កាលពី ៤៦ឆ្នាំមុន បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមគ្នារវាងកងទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហម និងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដឹកនាំដោយលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ អស់រយៈពេល ៥ឆ្នាំមក ខ្មែរក្រហមដណ្ដើមបានទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ តែប៉ុន្មានម៉ោងក្រោយមកដល់ក្រុងភ្នំពេញ ទាហានខ្មែរក្រហមបានបណ្ដេញមនុស្សទាំងអស់ ប្រមាណ ២លាននាក់ចេញពីទីក្រុង ឱ្យទៅរស់នៅទីជនបទ។ ក្នុងគ្រាដ៏ច្របូកច្របល់នោះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងជនបរទេស សរុប ១.៣០០នាក់ បាននាំគ្នាសម្រុកចូល អ្នកខ្លះផ្លោះរបង ទៅជ្រកក្នុងស្ថានទូតបារាំង ប្រចាំនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ប៉ុន្តែ ក្រោមសម្ពាធរបស់ខ្មែរក្រហម ស្ថានទូតបារាំងបានបង្ខំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ចាកចេញពីស្ថានទូតរបស់ខ្លួន។ ក្នុងចំណោមជនភៀសខ្លួនទាំងនោះ ក៏មានមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរបប លន់ នល់ ជាច្រើនរូបផង ត្រូវខ្មែរក្រហមយកទៅប្រហារជីវិត។
តើទង្វើរបស់ស្ថានទូតបារាំងខុសច្បាប់អន្តរជាតិឬទេ? តើស្ថានទូតបារាំងបានប្រើប្រាស់អស់មធ្យោបាយហើយឬនៅ ក្នុងការជួយការពារជីវិតពលរដ្ឋខ្មែរពេលនោះ?
ខ្មែរក្រហមបញ្ជាស្ថានទូតបារាំងឱ្យប្រគល់ពលរដ្ឋខ្មែរ
នៅពេលខ្មែរក្រហមមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ ស្ថានទូតបារាំងទំនងជាស្ថានទូតបរទេសតែមួយគត់ ដែលនៅបើកទ្វារជាផ្លូវការ។ ស្ថានទូតបារាំង ក្លាហានមិនបិទទ្វារ ហើយចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ដូចស្ថានទូតបស្ចិមប្រទេសផ្សេងទៀតនោះ គឺ ដោយសារតែនៅបីសប្ដាហ៍មុនបែកក្រុងភ្នំពេញ រដ្ឋាភិបាលបារាំងបានទទួលស្គាល់ក្រុមឧទ្ទាមខ្មែរក្រហម ដែលមានសម្ពន្ធភាពជាមួយព្រះបរមរតនកោដិ សម្ដេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ (The New York Times April 30, 1975)។ មិនចម្លែកប៉ុន្មានទេ ដែលរដ្ឋាភិបាលបារាំងទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រហម តាំងពីមុនពេលពួកកុម្មុយនិស្តម៉ៅនិយមនេះ ឡើងកាន់អំណាច ពីព្រោះបារាំងមើលឃើញថា ខ្មែរក្រហមនឹងឈ្នះលើរបប លន់ នល់ ដែលពុករលួយអស់ស្បៀង និងអស់គ្រាប់រំសេវ បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិកកាត់ផ្ដាច់ជំនួយ។
ប៉ុន្តែបារាំងបានវាយតម្លៃខ្មែរក្រហមខុស ដែលប្រហែលជាដោយសារគិតថា សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ជាអ្នកមានឥទ្ធិពលលើខ្មែរក្រហមនៅពេលនោះ។ បន្ទាប់ពីចាប់ផ្ដើមបណ្ដេញមនុស្សទាំងអស់ចេញពីក្រុងភ្នំពេញមួយថ្ងៃ ខ្មែរក្រហមក៏បានបញ្ជាឱ្យស្ថានទូតបារាំង បណ្ដេញប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលចូលទៅជ្រកកោននៅទីនោះ ប្រមាណ ១.០០០នាក់ចេញទាំងអស់ លើកលែងតែស្ត្រីខ្មែរ ដែលមានប្ដីជាជនជាតិបារាំង។
