បទសម្ភាសន៍អំពីស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ស្ថានការណ៍នយោបាយ និងដំណើរការបោះឆ្នោត (វគ្គ១)
2016.12.29
នាយកប្រតិបត្តិទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) ផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ដល់វិទ្យុអាស៊ីសេរី នារាជធានីវ៉ាស៊ីនតុន កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៥។
Photo: RFA
លោក ប៊្រែដ អាដាម (Brad Adams) នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ទទួលបន្ទុកផ្នែកអាស៊ី អះអាងថា ប្រទេសកម្ពុជា នៅតែគ្មានប្រជាធិបតេយ្យ និងជាប្រទេសផ្ដាច់ការ ដែលដឹកនាំដោយមនុស្សតែម្នាក់ និងបក្សតែមួយ។
លោក មួង ណារ៉េត៖ លោកអ្នកនាងកញ្ញាជាទីមេត្រី! ថ្ងៃនេះលោក ប៊្រែដ អាដាម នាយកប្រតិបត្តិទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ី នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ ឥឡូវលោកនៅទីនេះជាមួយខ្ញុំក្នុងបន្ទប់ផ្សាយរបស់អាស៊ីសេរី នារដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតុន សហរដ្ឋអាមេរិក។ ខ្ញុំនឹងសាកសួរសំណួរខ្លះទៅគាត់ ជុំវិញស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ បាទ! ជម្រាបសួរលោក ប៊្រែដ អាដាម ជាដំបូងនេះ តើលោកយល់ឃើញយ៉ាងម៉េចដែរចំពោះស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា?
លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ កម្ពុជា អត់មានប្រជាធិបតេយ្យទេ! សូមកុំសង្ស័យ។ លោក ហ៊ុន សែន ច្បាមយកអំណាចមកក្តាប់ក្នុងដៃតែម្នាក់ឯង។ គាត់ដឹកនាំប្រទេសតាមបែបឯកបក្សជាយូរមកហើយ។ បើនិយាយពីការបោះឆ្នោតវិញ គ្មានប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ទេ។ មិនបាច់ទៅមើលឯណាឆ្ងាយ កាលពីបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ គណបក្សប្រជាជន លួចបន្លំលទ្ធផលបោះឆ្នោតដើម្បីបន្តកាន់អំណាច។
និយាយរួម តាំងពីក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតមក មិនមានការបោះឆ្នោតណាមួយនៅកម្ពុជា ប្រព្រឹត្តទៅស្របតាមឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពិតប្រាកដទាល់តែសោះ។ បើថាការបោះឆ្នោតមុនៗទៅវាមានបញ្ហា យើងសង្ឃឹមថាការបោះឆ្នោត ២០១៨ នឹងអាចគ្រាន់បើ។
តែឥឡូវ មើលទៅដូចជាអត់ផ្លូវសង្ឃឹមសោះ ព្រោះលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជន នៅតែបន្តយាយីវាយប្រហារ និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគណបក្សប្រឆាំងឥតស្រាកស្រាន្ត។ សកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង រួមទាំងតំណាងរាស្ត្រ និងសមាជិកព្រឹទ្ធសភាផង កំពុងជាប់ឃុំឃាំង។ មន្ត្រីអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ក៏គេចាប់ដាក់គុក។ លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវរស់នៅនិរទេសខ្លួនឯក្រៅប្រទេស។ លោក កឹម សុខា រងការគំរាមកំហែងតាមផ្លូវតុលាការមិនទាន់ចប់។
ទោះបីថ្មីៗនេះមានការត្រូវរ៉ូវគ្នាខ្លះៗផ្នែកនយោបាយក៏ដោយ ក៏គណបក្សប្រឆាំងនៅតែបន្តរងការគាបសង្កត់រាល់ថ្ងៃ មិនទាន់ស្បើយនៅឡើយទេ។ ការធ្វើបាបគណបក្សប្រឆាំងពីគណបក្សកាន់អំណាច នឹងមិនថយចុះឆាប់ទេ បើសហគមន៍អន្តរជាតិមិនដាក់សម្ពាធខ្លាំងលើរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន។
លោក មួង ណារ៉េត៖ ជុំវិញរឿងអន្តរាគមន៍ និងការដាក់សម្ពាធរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិនេះ លោក ហ៊ុន សែន ថាហើយថាកុំចង់លដាក់សម្ពាធគាត់ បើហ៊ានដាក់សម្ពាធគាត់ គាត់ដេកធ្វើមិនដឹង ចរិតគាត់គឺខុសគេអ៊ីចឹង។ តើលោកគិតថាការដាក់សម្ពាធលើលោក ហ៊ុន សែន មានប្រសិទ្ធភាពដែរឬទេ?
លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ ធម្មតាសារជាតិអ្នកដែលរងសម្ពាធគេ ច្រើនតែនិយាយថា គាត់អត់ខ្វល់ គាត់ដេកធ្វើមិនដឹង។ ប៉ុន្តែតាមការពិត ដោយសារតែគាត់កំពុងរងសម្ពាធខ្លាំងមែនទែនហើយ ទើបគាត់និយាយអ៊ីចឹង។ លោក ហ៊ុន សែន និយាយនេះ គឺគ្រាន់តែជាការលួងចិត្តខ្លួនឯង និងកម្លាប្រាប់គេឯងថា គាត់ជាបុរសខ្លាំង គាត់មិនចុះញ៉មនរណាទាំងអស់។ ប៉ុន្តែអ្នកដឹងបានដឹង!
ខ្ញុំតាមដានស្ថានការណ៍ស្រុកខ្មែរតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣។ ខ្ញុំធ្លាប់រស់នៅស្រុកខ្មែរច្រើនឆ្នាំ។ ខ្ញុំឃើញច្បាស់ថា លោក ហ៊ុន សែន ព្រមចុះចាញ់សម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិ មិនមែនម្តងទេ គឺច្រើនដងមកហើយ។ ខ្ញុំជឿថា ការដាក់សម្ពាធរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ នៅតែមានប្រសិទ្ធភាព។ សូមកុំភ្លេចថា បើកុំតែមានជំនួយរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ ម្ល៉េះសមសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍនៅប្រទេសកម្ពុជា មិនដឹងមានអីជាទីពឹងនោះទេ។
សព្វថ្ងៃ ប្រទេសកម្ពុជា ពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើការវិនិយោគក្រៅប្រទេស ដើម្បីដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ច។ ចំណែកលោក ហ៊ុន សែន ផ្ទាល់ គាត់ក៏ត្រូវការលុយចិញ្ចឹមក្រុមទាហានកងអង្គរក្សគាត់រាប់ពាន់នាក់។ ដូច្នេះលោក ហ៊ុន សែន ច្បាស់ជាមិនហ៊ានប្រថុយប្រថានធ្វើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិអន់ចិត្តទេ។ បើសហគមន៍អន្តរជាតិមិនពេញចិត្ត ពួកគេនឹងផ្តាច់ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។ លោក ហ៊ុន សែន យល់ច្បាស់អំពីឥទ្ធិពលនៃសម្ពាធអន្តរជាតិនេះ។ ប៉ុន្តែគាត់ធ្វើពើជាមិនយល់។ សព្វថ្ងៃនេះ គាត់កំពុងលេងល្បែងនយោបាយមួយដោយប្រយ័ត្នប្រយែងបំផុត។
ថ្មីៗនេះ ការណ៍ដែលគាត់ស្នើសុំព្រះមហាក្សត្រព្រះរាជទានលើកលែងទោសលោក កឹម សុខា គឺគ្រាន់តែជាល្បែងនយោបាយ ដែលគាត់លេងដើម្បីបំបែកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តែប៉ុណ្ណោះ។ គាត់ដឹងច្បាស់ខ្លួនឯងថា បើគាត់ហ៊ានបន្តធ្វើបាបលោក កឹម សុខា ឬចាប់លោក កឹម សុខា ដាក់គុក ច្បាស់ណាស់អ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងក្រោកតវ៉ាកក្រើកពេញផ្ទៃប្រទេស។ បើមានមហាបាតុកម្មបែបនេះ សហគមន៍អន្តរជាតិច្បាស់ជាមិនឈរឱបដៃមើលទេ។
សរុបសេចក្តីមក៍ លោក ហ៊ុន សែន រងសម្ពាធអន្តរជាតិមិនខុសពីមេដឹកនាំនយោបាយឯទៀតនោះទេ។ គ្រាន់តែលោក ហ៊ុន សែន ប្រឹងធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យសម្ពាធនេះ វាមានលក្ខណៈធ្ងន់ពេកប៉ុណ្ណោះ។
លោក មួង ណារ៉េត៖ បើលោក ហ៊ុន សែន កំពុងប្រឹងទប់កុំឲ្យរងសម្ពាធអន្តរជាតិ ហេតុអ្វីបានជាពេលថ្មីៗនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហ៊ានគំរាមបិទការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា?
លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ នេះគ្រាន់តែជាល្បែងចាស់ដដែលៗរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន។ គ្មានអ្វីគួរឲ្យចម្លែកទេ។ ខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើការនៅការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សពីឆ្នាំ១៩៩៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨។ សូមកុំភ្លេចថា ផ្នែកមួយនៃស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស គឺតម្រូវឲ្យមានការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា។
ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សមានវត្តមាននៅកម្ពុជា ដើម្បីតាមដានស្ថានការណ៍រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការពារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សដទៃទៀត ដូចជាអង្គការអាដហុក (ADHOC) ជាដើម ដែលត្រូវរដ្ឋាភិបាលធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងដើម្បីធានាសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបង្កើតអង្គការ និងសិទ្ធិធ្វើបាតុកម្ម។
លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់រៀនសូត្រពីបទពិសោធន៍ជូរចត់កាលពីអតីតកាលរួចហើយ។ កាលណាគាត់ហ៊ានបិទការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្ស សហគមន៍អន្តរជាតិចាត់ទុករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងបញ្ជីខ្មៅ។ បើបិទការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្ស គឺដូចជាការប្រឹងកាយកប់ និងលាក់បាំងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមិនឲ្យគេដឹង។ បើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅតែមានះចង់បិទការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា នោះលោក ហ៊ុន សែន កំពុងលេងល្បែងនយោបាយដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុតមួយ។ បើការិយាល័យនេះដកខ្លួនចេញ បញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនឹងកាន់តែអាក្រក់។ ប៉ុន្តែតាមពិត បើលោក ហ៊ុន សែន លេងល្បែងនេះ គឺគាត់ធ្វើបាបខ្លួនឯងទៅវិញទេ។ នរណាក៏ដឹងដែរថា គាត់មិនចង់ឲ្យមានការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែចង់មិនចង់ គាត់ច្បាស់ជាធ្វើពើជាចង់ឲ្យការិយាល័យនេះបើកបន្ត ដើម្បីកុំឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិដាក់សម្ពាធគាត់ខ្លាំងពេក។
លោក មួង ណារ៉េត៖ អ្នកដែលអំពាវនាវឲ្យអន្តរជាតិដាក់សម្ពាធកម្ពុជា ដូចជាការកាត់ជំនួយ ច្រើនតែត្រូវគេចោទថាជាអ្នកអំពាវនាវឲ្យអន្តរជាតិធ្វើបាបរាស្ត្រឯង។ គណបក្សប្រឆាំងធ្លាប់អំពាវនាវឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ ដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន រឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។ ចំពោះការដាក់សម្ពាធរបស់អន្តរជាតិ និងស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនេះដដែល ពេលលោក កឹម សុខា ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រព្រះរាជទានលើកលែងទោស ស្រាប់តែទីលានប្រជាធិបតេយ្យដែលជាកន្លែងសម្រាប់បញ្ចេញមតិ និងតវ៉ាទាមទាររកយុត្តិធម៌ និងដំណោះស្រាយផ្សេងៗ ឥឡូវត្រូវលោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យរើទៅជាយក្រុង។ តើលោកយល់យ៉ាងម៉េចចំពោះចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការប្ដូរទីតាំងថ្មីនេះ?
លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ រដ្ឋាភិបាលណាក៏ដោយ ឲ្យតែនិយាយថាកន្លែងធ្វើបាតុកម្ម មានតែកន្លែងប៉ុណ្ណោះ រដ្ឋាភិបាលនោះ គឺអត់យល់អ្វីទៅដែលថាសេរីភាពនោះទេ។ ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរចង់ធ្វើបាតុកម្ម ឬតវ៉ានៅទីណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យពួកគាត់ធ្វើ ឲ្យតែធ្វើដោយសន្តិវិធី។ រដ្ឋាភិបាលមានករណីយកិច្ចបម្រើរាស្ត្រ គឺត្រូវជួយសម្រួល និងការពារអ្នកធ្វើបាតុកម្ម ឬអ្នកតវ៉ាដោយអហិង្សាទាំងនោះ។ រដ្ឋាភិបាលមិនមែនមានភារកិច្ចហាមឃាត់មិនឲ្យគេធ្វើបាតុកម្ម ឬតវ៉ានោះទេ។ រដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យមិនហាមឃាត់បាតុកម្ម គេមានតែលើកទឹកចិត្តឲ្យពលរដ្ឋដែលមានបញ្ហា ចេញតវ៉ា ឬធ្វើបាតុកម្ម ឲ្យតែការតវ៉ា ឬបាតុកម្មនោះមិនប៉ះពាល់ដល់បញ្ហាសន្តិសុខសង្គម ឬមិនគ្រោះថ្នាក់ដល់សាធារណជនទូទៅ។ ដូច្នេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋតវ៉ានៅទីណាក៏បាន អាស្រ័យលើបញ្ហាធំ ឬតូចដែលត្រូវតវ៉ា។
ខ្ញុំនៅចាំបានថា កាលពីពេលប្រកួតកីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ២០០៨ នៅប្រទេសចិន រដ្ឋាភិបាលចិន បង្ខំឲ្យអ្នកតវ៉ាឲ្យទៅប្រមូលផ្តុំគ្នាតវ៉ានៅកន្លែងស្ងាត់មួយក្នុងក្រុងប៉េកាំង។ ប៉ុន្តែអ្នកតវ៉ាមិនព្រមទៅ ព្រោះបើពួកគាត់ទៅតវ៉ាកន្លែងនោះ ប៉ូលិសនឹងថតរូបពួកគាត់ រួចហើយធ្វើបាប ដោយតាមទៅដល់ផ្ទះ និងក្រោយមកក៏ចាប់ខ្លួនពួកគាត់។ និយាយរួម អ្នកដែលមានគំនិតចង់ឲ្យធ្វើបាតុកម្មនៅកន្លែងតែមួយ គឺជាមនុស្សចម្លែក។ បើនិយាយពីទីលានប្រជាធិបតេយ្យវិញ កន្លែងណាក៏គួរតែធ្វើបាន ឲ្យតែពលរដ្ឋចង់បញ្ចេញមតិ។ បើសង្គមមួយពិតជាផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញដល់ពលរដ្ឋខ្លួន ចង់ពួកគេបញ្ចេញមតិត្រង់ណាក៏បាន ឲ្យតែមិនគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកដទៃ ឬមិនបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ ឬទ្រព្យសម្បត្តិឯកជន។
ការណ៍ដែលលោក ហ៊ុន សែន ប្ដូរទីលានប្រជាធិបតេយ្យទៅនៅជាយក្រុង គឺដោយសារគាត់ដឹងថា បើឆ្ងាយពីក្រុងដូច្នេះ គ្មាននរណាចង់ទៅនោះទេ។ អ្នកយកព័ត៌មានក៏មិនចង់ទៅឆ្ងាយ។ បើអត់មានអ្នកសារព័ត៌មានទៅយកព័ត៌មានអំពីបាតុកម្ម លោក ហ៊ុន សែន សប្បាយចិត្ត ព្រោះគាត់មិនចង់ឃើញហ្វូងអ្នកតវ៉ាដែលចុះផ្សាយតាមសារព័ត៌ផ្សេងៗ រួមមានតាមបណ្ដាញហ្វេសប៊ុក ឬតាមវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍អាស៊ីសេរី។ រឿងប្ដូរទីតាំងទីលានប្រជាធិបតេយ្យនេះ គឺជារឿងគួរឲ្យអស់សំណើច ព្រោះលោក ហ៊ុន សែន អត់យល់អំពីតម្លៃនៃសេរីភាព និងសិទ្ធិក្នុងការតវ៉ា។ ចំពោះលោក ហ៊ុន សែន ស្អីក៏ជារឿងនយោបាយដែរ។ គាត់ចង់បង្ហាញឲ្យគេឯងកោតខ្លាចអំណាចរបស់គាត់។ គាត់ចង់ប្រាប់ថា អំណាចគាត់ខ្លាំងជាងអំណាចពលរដ្ឋ ដែលមិនពេញចិត្តនឹងគាត់៕
ចុចត្រង់នេះ ដើម្បីអាន ឬស្ដាប់បទសម្ភាសន៍វគ្គបញ្ចប់!
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- វៀតណាមព្រមានថា ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោអាចជួយសម្រួលវត្តមានយោធាចិនក្នុងទឹកដីកម្ពុជាកាន់តែជ្រៅ
- ពលរដ្ឋនៅតំបន់បឹងតាមោក ចោទប្រកាន់អាជ្ញាធរខណ្ឌព្រែកព្នៅថា ប្រើអំពើហិង្សា
- អាជ្ញាធរក្រុងភ្នំពេញមិនអនុញ្ញាតឱ្យបក្សកម្លាំងជាតិធ្វើបាតុកម្ម នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ
- ក្រសួងដែនដីបានហៅអតិថិជនបុរីពិភពថ្មីទៅពិភាក្សា ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ
- ពលរដ្ឋខ្មែរ-អូស្ត្រាលីម្នាក់ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រងការវាយដំពីជនមិនស្គាល់មុខមួយក្រុម ពេលទៅលេងស្រុកខ្មែរ
