ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជាលោក រ៉ុង ឈុន គាំទ្រសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា ឬហៅកាត់ថា GMAC ដែលហ៊ាននិយាយការពិត ពីកង្វល់នៃផលប៉ះពាល់ដល់កម្មករ និងវិស័យរោងចក្រកាត់ដេរ ប្រសិនបើសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជាមែននោះ។ ប៉ុន្តែលោកសោកស្តាយ ដែលកង្វល់ធំបែបនេះ បែរជាតំណាងថៅកែរោងចក្រ មិនស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលជាតួអង្គសំខាន់ ដែលនាំឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ដល់សភាពបែបនេះទៅវិញ៖ «GMAC លើកឡើងខុសគោលដៅ។ GMAC គួរតែបង្វែរក្តីបារម្ភហ្នឹង មកដាក់ជូនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឲ្យធ្វើការដោះស្រាយចំពោះបញ្ហាទាំងអស់នេះ ពីព្រោះកូនសោ គឺនៅក្នុងដៃរដ្ឋាភិបាល ដូច្នេះយើងមិនត្រូវលើកបញ្ហា EBA ទៅដាក់ឲ្យសហភាពអឺរ៉ុប ធ្វើការដោះស្រាយនោះទេ។ អ្នកដែលដោះស្រាយ គឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាអស់ទាំងហ្នឹង»។
ប្រតិកម្មរបស់ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជានេះ ធ្វើឡើងក្រោយប្រធានសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា GMAC គឺលោក ខេន លូ (Ken Loo) កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា បញ្ជាក់ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា លោកពិតជាមិនបានដាក់សំណើទៅរបបលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យស្តារសិទ្ធិមនុស្ស និង ប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញមែន ព្រោះលោកអះអាងថា នោះគឺរឿងនយោបាយ ជាជាងរឿងបច្ចេកទេស៖ «GMAC យើងជាវិស័យឯកជន។ ដូច្នេះយើងអត់អាចទៅឆ្លើយអ្វី ដែលប៉ះពាល់ដល់នយោបាយ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលយើងឆ្លើយ យើងឆ្លើយមួយចំនួនទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិការងារ ឬ ច្បាប់ការងារ និង ច្បាប់សហជីព។ យើងដាក់ឯកសារទៅ EU ទៅលើចំណុចដែលយើងឆ្លើយបាន មិនមែនចំណុចទាំងអស់ទេ ព្រោះមានចំណុចខ្លះ ទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិនយោបាយ ដែលអត់អាចឆ្លើយទៅ EU ទេ ព្រោះយើងមិនមែនជាអ្នកនយោបាយ»។
ទោះបីលោក ខេន លូ ចាត់ទុកចំណាត់ការរបស់របបលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសំឡេងប្រឆាំង អង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងសហជីពកម្មករជាដើមថា ជារឿងនយោបាយយ៉ាងណាក្តី ក៏សហភាពអឺរ៉ុបថា របបលោក ហ៊ុន សែន បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលតម្រូវឲ្យស្តារឡើងវិញជាដាច់ខាត ដើម្បីជាថ្នូរនឹងការបន្តការអនុគ្រោះពន្ធ EBA។
គណៈកម្មការអឺរ៉ុប នៅតែបញ្ជាក់ជំហរថា សហភាពអឺរ៉ុបមានករណីកិច្ច ក្នុងការធានាឱ្យបានថា កម្ពុជាពិតជាអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ ពាក់ព័ន្ធនឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សផង និង សិទ្ធិការងារជាចម្បងផង ដែលជាលក្ខខណ្ឌតម្រូវសម្រាប់ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ។
