ពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះដោយសារទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរនៅខេត្តស្ទឹងត្រែងស្នើដល់អាជ្ញាធរខេត្តនេះ ឱ្យបញ្ឈប់សកម្មភាពក្រុមហ៊ុនចិន ស៊ីវ ហ្គេច (Sev Gek) ដែលកំពុងឈូសឆាយទន្ទ្រានព្រៃសហគមន៍ក្បាលរមាសអស់ជាច្រើនហិកតារ នៅតំបន់ដែលសត្វព្រៃកម្ររស់នៅ។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកទង្វើនេះថា បំពានសិទ្ធិពលរដ្ឋ ដោយមិនឱ្យតម្លៃជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងការរកដំណោះស្រាយឱ្យបានត្រឹមត្រូវស្របតាមច្បាប់ មុននឹងធ្វើការឈូសឆាយព្រៃអភិរក្សទ្រង់ទ្រាយធំ។
ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ៥៣គ្រួសារ រស់នៅភូមិក្បាលរមាស ឃុំក្បាលរមាស ស្រុកសេសាន បារម្ភថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរខេត្តស្ទឹងត្រែង ពន្យារពេលមិនដោះស្រាយក្តីកង្វល់រួមរបស់ពលរដ្ឋនោះ សកម្មភាពឈូសឆាយព្រៃសហគមន៍ក្បាលរមាស នឹងកាន់តែរីកធំឡើង បង្កគ្រោះមហន្តរាយ ដល់ព្រៃអភិរក្ស ដែលអ្នកភូមិបានស្នើសុំចុះបញ្ជីសមូហភាព។
ការលើកឡើងនេះ ក្រោយពីក្រុមហ៊ុនចិនស៊ីវ ហ្គេច (Sev Gek) បញ្ជូនគ្រឿងចក្រ ៤គ្រឿង ឈូសឆាយព្រៃសហគមន៍នេះ ជាបន្តបន្ទាប់នៅរយៈពេល ជាង ៣ខែចុងក្រោយនេះ។
តំណាងសហគមន៍លោកស្រី ស្រាំង ឡាញ់ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១៤ កក្ដដាថា មកទល់ពេលនេះ ក្រុមហ៊ុនមិនទាន់បញ្ឈប់សកម្មភាពឈូសឆាយព្រៃសហគមន៍នៅឡើយទេ ធ្វើឱ្យអ្នកភូមិបារម្ភ ខ្លាចក្រែងប៉ះពាល់តំបន់ព្រៃអារក្ស ចម្ការវិលជុំ ព្រៃកប់សព និងកន្លែងអាស្រ័យផលរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងកាន់តែធំឡើង។
លោកស្រីថា ក្រុមហ៊ុនបានឈូសឆាយព្រៃឱ្យក្លាយជាវាលរហោឋាន និងស្ថាបនាផ្លូវមួយខ្សែ ដើម្បីងាយស្រួលដឹកជញ្ជូនឈើចេញពីព្រៃសហគមន៍នេះ។ រីឯដើមឈើធំៗ ក្រុមហ៊ុនបានប្រមូលចូលដេប៉ូអារឈើ នៅក្បែរតំបន់នោះ៖ « បើគាត់ពេញចិត្តឱ្យសហគមន៍ការពារព្រៃឈើ ជម្រកសត្វព្រៃ គាត់គួរមកជជែកឱ្យច្បាស់លាស់ បោះបង្គោលព្រំឱ្យច្បាស់លាស់។គាត់និយាយដដែលថាសហគមន៍ទាមទារដីលើសខ្នាត សហគមន៍ទាមទារដីលើសខ្នាតមិនមែនសម្រាប់កាប់ទន្ទ្រានព្រៃ សម្រាប់អនុផលព្រៃឈើបោចវល្លិ៍ទឹក »។
ស្ត្រីដដែលបន្ថែមថា ប្រជាសហគមន៍មូលមតិគ្នា ស្នើឱ្យអាជ្ញាធរកាត់ឆ្វៀលដីព្រៃសហគមន៍នេះ ត្រឹមតែជាង ៣ពាន់ហិកតារប៉ុណ្ណោះ ខណៈដែលព្រៃនេះមានទំហំសរុបជាង ៧ពាន់ហិកតារដែលពួកគាត់បានស្នើសុំចុះបញ្ជីជិត ១០ឆ្នាំមកហើយ។ លោកស្រីបន្តថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរខេត្ត និងក្រុមហ៊ុនគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច ដែលមានចែងក្នុងលិខិតតុបករណ៍អន្តរជាតិ និងច្បាប់ភូមិបាលគួរតែផ្អាកការឈូសឆាយ ដោយរង់ចាំការដោះស្រាយឱ្យចប់សព្វគ្រប់សិន។
លើសពីនេះ សកម្មភាពឈូសឆាយនេះ ធ្វើឱ្យសត្វខ្ទីង ៣ក្បាលបានផ្អើលរត់ទៅតំបន់ផ្សេង ក្រោយពីពួកវាភ័យខ្លាចដោយសារសំឡេងគ្រឿងចក្រ។