ក្នុងចំណោមអ្នកចូលទៅលាក់ខ្លួនក្នុងស្ថានទូតបារាំងពេលនោះ ក៏មានមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ដែលខ្មែរក្រហមតាមរកមុខដែរ។ ក្នុងនោះ មានទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ដែលទ្រង់ជាមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារម្នាក់ទម្លាក់សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ពីអំណាចកាលពី ៥ឆ្នាំមុន និងប្រធានរដ្ឋសភា លោក អ៊ុង ប៊ុនហោ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ លោក ឃី តាំងលឹម រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល លោក លឿង ណាល់ ជាដើម។
ការប្រហារជីវិតអតីតមន្ត្រីរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ
សម្រាប់ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ដែលត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ព្រះបរមរតនកោដិ សម្ដេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ រួមជាមួយអតីតមន្ត្រីនៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដទៃទៀត ក្រោយចាកចេញពីស្ថានទូតបារាំង ក៏ត្រូវបានខ្មែរក្រហមយកទៅប្រហារជីវិតនៅថ្ងៃទី២១ មេសា នៅក្នុងកីឡាមណ្ឌល (Cercle Sportif) ដែលទីតាំងនោះ បច្ចុប្បន្នគឺជាស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្បែរវត្តភ្នំ។ ប្រភពព័ត៌មានស្ដីពីវិធីដែលខ្មែរក្រហមធ្វើឃាតទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ឱ្យដឹងផ្សេងៗ គ្នា។ ប្រភពព័ត៌មានខ្លះដកស្រង់បន្ទូលរបស់សម្ដេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ ដែលពេលនោះ ព្រះអង្គគង់នៅទីក្រុងប៉េកាំង នៅឡើយ ឱ្យដឹងថា ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី ឡុង បូរ៉េត រួមជាមួយមន្ត្រីរបប លន់ នល់ មួយចំនួនទៀត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ដោយក្រុមបាញ់កាំភ្លើង។ ប្រភពពីសហរដ្ឋអាមេរិកវិញថា ព្រះអង្គ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបាញ់ទម្លុះពោះ ហើយទុកឱ្យហូរឈាមរហូតដល់សោយទិវង្គត ប៉ុន្តែប្រភពផ្សេងទៀតឱ្យដឹងថា ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ និងលោក ឡុង បូរ៉េត ត្រូវបានខ្មែរកាត់ព្រះសិរសា ឬក្បាល។ ទោះជាយ៉ាងណា អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក ប្រចាំកម្ពុជា លោក ចនហ្កាន់ធឺ ឌៀន (John Gunther Dean) ដែលបានជម្លៀសខ្លួនចេញ ៥ថ្ងៃមុនខ្មែរក្រហមមកដល់ក្រុងភ្នំពេញនោះ ឱ្យដឹងថា លោកបានអញ្ជើញទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ ឱ្យភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងភ្នំពេញទៅនៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ ប៉ុន្តែទ្រង់ សិរីមតៈ បដិសេធ។ ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ពេលនោះ មានបន្ទូលប្រាប់ទៅឯកអគ្គរាជទូតអាមេរិកវិញថា ទ្រង់មិនអាចចាកចេញពីកម្ពុជាក្នុងសភាពដ៏កំសាកនេះទេ។
សម្រាប់ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ដែលត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ព្រះបរមរតនកោដិ សម្ដេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ រួមជាមួយអតីតមន្ត្រីនៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដទៃទៀត ក្រោយចាកចេញពីស្ថានទូតបារាំង ក៏ត្រូវបានខ្មែរក្រហមយកទៅប្រហារជីវិតនៅថ្ងៃទី២១ មេសា នៅក្នុងកីឡាមណ្ឌល (Cercle Sportif) ដែលទីតាំងនោះ បច្ចុប្បន្នគឺជាស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្បែរវត្តភ្នំ។ ប្រភពព័ត៌មានស្ដីពីវិធីដែលខ្មែរក្រហមធ្វើឃាតទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ឱ្យដឹងផ្សេងៗ គ្នា។ ប្រភពព័ត៌មានខ្លះដកស្រង់បន្ទូលរបស់សម្ដេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ ដែលពេលនោះ ព្រះអង្គគង់នៅទីក្រុងប៉េកាំង នៅឡើយ ឱ្យដឹងថា ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទី ឡុង បូរ៉េត រួមជាមួយមន្ត្រីរបប លន់ នល់ មួយចំនួនទៀត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ដោយក្រុមបាញ់កាំភ្លើង។ ប្រភពពីសហរដ្ឋអាមេរិកវិញថា ព្រះអង្គ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបាញ់ទម្លុះពោះ ហើយទុកឱ្យហូរឈាមរហូតដល់សោយទិវង្គត ប៉ុន្តែប្រភពផ្សេងទៀតឱ្យដឹងថា ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ និងលោក ឡុង បូរ៉េត ត្រូវបានខ្មែរកាត់ព្រះសិរសា ឬក្បាល។ ទោះជាយ៉ាងណា អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក ប្រចាំកម្ពុជា លោក ចនហ្កាន់ធឺ ឌៀន (John Gunther Dean) ដែលបានជម្លៀសខ្លួនចេញ ៥ថ្ងៃមុនខ្មែរក្រហមមកដល់ក្រុងភ្នំពេញនោះ ឱ្យដឹងថា លោកបានអញ្ជើញទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ ឱ្យភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងភ្នំពេញទៅនៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ ប៉ុន្តែទ្រង់ សិរីមតៈ បដិសេធ។ ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ពេលនោះ មានបន្ទូលប្រាប់ទៅឯកអគ្គរាជទូតអាមេរិកវិញថា ទ្រង់មិនអាចចាកចេញពីកម្ពុជាក្នុងសភាពដ៏កំសាកនេះទេ។
អតីតប្រធានក្រុមស៊ើបអង្កេត នៃការិយាល័យសហព្រះរាជអាជ្ញាសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បណ្ឌិត ក្រែក អិចជេសិន (Craig Etcheson) ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉ារីសជាអ្នកសម្រេចក្នុងរឿងបណ្ដេញពលរដ្ឋខ្មែរចេញពីស្ថានទូត៖ « តាមដែលខ្ញុំចាំបាន ស្ថានទូតបារាំងមិនចង់ប្រគល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងនោះទៅឱ្យខ្មែរក្រហមទេ ពីព្រោះពួកបារាំងដឹងថា នឹងមានអ្វីកើតឡើង ចំពោះពួកគេក្រោយពីប្រគល់ឱ្យទៅខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបារាំងនៅទីក្រុងប៉ារីស បានចេញបញ្ជាឱ្យស្ថានទូតរបស់ខ្លួននៅក្រុងភ្នំពេញធ្វើដូច្នេះ។ ម៉្យាងទៀត ពេលនោះស្ថានទូតបារាំង ក៏គ្មានជម្រើសដែរ ពីព្រោះខ្មែរក្រហមមិនគោរពច្បាប់អន្តរជាតិស្ដីពីអភ័យឯកសិទ្ធិនៃអ្នកការទូត និងដែនដីពិសេសរបស់ស្ថានទូត ដែលតំណាងឱ្យប្រទេសបារាំងនោះទេ។ ដូច្នេះ ជាក់ស្ដែង ស្ថានទូតបារាំងត្រូវធ្វើតាមបញ្ជា ឬទុកឱ្យមនុស្សទាំងអស់នៅក្នុងស្ថានទូតពេលនោះត្រូវស្លាប់ » ។
បុត្រីរបស់ទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី ស៊ីសុវត្ថិ អូឡារី (Olary) ដែលបច្ចុប្បន្នរស់នៅក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរ័ញ៉ា (California) សហរដ្ឋអាមេរិក មានបន្ទូលប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡេចត្រូនិចថា បើទោះជាពេលវេលាបានកន្លងផុតទៅជិតកន្លះសតវត្សទៅហើយក្ដី ព្រះអង្គនៅតែមានសុបិនអាក្រក់ និងភាពសោកសៅជុំវិញព្រឹត្តិការណ៍សោយទិវង្គតរបស់ព្រះបិតាព្រះអង្គ និងអនុជរបស់ព្រះអង្គ គឺទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ លីចាវី (Lichhavi) ក្រោមស្នាដៃរបស់ខ្មែរក្រហម។ ទោះជាយ៉ាងណា ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី ស៊ីសុវត្ថិ អូឡារី អះអាងថា បារាំងមិនបានបង្ខំព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ គឺទ្រង់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ ឱ្យចេញពីស្ថានទូតបារាំងទេ គឺទ្រង់យាងចេញដោយអង្គឯង ពីព្រោះខ្មែរក្រហមគំរាមផ្ដាច់ទឹកភ្លើង និងអាហារដល់ស្ថានទូត បើទ្រង់មិនចាកចេញពីទីនោះទេ។