សមាគមថៅកែរោងចក្រនៅកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១៥ សីហា ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍បញ្ជាក់អំពីសារៈសំខាន់ខ្លាំង នៃការអនុគ្រោះពន្ធ EBA សម្រាប់កម្ពុជា ដែលកម្ពុជាទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ដ៏សម្បើមនេះ ជិត ២០ឆ្នាំមកហើយ (តាំងពីឆ្នាំ២០០១)។ ទំនិញពីវិស័យឧស្សាហកម្មរោងចក្រកាត់ដេរ មានទំហំធំរហូតដល់ ៧៥% នៃទំនិញនាំចេញសរុបរបស់កម្ពុជាទៅក្រៅប្រទេស។ ក្នុងនោះ ៩០% គឺនាំចេញទៅទីផ្សារអឺរ៉ុប។ កាលពីឆ្នាំ២០១៨ កម្ពុជានាំទំនិញចេញ ទៅទីផ្សារអឺរ៉ុប មានទំហំទឹកប្រាក់ជិត ៥ពាន់លានអឺរ៉ូ (៤,៧៧លានអឺរ៉ូ) ឬ ជាង ៥,២៩ពាន់លានដុល្លារ។ កម្ពុជាចំណេញពន្ធលើការនាំចេញនេះ ជិត ៧០០ លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែល បញ្ជាក់បន្ថែមថា វិស័យរោងចក្រកាត់ដេរ ផ្តល់ការងារដល់កម្មករ ៧៥០,០០០នាក់ ដែលស្មើនឹងជាងពាក់កណ្តាល នៃកម្លាំងពលកម្មសរុបនៅកម្ពុជា។ ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ មានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ ៣លាននាក់។ សមាគមថៅកែរោងចក្រនេះបញ្ជាក់ថា ខ្លួនបានដាក់ឯកសារភ័ស្តុតាងនានា ដើម្បីបង្ហាញអំពីភាពប្រសើរឡើង និងការគោរពសិទ្ធិការងារ និងសិទ្ធិសហជីពរបស់សមគមរោងចក្រកាត់ដេរ ដែលសហភាពអឺរ៉ុបគួរពិចារណា មុននឹងព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធពីកម្ពុជា។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តំណាងសហជីពមួយរូបទៀត គឺលោក អាត់ ធន ដែលជាប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា និង ជាអនុប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពប្រជាធិបតេយ្យកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ស៊ីខៅឌូ (CCAWDU) អះអាងថាសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងវិស័យការងារ មិនប្រសើរឡើង ដូចការអះអាងរបស់តំណាងថៅកែរោងចក្រនោះទេ។ ចំណុចនេះ លោក អាត់ ធន ក៏បារម្ភខ្លាំងណាស់ដែរថា កម្ពុជាមិនអាចបំពេញលក្ខខណ្ឌទៅតាមការចង់បានរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ជុំវិញលក្ខខណ្ឌការងារនេះនោះដែរ៖ «ច្បាប់សហជីពបានដកហូតសិទ្ធិសហជីព ទៅតាមអ្វីដែលនិយោជកចង់បានហ្នឹងច្រើនមែនទេ។ ថ្មីៗ នេះទៀត និយោជកព្យាយាមស្នើឲ្យកាត់បន្ថយថ្ងៃឈប់បុណ្យ និងទាមទារលក្ខខណ្ឌនេះលក្ខខណ្ឌនោះច្រើនទៀត»។
ជាងនេះទៅទៀត លោក អាត់ ធន បន្ថែមថា គឺសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនេះឯង ដែលជាអ្នកគេចវេះក្នុងការលើកឡើងពីបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសការរំលោភសិទ្ធិកម្មករ និងសហជីពនេះ។ លោកថា សមាគមរោងចក្រ ជាអ្នករួមចំណែកក្នុងការស្នើឲ្យបង្ក្រាបការតវ៉ា ទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពកម្មករទៅវិញ៖ «ទោះបីសិទ្ធិកម្មករ ត្រូវបានគេកាត់បន្ថយ មិនឲ្យមានការតវ៉ាជាសាធារណៈ ឬក៏កូដកម្មអ្វីផ្សេងៗហ្នឹង GMAC ហ្នឹងគឺភាគច្រើនគឺជាអ្នកស្នើឲ្យទប់ស្កាត់ការធ្វើកូដកម្ម និងបាតុកម្មផ្សេងៗ តែម្តង»។
លោក រ៉ុង ឈុន ដែលជាទីប្រឹក្សាសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យផង និងជាអតីតសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ផងនោះ ឲ្យជាយោបល់ថា ដើម្បីបញ្ចៀសការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះបាន គឺគ្មានអ្វីដែលពិបាកធ្វើទាល់តែសោះ។ អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវធ្វើ គឺសម្របតាមសំណូមពររបស់សហភាពអឺរ៉ុប និង អ្នកនិយមប្រជាធិតេយ្យទូទៅនៅលើពិភពលោក ដែលទាមទារឲ្យស្តារសិទ្ធិមនុស្ស និង ប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ៖ «គឺដោះលែងលោក កឹម សុខា ផ្តល់នីតិសម្បទាដល់មន្រ្តីឃុំប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ទាំងអស់វិញ ផ្តល់សិទ្ធិដល់អ្នកជាង ១០០នាក់ ឲ្យមានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញ ឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបើកដំណើរការឡើងវិញ ផ្តល់សេរីភាពដល់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ហើយរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និង យុត្តិធម៌ ពេលនោះ EBA នឹងគង់វង្សបន្តទៅទៀតហើយ»។