កាលពីថ្ងៃទី១១ ដល់ថ្ងៃទី១៣ កក្ដដា អង្គការសម្ព័ន្ធជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា និងសមាគមស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា (CIWA) បានចុះសិក្សាស្វែងយល់ ពីជីវភាពរស់នៅ និងបញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រជាសហគមន៍ក្បាលរមាស ដែលក្រាញននៀល មិនទទួលសំណងពីក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ។ អង្គការទាំងនេះបានចាត់ទុក សកម្មភាពឈូសឆាយព្រៃអភិរក្សនេះ គឺរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច និងប៉ះពាល់តំបន់សក្ដានុពល អាចអភិវឌ្ឍន៍ជាសហគមន៍គំរូផ្នែកវប្បធម៌ ធនធានធម្មជាតិ និងវិស័យទេសចរណ៍ក្នុងតំបន់។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចទាក់ទង សុំការបំភ្លឺរឿងនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ម៉ែន គុង បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី១៤ កក្ដដា ដោយទូរស័ព្ទលោកមិនអាចទាក់ទងបាន។ ចំណែកតំណាងក្រុមហ៊ុនចិន ស៊ីវហ្គិច ក៏វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងបានដែរ នៅថ្ងៃដដែលនេះ។
ប៉ុន្តែអ្នកភូមិថា អភិបាលរងខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ជា ថាវរិទ្ធិ បានចុះដល់ទៅតំបន់នោះដោយនិយាយប្រាប់ពលរដ្ឋ នៅចំពោះមុខថា ទីតាំងដីដែលក្រុមហ៊ុនចិនឈូសឆាយ គឺជាតំបន់ដែលរដ្ឋាភិបាលផ្តល់សិទ្ធិឱ្យក្រុមហ៊ុនចិនវិនិយោគ ហើយផ្ទៃដីជាក់ស្ដែង សម្រាប់ចុះបញ្ជីដីសមូហភាពជូនពលរដ្ឋមានទំហំជាង ៩រយហិកតារប៉ុណ្ណោះ។
កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចេញអនុក្រឹត្យ អនុប្បយោគដីទំហំជាង ៧ពាន់ហិកតារ (៧.៣៩៧) សម្រាប់វិនិយោគឱ្យក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដាំដើមអាកាស្យា ម៉ៃសាក់ និងប្រភេទឈើផ្សេងៗ ទៀត។ ប៉ុន្តែប្រជាសហគមន៍សង្កេតឃើញថា មកទល់ពេលនេះ ក្រុមហ៊ុនចិនមួយនេះ បានអនុវត្តគម្រោងផ្ទុយពីកិច្ចសន្យាវិនិយោគ គឺដាំដំណាំកៅស៊ូតិចតួចប៉ុណ្ណោះ គឺឃើញតែឈូសឆាយព្រៃ និងកាប់ឈើធ្វើអាជីវកម្ម ដោយបើកដេប៉ូអារឈើខ្នាតធំ ក្នុងបរិវេណក្រុមហ៊ុន ឋិតក្នុងឃុំក្បាលរមាស ស្រុកសេសាន។
ព្រៃសហគមន៍ភូមិក្បាលរមាសមានផ្ទៃដីសរុប ជិត ៨ពាន់ហិកតារ (៧.៨៣) សហគមន៍បានស្នើសុំចុះបញ្ជីជាព្រៃអភិរក្សចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៨ ទើបក្រសួងមហាផ្ទៃសម្រេចចុះបញ្ជីជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅតំបន់នោះជាស្វ័យអត្តសញ្ញាណ។ ព្រៃសហគមន៍នេះក្រុមពលរដ្ឋបានកំណត់លក្ខន្តិកៈផែនទីបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង និង GPS កំណត់ព្រំប្រទល់ ដែលមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងមន្ទីរអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ។
ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរខេត្តស្ទឹងត្រែង បដិសេធសំណើនេះ ហើយសម្រេចឱ្យចុះបញ្ជីដីសមូហភាព ជូនសហគមន៍ក្បាលរមាសជាង ៩៤១ហិកតារប៉ុណ្ណោះ។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកសម្របសម្រួលលេខាធិការដ្ឋានសម្ព័ន្ធជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា លោក យុន ឡួរ៉ង់ យល់ថា ទង្វើរបស់ក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការរើសអើង និងរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋ ដោយមិនឱ្យតម្លៃជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងការជជែករកដំណោះស្រាយ។ លោកថា ទីតាំងឈូសឆាយទាំងនោះ កំពុងឋិតក្នុងដំណើរនីតិវិធីដោះស្រាយ ដែលអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធថ្នាក់ជាតិ មិនទាន់សិក្សា និងវាយតម្លៃទីកន្លែងនោះឱ្យច្បាស់លាស់ ដើម្បីទាញហេតុផលមួយគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសម្រេចចិត្តដោះស្រាយឱ្យជាក់លាក់នៅឡើយទេ៖ « ពេលនេះគាត់ស្នើសុំឱ្យមានការដោះស្រាយមួយឱ្យសមស្របសិន ដំណោះស្រាយនេះមិនទាន់បានសម្រេចផង ថ្នាក់ជាតិមិនទាន់មានការសិក្សា វាយតម្លៃកន្លែងហ្នឹងឱ្យច្បាស់លាស់ ដើម្បីមានហេតុផលមួយគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសម្រេចចិត្ត។ មិនទាន់ដំណោះស្រាយ ធ្វើបែបហ្នឹងបំពានសិទ្ធិគាត់ហើយ »។
ចំណែកមន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក ខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ប៊ី វ៉ាន់នី មើលឃើញថា អ្វីដែលប្រជាសហគមន៍ស្នើសុំអភិរក្សព្រៃឈើ ធនធានធម្មជាតិ និងសត្វព្រៃ គឺស្របទៅនឹងគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលអាជ្ញាធរខេត្តនេះមិនគួរបដិសេធនោះទេ។ លោកថា ការពន្យារពេលដោះស្រាយបញ្ហានេះ ផ្តល់ឱកាសឱ្យក្រុមហ៊ុនបន្តឈូសឆាយដើមឈើធំៗ ក្នុងព្រៃសហគមន៍ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋអស់សង្ឃឹមចំពោះអាជ្ញាធរខេត្តស្ទឹងត្រែង៖ « ការដោះស្រាយអត់មានយន្តការដោះស្រាយច្បាស់លាស់ទេ វានៅតែហ្នឹងឯង មួយឆ្នាំហើយ មួយឆ្នាំទៀត ពេលណាពលរដ្ឋទៅដោះស្រាយត្រឡប់មកវិញ ក្រុមហ៊ុនចេះតែធ្វើទៅ បង្កឱ្យមានជម្លោះហិង្សា វាអត់បានអនុវត្តតាមគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលទេ » ។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះបន្ថែមថា អាជ្ញាធរខេត្តស្ទឹងត្រែង គួរតែអាណិតអាសូរពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ ដែលរងគ្រោះដោយសារទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ បិទទ្វារទឹកពន្លិចភូមិកំណើត និងផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគាត់ជាង ៥ឆ្នាំមកហើយ មិនគួរច្រានចោលសំណើ មិនដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់អ្នកភូមិនោះទេ។ លោកថា វត្តមានក្រុមហ៊ុនចិននៅតំបន់នោះ នឹងបង្កការគំរាមកំហែងធ្ងន់ធ្ងរដល់ ព្រៃឈើ សត្វព្រៃ និងធនធានធម្មជាតិបន្សល់ចុងក្រោយ នៅទីនោះ។
មកទល់ពេលនេះពលរដ្ឋរស់នៅឃុំក្បាលរមាស ៥៣គ្រួសារបូករួមទាំងពលរដ្ឋបំបែកគ្រួសារបដិសេធមិនព្រមទទួលយកគោលនយោបាយសំណងពីក្រុមហ៊ុន ហើយបច្ចុប្បន្នពួកគេបន្តរស់នៅលើទីទួលខ្ពស់ ត្រង់ចំណុចស្រែវាល ឆ្ងាយពីភូមិចាស់ ៤គីឡូម៉ែត្រ។
ក្រុមពលរដ្ឋទាំងនោះមានជីវភាពពឹងផ្អែកលើព្រៃសហគមន៍ដែលជាប្រភពចំណូលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេ ដូចជា នេសាទត្រី ឃ្វាលគោក្របី ធ្វើចម្ការវិលជុំ រកអនុផលព្រៃឈើបេះបន្លែ និងដងជ័រទឹកជាដើម។
ធនធានធម្មជាតិទាំងនេះ ជាជម្រកវប្បធម៌ កន្លែងធ្វើពិធីសាសនា និងបុណ្យទានផ្សេងៗ បែបប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិចព្នងជាច្រើនជំនាន់មកហើយ។ ជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះ សុខចិត្តក្រាញននៀល មិនទទួលសំណងពីក្រុមហ៊ុន ដោយសារតែស្តាយស្រណោះព្រៃប្រឹក្សាកេរដូនតា និងចង់ការពារព្រៃឱ្យគង់វង្ស ដើម្បីកូនចៅជំនាន់ក្រោយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។