ប្រពន្ធលោក អ៊ុង ប៊ុនហោ ប្ដឹងរដ្ឋាភិបាលបារាំង និងសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការបារាំង
ប៉ុន្តែការអះអាងនេះ ផ្ទុយគ្នាពីការលើកឡើងរបស់ភរិយាអតីតប្រធានរដ្ឋសភារបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង បច្ចុប្បន្នរស់នៅប្រទេសបារាំង បានដាក់ពាក្យប្ដឹងរដ្ឋាភិបាលបារាំងទៅតុលាការបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៩៩ ដោយចោទស្ថានទូតបារាំងនៅភ្នំពេញថា បានចាប់បង្ខំ ប្រគល់ប្ដីរបស់លោកស្រី គឺលោក អ៊ុង ប៊ុនហោ ឱ្យទៅខ្មែរក្រហម នៅថ្ងៃទី២០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ បើទោះជាពួកគេដឹងមុនថា ខ្មែរក្រហមនឹងយកប្ដីរបស់លោកស្រីទៅប្រហារជីវិតក៏ដោយចុះ។ ប្ដីរបស់លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង គឺលោក អ៊ុង ប៊ុនហោ ស្ថិតក្នុងចំណោមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ផ្សេងទៀតនៃរបប លន់ នល់ ដែលមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីប្រហារជីវិតរបស់ពួកខ្មែរក្រហម។ លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង ដែលបានចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញមុនខ្មែរក្រហមមកដល់ បានប្រៀបធៀបការប្រគល់មន្ត្រីរបប លន់ នល់ ឱ្យទៅខ្មែរក្រហម ដូចគ្នាទៅនឹងពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបារាំង ប្រគល់ជនជាតិជ្វីស (Jewish) ឱ្យទៅទាហានអាល្លឺម៉ង់ ដឹកនាំដោយជនផ្ដាច់ការ អាដុលហ្វ អ៊ីត្លែរ (Adolf Hitler) យកទៅសម្លាប់ចោល ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ដូច្នោះដែរ។
កាសែតបារាំង ឡឺម៉ុនដ៍ (Le Monde) បានស្រង់សម្ដីរបស់អតីតមន្ត្រីប៉េអិមបារាំងមា្នក់ ដែលរក្សាសន្តិសុខនៅស្ថានទូតបារាំងឈ្មោះ ព្យែរ ហ្គូយ៉ន (Pierre Gouillon) យកមកចុះផ្សាយ កាលពីឆ្នាំ២០០៧ ថា៖ តាមការពិត «លោក អ៊ុង ប៊ុនហោ មិនចង់ចាកចេញពីស្ថានទូតទេ ព្រោះគាត់ប្រាកដជាដឹងថា នឹងមានរឿងអ្វីកើតឡើងចំពោះគាត់ហើយ បើគាត់ចេញពីស្ថានទូត។ ពេលនោះគាត់បានប្រឹងរើខ្លួនចេញ ប៉ុន្តែគាត់ត្រូវបានគេរុញឱ្យចេញទៅ»។ ទោះជាយ៉ាងណា អតីតអនុប្រធានកុងស៊ុលស្ថានទូតបារាំង លោក ហ្យង់ ឌីរ៉េក (Jean Dyrac) បានច្រានចោលការលើកឡើងនេះ ដោយបញ្ជាក់ថា អតីតប្រធានរដ្ឋសភារូបនេះ បានចាកចេញពីស្ថានទូតដោយស្ម័គ្រចិត្ត។
លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង មានប្រសាសន៍ថា ការប្ដឹងរបស់លោកស្រីប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលបារាំង មិនសំខាន់រឿងចង់បានសំណងលុយកាក់អ្វីទេ ប៉ុន្តែលោកស្រីចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំង ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចមួយ និងធ្លាប់ធ្វើអាណានិគមមកលើប្រទេសកម្ពុជានេះ ទទួលស្គាល់ថា ខ្លួនគួរតែបានប្រឹងប្រែងធ្វើអ្វីម៉្យាង ដើម្បីជួយសង្គ្រោះជីវិតពលរដ្ឋខ្មែរនៅពេលនោះ ជាជាងប្រគល់ពួកគេឱ្យទៅពួកខ្មែរក្រហម។
លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង ត្រូវបានកាសែត ឌឹ ហ្ការឌៀន (The Guardian) របស់អង់គ្លេស ស្រង់ប្រសាសន៍ចុះផ្សាយ នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ថា ជីវិតរបស់លោកស្រីហាក់ស្លាប់បាត់ទៅហើយ៖ « ជីវិតរបស់នាងខ្ញុំបានរលត់បាត់ទៅហើយ គឺរលត់តាំងពីពេលបារាំងប្រគល់ប្ដីរបស់ខ្ញុំ ឱ្យទៅខ្មែរក្រហមមកម្ល៉េះ។ ខ្ញុំមិនអាចទទួលយកនូវទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំង ដែលមានឈ្មោះថា ជាទឹកដីផ្ដល់នូវយុត្តិធម៌ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប៉ុន្តែបែរមកជាធ្វើទង្វើបែបនេះទៅវិញទេ » ។
បន្ទាប់ពីស៊ើបអង្កេតអស់រយៈពេលជាង ១៥ឆ្នាំមក ចៅក្រមបារាំង អ្នកស្រី អ៊ីមមេនូអេល ឌុយកូស (Emmanuelle Ducos) កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៥ បានចេញសេចក្ដីសម្រេច ច្រានចោលបណ្ដឹងរបស់លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង ដោយផ្ដល់ហេតុផលយ៉ាងដូច្នេះ៖ « បើទោះជាមានទស្សនៈមិនស៊ីសង្វាក់គ្នាជុំវិញថា តើអតីតមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទាំងនោះ ត្រូវបានចាកចេញពីស្ថានទូតបារាំង នៅថ្ងៃទី២០ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយរបៀបណាក៏ដោយ ក៏មានសាក្សីជាច្រើនបានប្រាប់យើងស្របគ្នាថា អតីតមន្រ្តីកម្ពុជាទាំងនោះ បានចាកចេញពីស្ថានទូតបារាំង ប្រគល់ខ្លួនឱ្យទៅខ្មែរក្រហមដោយខ្លួនឯង។ ពួកគេចង់ចៀសវាងការសម្រុកចូលរបស់ទាហានខ្មែរក្រហមទៅក្នុងស្ថានទូត ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សុវត្ថិភាពនៃជនភៀសខ្លួនឯទៀតកំពុងស្នាក់នៅទីនោះ ដូច្នេះហើយទើបពួកគេដើរចេញពីស្ថានទូតដោយស្ម័គ្រចិត្ត » ។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកស្រី អ៊ុង ប៊ីយ៉ុង មិនអស់ចិត្តនឹងការបកស្រាយនេះឡើយ។ លោកស្រីថា ប្រសិនបើខ្មែរក្រហមសម្រុកចូលទៅក្នុងស្ថានទូត ហើយបាញ់ប្ដីរបស់លោកស្រីស្លាប់នៅនឹងកន្លែង នោះជារឿងមួយផ្សេង ប៉ុន្តែនេះស្ថានទូតបារាំងបានបណ្ដេញគាត់ចេញពីស្ថានទូត នៅពេលបារាំងបានដឹងជាមុនច្បាស់ថា នឹងមានរឿងមិនល្អកើតឡើង ចំពោះប្ដីរបស់លោកស្រី។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី សេចក្ដីសម្រេចរបស់ចៅក្រមបារាំងលើសំណុំរឿងដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ ពន្យល់បន្តថា ករណីនេះ រដ្ឋាភិបាលបារាំងមិនអាចត្រូវចាប់ឱ្យទទួលខុសត្រូវថា បានចូលរួមឃុបឃិតប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មជាមួយខ្មែរក្រហមនោះឡើយ៖ « បើទោះជារដ្ឋាភិបាលបារាំងបានសម្រេចបដិសេធសិទ្ធិសុំជ្រកកោនរបស់ឥស្សរជនកម្ពុជាទាំងនោះ ហើយថែមទាំងបានផ្ដល់បញ្ជីឈ្មោះរបស់ពួកគេ ឱ្យទៅខ្មែរក្រហមក៏ដោយ ក៏ការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំងបែបនោះ នៅក្នុងកាលៈទេសៈពេលនោះ មិនអាចចាត់ទុកថា ជាការចូលរួមប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋដោយចេតនាបានឡើយ » ។
ចៅក្រមបារាំងដើមកំណើតខ្មែរថ្កោលទោសអតីតប្រធានាធិបតីបារាំង