សហភាពអឺរ៉ុបបានទទួលឯកសារផ្លូវការ ពីគ្រប់ភាគីរួចរាល់អស់ហើយ ដើម្បីវាយតម្លៃ មុននឹងសម្រេចព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា។ របបលោក ហ៊ុន សែន ទើបតែដាក់ឯកសារផ្លូវការរបស់ខ្លួន ជូនគណៈកម្មការអឺរ៉ុបនៅពេលថ្មីៗ នេះ។
អាស៊ីសេរី នៅតែមិនទាន់អាចសុំការបំភ្លឺពីមន្ត្រីនាំពាក្យរបបលោក ហ៊ុន សែន អំពីឯកសារផ្លូវការ ដែលខ្លួនបានដាក់ជូនទៅគណៈកម្មការអឺរ៉ុបនោះទេ។ លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់អាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហាថា លោកមិនបានដឹងរឿងនេះនៅឡើយទេ និងឲ្យសួរទៅខាងក្រសួងការបរទេស។ អាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការបំភ្លឺពីមន្រ្តីនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសលោក កេត សោផាន់ បាននៅឡើយដែរ ដោយសារទូរស័ព្ទចូលគ្មានអ្នកទទួល។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី កន្លងមក របបនេះប្រកាន់ជំហរជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ និងស៊ីសង្វាក់គ្នាថា របបនេះមិនបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ ដូចការរកឃើញរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ។ របបនេះអះអាងថា ការចាប់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដាក់ពន្ធនាគារ រម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បណ្ដេញអង្គការសង្គមស៊ីវិល បិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ បន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមន្ត្រីបក្សប្រឆាំង អ្នកហ៊ានបញ្ចេញមតិរិះគន់របបនេះ និងមន្ត្រីសហជីពកម្មករជាដើមថា ជាការអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា ទោះអត់ EBA ក៏កម្ពុជាមិនស្លាប់ដែរ ព្រោះរបបលោកបានកែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច តាំងពីចុងខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ កន្លងទៅនេះ ដើម្បីកាត់បន្ថយការចំណាយ និងបង្កើនប្រាក់ចំណេញរបស់អ្នកវិនិយោគនៅកម្ពុជា។ លោកអះអាងទៀតថា កម្ពុជាមិនដោះដូរជំនួយ ឬការអនុគ្រោះពន្ធជាមួយនឹងអធិបតេយ្យជាតិនោះឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា ក្រៅតែពីសមាគមថៅកែរោងចក្រកាត់ដេរ ដែលបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភពីការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ ក៏មានអ្នកវិភាគ និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ យល់ឃើញថា កម្ពុជានឹងមានផលវិបាកខាងសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ប្រសិនបើការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីសហភាពអឺរុបពិតជាកើតមានមែននោះ។ នេះនៅមិនទាន់គិតដល់ការផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP ពីសហរដ្ឋអាមេរិកផង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។