ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាល អនុវត្តតាមអនុសាសន៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា ដែលបង្ហាញក្តីបារម្ភក្នុងរបាយការណ៍ ជាលើកដំបូងកាលពីដើមខែតុលា ជុំវិញការរឹតត្បិតលំហសេរីភាពការងាររបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល។
កន្លងទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្កើតច្បាប់មួយចំនួនក្នុងនោះរួមទាំងច្បាប់ស្ដីពីសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផង ដែលប៉ះពាល់ដល់ការងារផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងអភិបាលកិច្ចល្អ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលធំៗមួយចំនួន រួមមាន មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (Licadho) និងអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា យល់ស្របទៅនឹងរបាយការណ៍ជាលើកដំបូង របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) កាលពីដើមខែតុលា ថា ជាការឆ្លុះបញ្ចាំងការពិតដែលកំពុងកើតឡើងនៅកម្ពុជា និងស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យឡើងវិញ នូវមាត្រាច្បាប់មួយចំនួន ដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនិងសកម្មភាពការងារ របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល។
នាយករងទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាដែលសង្គមស៊ីវិលកំពុងប្រឈមបច្ចុប្បន្ន រួមមាន សេរីភាពនៃការបំពេញការងារ និងការឃ្លាំមើលពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ជាដើម ដែលជាមូលហេតុនាំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការភ័យខ្លាចក្នុងការផ្តល់ព័ត៌មាន ឬសហការជាមួយមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល៖ «បញ្ហាដែលអង្គការសង្គមស៊ីវិលប្រឈម ទី១ លំហសេរីភាពរបស់សង្គមស៊ីវិល ត្រូវបានរឹតត្បិតដែរ ការរឹតត្បិតនេះមិនមែនតែក្នុងបរិបទកូវីដ១៩ទេ។ រឿងច្បាប់ស្ដីពីសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលហ្នឹង ច្បាប់ស្ដីពីសហជីពជាដើម ដែលអនុម័តឡើងហើយ វានាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់សេរីភាពពលរដ្ឋ ហើយក៏ប៉ះពាល់ដល់សង្គមស៊ីវិលដែរ ដូចអ្នករាយការណ៍ពិសេសលើកឡើងថា គួរពិនិត្យច្បាប់មួយចំនួន ដែលមិនស្របទៅតាមបទដ្ឋានគោលការណ៍សកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស គួរតែមានការកែលម្អ ដើម្បីឲ្យមានលំហសេរីភាពទាក់ទងនឹងអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងធានាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
ច្បាប់ស្ដីពី «សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល» មាន៩ជំពូក និង៣៩មាត្រា ហើយត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥។ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ស្នើឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃធ្វើវិសោធនកម្មមាត្រាមួយចំនួននៃច្បាប់នេះ ដើម្បីបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យនិងសេរីភាពការងាររបស់សង្គមស៊ីវិលឡើងវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាច្រើនលើកច្រើនសារវាងភាគីពាក់ព័ន្ធ នៅមិនទាន់មានការព្រមព្រៀងជាក់លាក់លើចំណុចណាមួយនៅឡើយ រហូតមកដល់ពេលនេះ។
នាយិកាមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អ្នកស្រី ចក់ សុភាព បញ្ជាក់ថា ដោយសារច្បាប់ស្ដីពីសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនេះហើយ ទើបសកម្មជនការងារសង្គម និងបរិស្ថានមួយចំនួន ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន និងផ្ដន្ទាទោស ដោយសារអាជ្ញាធរយកលេសថា មិនបានចុះឈ្មោះស្របច្បាប់ជាមួយក្រសួងមហាផ្ទៃជាដើម។ បន្ថែមពីនេះអ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលណា ដែលលើកឡើង ពីស្ថានភាពពិតជាក់ស្តែង នៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏រងការគំរាមកំហែងពីអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលផងដែរ៖ «ក្តីព្រួយបារម្ភរបស់យើងរួម មានលក្ខខណ្ឌនៃការតម្រូវឲ្យចុះឈ្មោះ សមាគម ឬបណ្ដាញផ្សេងៗដែលអាចធ្វើសកម្មភាព ប្រសិនបើគាត់មិនបានចុះឈ្មោះទេ ត្រូវចាត់ទុកថា ជាសកម្មភាពខុសច្បាប់ កន្លែងហ្នឹងជាការរឹតបន្តឹងទៅលើសេរីភាពនៃការចងក្រងជាបណ្ដាញ ដែលធានាក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ បន្ថែមពីនេះមានលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនទៀត តម្រូវឲ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិល ត្រូវរក្សាអព្យាក្រឹត្យនយោបាយ ហើយយើងមើលទៅនេះជាលក្ខខណ្ឌមួយ ដែលរដ្ឋាភិបាលយកមកគំរាមកំហែងដល់អង្គការ នៅពេលយើងរាយការណ៍ពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស»។
ការលើកឡើងរបស់មន្ត្រីនៃអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) ព្រមាននៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែតុលា នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (Geneva) ប្រទេសស្វីស (Switzerland) ទៅកាន់សម័យប្រជុំលើកទី ៤៨ របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិថា កម្ពុជាកំពុងតែដើរថយក្រោយ ដោយងាកចេញពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្នុងរបាយការណ៍នេះដែរ លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បញ្ឈប់ការបង្កើតច្បាប់នានា និងលុបបំបាត់ការប្រើអំណាច ដែលបំពាននឹងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ហើយងាកមករកកិច្ចពិភាក្សាជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្នុងការពិនិត្យឡើងវិញ និងទទួលយកអនុសាសន៍របស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីកែប្រែមាត្រាខ្លះ នៃច្បាប់ស្តីពីសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។
លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) ក៏បានបញ្ជាក់ថា ទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជា មានអង្គការសមាគម ប្រមាណជា ៥ពាន់ ក៏ដោយ ក៏អង្គការដែលធ្វើការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស លើកស្ទួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងបរិស្ថាន កំពុងជួបបញ្ហាលំបាកជាខ្លាំង ក្នុងការអនុវត្តការងាររបស់ពួកគេ ជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលមិនអាចគ្រាន់តែលើកយកបរិមាណឬចំនួនអង្គការសង្គមស៊ីវិល ហើយនិយាយថា កម្ពុជាមានសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យពេញហូរហៀរនោះទេ ប៉ុន្តែត្រូវទទួលស្គាល់ពីគុណភាពការងារទៅវិញ និងសហការជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។
ទាក់ទងបញ្ហានេះ ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ ក៏បានទទួលស្គាល់អំពីបញ្ហាលំបាករបស់សង្គមស៊ីវិលដែលសកម្មនឹងការងារផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស បរិស្ថាន និងអភិបាលកិច្ចល្អ។ លោកបន្តថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមិនបានសហការជាមួយសង្គមស៊ីវិលទេ ដោយរុញការទទួលខុសត្រូវឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក៖ «អង្គការធ្វើការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ យើងដឹងថា ពួកគេប្រឈមបញ្ហាមួយចំនួន នៅថ្នាក់មូលដ្ឋាននិងឱកាសបំពេញការងារ។ ចំណែកអង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្នែកអភិបាលកិច្ចល្អ ក៏មានឧបសគ្គមួយចំនួនដែរ ជាពិសេសនៅពេលអនុវត្តសកម្មភាព ដូចជាការណាត់ជួបជាមួយអាជ្ញាធរ ឧទាហរណ៍ ចង់ជួបមេឃុំ មេឃុំ ប្រាប់ថា ឲ្យទៅសុំការអនុញ្ញាតពីអភិបាលស្រុក ជាដើម ...»។
ចំពោះបញ្ហាប្រឈមរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជានេះ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស ប្រតិកម្មតបថា ការលើកឡើងទាំងនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងការពិតនិងគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន មានប្រសាសន៍ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានឆន្ទៈខ្ពស់ ក្នុងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិល។ លោកអះអាងថា អាជ្ញាធរអនុវត្តវិធានការច្បាប់ ទៅលើតែសកម្មជនណាដែលប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ ដើម្បីរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងសន្តិសុខសង្គម៖ «អ្វីដែលជាបញ្ហាសំខាន់ គឺការគោរពច្បាប់។ ចំពោះសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងបរិស្ថានមួយចំនួន គឺពួកគាត់បានប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ អ៊ីចឹងយើងអនុវត្តទៅលើជនល្មើសច្បាប់ មិនមែនអនុវត្តទៅលើសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ ដូចនេះ មិនមែនជាការបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់សង្គមស៊ីវិល ឬការបញ្ចេញមតិនោះទេ ...»។
ទោះជាយ៉ាងណា អាជ្ញាធរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ រាប់តាំងតែពីសន្តិសុខមូលដ្ឋានរហូតដល់អ្នកនាំពាក្យតាមមន្ទីរក្រសួងតែងតែលើកឡើងដូច្នេះ ពោលគឺ អាជ្ញាធរចាប់តែជនល្មើសច្បាប់ ប៉ុន្តែអ្នកតាមឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស និងការគោរពច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិសង្កេតឃើញថា រហូតមកដល់ពេលនេះ មនុស្សជាច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារដោយគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់ត្រឹមត្រូវ។
ចំណែក ប្រធានក្រុមអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល គឺលោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា រដ្ឋាភិបាលនៅតែបន្តគាំទ្រដល់ការងាររបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ផ្ទុយទៅវិញ លោកចោទថា សង្គមស៊ីវិលទៅវិញ ដែលមិនបានសហការជាមួយអាជ្ញាធរ ប៉ុន្តែបែរជាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលទៅវិញ៖ «យើងតែងច្បាប់ ភាគច្រើនគឺអនុគ្រោះដល់សង្គមស៊ីវិលនេះឯង។ យើងនិយាយគ្នា សហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នា ក៏ប៉ុន្តែយើងឃើញសារ ប្រតិកម្ម គឺគ្រាន់តែសារមួយ ក្នុងន័យប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល វាមិនមែនមាននិន្នាការជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលជាអ្នកនៅកណ្តាលក្នុងការសម្របសម្រួល នេះជារឿងគួរឲ្យសោកស្តាយ»។
ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាលំហប្រជាធិបតេយ្យ និងដំណើរការកែទម្រង់ច្បាប់ ស្ដីពីអង្គការសង្គមស៊ីវិលវិញ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង ក្នុងជំនួបជាមួយអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) កាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលតែងតែចាត់ទុកអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាដៃគូ និងបន្តស្វែងរកឱកាសដើម្បីជជែកពិភាក្សាគ្នាឡើងវិញ ជុំវិញសំណើកែទម្រង់ច្បាប់ស្ដីពីសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនេះបន្តទៀត។
ទោះជាយ៉ាងណា អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាច្រើននៅកម្ពុជា សង្កត់ធ្ងន់ថា ដោយសារបទប្បញ្ញត្តិច្បាប់នេះហើយ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សិទ្ធិនិងសេរីភាពនៃការបង្កើតសមាគមនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងបង្អាក់សកម្មភាពការងាររបស់សង្គមស៊ីវិល ដើម្បីលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គមនៅកម្ពុជា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។