ទោះជាមានការបកស្រាយបែបនេះក៏ដោយចុះ សម្រាប់ចៅក្រមបារាំងផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ មានដើមកំណើតខ្មែរ លោក ឆាយ ហុកផេង មានប្រសាសន៍នៅក្នុងហ្វេសប៊ុកផេករបស់លោក កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ ថ្កោលទោសអតីតប្រធានាធិបតីបារាំង លោក វ៉ាលឡារី ជីស្កាដ ដេស្តាំង (Valery Giscard d'Estaing) ដែលបានបញ្ជាឱ្យស្ថានទូតបារាំងប្រគល់ឈ្មោះជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ឱ្យទៅខ្មែរក្រហម។ លោកថា បទបញ្ជារបស់លោក វ៉ាលឡារី ជីស្កាដ ដេស្តាំង (Valery Giscard d'Estaing) ដែលលោកទើបស្លាប់ក្នុងវ័យ ៩៤ឆ្នាំ កាលពីចុង ឆ្នាំ២០២០ នោះ ប្រៀបដូចជាបញ្ជូនពលរដ្ឋខ្មែរទាំងនោះឱ្យទៅស្លាប់អ៊ីចឹង៖ « ថ្ងៃទី១៨ មេសា បានន័យថា មួយថ្ងៃក្រោយខ្មែរក្រហមចូលដល់ភ្នំពេញ មានតេឡេក្រាមមួយច្បាប់ផ្ញើពីទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ទៅស្ថានទូតបារាំងនៅភ្នំពេញ ដើម្បីដាក់បញ្ជាឱ្យរៀបចំដាក់បញ្ជីឈ្មោះនរណាខ្លះ ដែលជាខ្មែរដែលមកជ្រកកោន មកពួននៅក្នុងស្ថានទូតបារាំង យកបញ្ជីហ្នឹងទៅប្រគល់ឱ្យខ្មែរក្រហម។ នៅក្នុងចំណោមពួកគេនោះ មានទ្រង់ សិរិមតៈ ហើយមានភរិយារបស់លោករដ្ឋមន្ត្រី ឡុង បូរ៉េត ដែលមានកូនខ្ចីមួយនៅក្នុងដៃ ចូលទៅក្នុងហ្នឹង ត្រូវគេបណ្ដេញចេញទាំងអស់។ នេះជាស្ថានទូតបារាំងសព្វថ្ងៃនេះ ធ្វើរបងខ្ពស់ ឡើងអត់រួចទេ។ បើពីមុនពីឆ្នាំ១៩៧៥ គឺអ៊ីចេះ។ ហើយជាពិសេស ទ្រង់ មុនីរ៉េត បារាំងបិទទ្វារអត់ឱ្យចូលទេ។ ក្រៅពីឥស្សរជន ដែលខ្ញុំនិយាយត្រួសៗ ហ្នឹង មានឥស្សរជនមួយទៀត នេះគឺគាត់ជាប្រធានរដ្ឋសភាជំនាន់សាធារណរដ្ឋ គាត់ឈ្មោះ អ៊ឹង ប៊ុនហោ រូបហ្នឹងរូបនៅក្នុងស្ថានទូត។ ហើយមានបារាំងដែលស្លៀកពាក់ស៊ីវិល តែពួកហ្នឹងសុទ្ធតែជាទាហានទេ យាមស្ថានទូត បានចាប់គាត់ឱ្យចេញពីស្ថានទូត ដើម្បីឱ្យចូលទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃពួកខ្មែរក្រហម វាដូចជាគេបញ្ជូនអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងទៅរូងខ្លា យកទៅសម្លាប់ចោលតែម្ដង » ។
ចៅក្រមចូលនិវត្តន៍ លោក ឆាយ ហុកផេង នៅតែយល់ថា រដ្ឋាភិបាលបារាំង ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចមួយ និងប្រកាន់ខ្ជាប់គោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សជាយូរលង់មកហើយនោះ គួរតែបានប្រឹងប្រែងរិះរកវិធីចរចាជាមួយខ្មែរក្រហម ឈរលើមូលដ្ឋានមនុស្សធម៌ ដើម្បីជួយជីវិតជនភៀសខ្លូនទាំងនោះ។ លោកជឿថា បារាំងកាលណោះ នៅមិនទាន់ប្រឹងប្រែងឱ្យអស់ពីមធ្យោបាយការទូតរបស់ខ្លួននៅឡើយទេ៖ « ថ្ងៃណាមួយដែលមានអាសន្នដូចកាលពីថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ នោះ តើយើងអាចទុកចិត្ត កក់ក្ដៅនឹងស្ថានទូតណាមួយ ថានឹងយកច្បាប់អន្តរជាតិមកជួយការពារយើងបានដែរឬទេ ? នេះជាសំនួរទី១ ដើម្បីពិចារណា។ សំនួរទី២ នៅពេលនោះ តើបារាំងទទួលសម្ពាធនយោបាយអ្វីខ្លះ ពីខាងណាខ្លះ រហូតទៅដល់ភ្លេចគិតថា ខ្លួនជាប្រទេសបានប្រកាសសិទ្ធិមនុស្ស ច្បាប់សកលតាំងពីឆ្នាំ១៧៨៩។ ហើយកាលនោះបារាំងហេតុអីបានជាអន់ខ្សោយអីក៏ខ្លាំងម៉្លេះ គាត់ជាមហាអំណាចមួយដែរ។ ជាអវសាន យើងគប្បីធ្វើខ្លួនយើងឱ្យខ្លាំង កុំសំអាងកម្លាំងគេខ្លាំងពេក បានសេចក្ដីថា បើយើងសាមគ្គីគ្នា យើងមិនមានបញ្ហាទៅពឹងពាក់គេទេ » ។
ខ្មែរក្រហមមិនគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់
នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស អន្តរជាតិ យូ មែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊េដ អាដាមស៍ (Brad Adams) ទទួលស្គាល់ថា រដ្ឋាភិបាលបារាំងគួរតែធ្វើអ្វីម៉្យាង ដើម្បីការពារជីវិតជនភៀសខ្លួនកម្ពុជាទាំងនោះ។ ទន្ទឹមនឹងគ្នានេះ លោកក៏ទទួលស្គាល់ដែរថា ពួកខ្មែរក្រហម ដែលទើបបានទទួលជ័យជម្នះដោយការបង្ហូរឈាម ពីរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ នៅពេលនោះ គឺជាក្រុមកុម្មុយនិស្តជ្រុលនិយមមិនគោរពច្បាប់ទេ៖ «បរិវេណដីនៅក្នុងស្ថានទូត គឺជាអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេស ដែលកាន់កាប់នៅទីនោះ។ ដូច្នេះ ក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ បារាំងជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើដីនោះ ហើយអាជ្ញាធរកម្ពុជាគ្មានសិទ្ធិចូលទៅក្នុងស្ថានទូតនោះដោយគ្មានការអនុញ្ញាតឡើយ នេះជាការពិតទាំងក្នុងពេលអតីតកាល ទាំងក្នុងបច្ចុប្បន្នសម្រាប់ស្ថានទូតទាំងអស់នៅជុំវិញពិភពលោក។ ប្រសិនបើពេលនោះ ស្ថានទូតបារាំងប្រឈមមុខជាមួយរដ្ឋាភិបាលប្រក្រតីណាមួយ ដែលមិនមែនជាខ្មែរក្រហម ប្រហែលជាការចរចាដោយសុទ្ធចិត្តណាមួយអាចកើតឡើង ដើម្បីឱ្យមានច្រកចេញមួយ ដែលធានានូវសុវត្ថិភាពរបស់អ្នកដែលបានចូលទៅជ្រកកោនក្នុងស្ថានទូតនោះ។ ប៉ុន្តែ ជាមួយខ្មែរក្រហម គឺជាពួកជ្រុលនិយម។ បើខ្ញុំធ្វើការនៅស្ថានទូតនៅពេលនោះ ក៏ពិបាកសម្រេចចិត្តដែរ ហើយបញ្ហានេះជាបញ្ហាសីលធម៌ មិនមែនជាបញ្ហាច្បាប់ទេ ពីព្រោះស្ថានទូតបារាំងអាចបដិសេធ មិនឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងនោះចូលទៅក្នុងស្ថានទូតតាំងពីដំបូងម្ល៉េះ។ ខ្ញុំដឹងថា ពេលនោះស្ថានទូតបារាំង មិនមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីការពារស្ថានទូតរបស់ខ្លួនទេ។ ទាហានខ្មែរក្រហមអាចសម្រុកចូលក្នុងស្ថានទូតគ្រប់ពេល ហើយប្រើហិង្សាសម្លាប់មនុស្សនៅក្នុងនោះ » ។
ទោះជាយ៉ាងណា មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បារាំងម្នាក់ ដែលស្ថិតក្នុងហេតុការណ៍នៅពេលនោះ បានប្រាប់កាសែត ដឹ ហ្ការឌៀន (The Guardian) ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ដោយសុំលាក់ឈ្មោះយ៉ាងដូច្នេះថា៖ « ពេលនោះ ពួកយើងគួរតែអាចធ្វើអ្វីម៉្យាងបាន ពីព្រោះក្នុងបរិវេណស្ថានទូតបារាំង មានទីធ្លាធំល្វឹងល្វើយ មានរបងហ៊ុំព័ទ្ធ មានឧទ្ធម្ភាគចក្រពីរបីគ្រឿង និងមានទាហានបារាំងជាអ្នកប្រយុទ្ធខ្លះដែរ ហើយពួកទាហានខ្មែរក្រហមដែលជាកូនក្មេងទាំងនោះ ពួកគេនឹងមិនទៅលូកដៃជ្រៀតជ្រែកអីនោះទេ [ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ ] រដ្ឋាភិបាលបារាំង ក្នុងពេលប្រឈមនឹងសភាពតានតឹងនៅគ្រានោះ បែរជាមិនចាត់ការអ្វីសោះ។ ការសម្ងំចឺន មិនធ្វើអ្វីសោះរបស់ស្ថានទូតបារាំងនៅពេលនោះ ធ្វើឱ្យខ្ញុំខ្មាសអៀនខ្លាំងណាស់ក្នុងនាមជាជនជាតិបារាំងម្នាក់ » ។
ក្រៅតែពីអតីតមន្ត្រី និងពលទាហាននៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលត្រូវខ្មែរក្រហមប្រហារជីវិតហើយនោះ គ្មានប្រភពណាដឹងច្បាស់អំពីជោគវាសនារបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា រាប់រយនាក់ផ្សេងទៀត ក្រោយពីពួកគេបានចាកចេញពីស្ថានទូតបារាំងហើយនោះទេ។
