាប់ឈើអស់ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ និងឆ្លងពីខេត្តមួយទៅខេត្តមួយផ្សេងទៀត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។