ប៉ុល ពត មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមលាក់មុខ បានមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា។ ហើយមួយសប្ដាហ៍ក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី៣០ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ស្ថានការណ៍តានតឹងរវាងស្ថានទូតបារាំង និងរដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហមត្រូវបានបញ្ចប់ នៅពេលខ្មែរក្រហមសម្រេចចិត្តបញ្ជូនជនបរទេសទាំងអស់ សរុបប្រមាណ ៣០០នាក់ ចេញពីស្ថានទូតបារាំងទៅកាន់ប្រទេសថៃតាមរថយន្ត។ ជនបរទេសទាំងនោះ មួយចំនួនធំជាបុគ្គលិកអង្គការមនុស្សធម៌ មកពីប្រទេសប្រមាណ២០ រួមមានពីអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសផ្សេងៗ ទៀត។
ការទទួលខុសត្រូវក្នុងផ្លូវសីលធម៌របស់បារាំង ចំពោះជនរងគ្រោះកម្ពុជា
ទាក់ទងនឹងការសម្រេចចិត្តជួយសង្គ្រោះអ្នកណាមុននោះ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា លោក ឆាំង យុ មានប្រសាសន៍ថា ជាធម្មតាទេ មន្ត្រីទូតបរទេស ពួកគេមានកាតព្វកិច្ចជួយសង្គ្រោះជនជាតិខ្លួនឯងមុនហើយ។ ជាក់ស្ដែង រវាងខ្មែរ និងបារាំង នៅពេលនោះ ស្ថានទូតបានសម្រេចចិត្តការពារផលប្រយោជន៍ និងជីវិតរបស់ពលរដ្ឋខ្លួន មុនប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋខ្មែរ៖ « សភាពការណ៍ពេលហ្នុងសង្ខុញខ្លាំង វឹកវរ ដូច្នេះការសម្រេចចិត្តនៅក្នុងជ្រុងណាមួយក៏ដោយ អាចធ្វើឱ្យមនុស្សមួយចំនួនទទួលរងការប៉ះពាល់ ហើយអ្នកខ្លះទៀតត្រូវបានបណ្ដេញចេញ ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៀត។ នេះយើងអាចវាយតម្លៃបានថា ការសម្រេចចិត្តរបស់បារាំងក៏ Personal ដែរ គឺផ្អែកទៅលើសញ្ជាតិរបស់ខ្លួនឯងមុន បានគិតគូរអ្នកដទៃ » ។
លោក ឆាំង យុ បន្តថា ទោះជាយ៉ាងណា ក្នុងការជំនុំជម្រះអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមជាង ១០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ រដ្ឋាភិបាលបារាំងបានចូលរួមគាំទ្រទាំងស្មារតី ទាំងសម្ភារៈដល់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ដែលអាចចាត់ទុកថា ជាការទទួលខុសត្រូវផ្នែកសីលធម៌របស់ខ្លួន ចំពោះការស្លាប់របស់ពលរដ្ឋខ្មែរ៖ « បើយើងនិយាយពីបញ្ហាសីលធម៌ ស្ថានទូតបារាំងក៏បានជួយដល់តុលាការ អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា ការប្រឹងប្រែងទាំងអស់ហ្នឹងជាកាយវិការមួយបង្ហាញអំពីការគិតដល់អ្នក ដែលមានភ័ព្វវាសនាមិនល្អ។ ប៉ុន្តែជីវិតមនុស្សពិបាកនឹងកាត់ថ្លៃ ហើយការប្រឹងប្រែងទាំងឡាយណាក៏វាពិបាកនឹងប៉ះប៉ូវអ្វីដែលបានបាត់បង់ណាស់ តែយ៉ាងហោចណាស់ឱ្យតែបានធ្វើក៏យើងចាត់ទុកថា ជាការគោរពអ្នកដែលបានស្លាប់ និងអ្នកដែលរងទុកវេទនាដែរ » ។
សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្ដើមបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០៦ ដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីជំនុំជម្រះអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ និងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហម ដែលបានធ្វើឱ្យមនុស្សស្លាប់ជិត ២លាននាក់ ក្នុងអំឡុងពេលពួកគេគ្រប់គ្រងកម្ពុជា ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន៣៥ ដែលជាម្ចាស់ជំនួយថវិកាដល់សាលាក្ដីកូនកាត់មួយនេះ រដ្ឋាភិបាលបារាំងបានបរិច្ចាគទឹកប្រាក់សរុបជិត ១០លានដុល្លារហើយមកដល់ពេលនេះ។ ប្រទេសបារាំងស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី៩ ខណៈប្រទេសជប៉ុនស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី១ ដែលផ្ដល់ថវិកាច្រើនជាងគេដល់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។