យុត្តិធម៌សម្រាប់អតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីលោក យាង សុធារិន្ទ និងលោក អ៊ួន ឈិន ហាក់មិនមានពន្លឺអ្វីនោះទេ ក្នុងរយៈពេលជាង ៣ឆ្នាំមកនេះ។ តុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ដែលតាមក្រឹត្យក្រម គឺជាស្ថាប័នជួយរកយុត្តិធម៌នោះ ហាក់ដូចជាមិនចង់ផ្តល់ភាពស្អាតស្អំដល់អ្នកទាំងពីរឡើយ ផ្ទុយទៅវិញបែរជារកគន្លឹះធ្វើយ៉ាងណាឱ្យអ្នកទាំងពីរបន្តជាប់ចោទ និងបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពដោយគ្មានពេលកំណត់។
អតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីលោក យាង សុធារិន្ទ ថ្លែងថា លោកបានរស់នៅក្នុងភាពអយុត្តិធម៌ និងបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាព អស់រយៈពេលជាង ៣ ឆ្នាំមកហើយ ដោយសារតែការចោទប្រកាន់គ្មានមូលដ្ឋានរបស់អាជ្ញាធរ។ លោកបញ្ជាក់ថា តាំងពីចៅក្រមជំនុំជម្រះបានបង្វិលឱ្យស៊ើបអង្កេតបន្ថែមលើសំណុំរឿងនោះមក ចៅក្រមស៊ើបសួរមិនដែលបានហៅលោកទៅសាកសួរបន្ថែមឡើយ។ លោកបន្ថែមថា អាជ្ញាធរ និងតុលាការ ល្មមដល់ពេលឈប់ធ្វើបាបលោកហើយ ពីព្រោះលោកមិនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វីសោះឡើយ៖ « ការដែលតុលាការដកបទចោទប្រកាន់លើពួកខ្ញុំ គឺជារឿងសមរម្យជាទីបំផុត។ សមរម្យទីមួយ វាមិនទាន់នឹងមានទោសពៃរ៍ផង យកពួកខ្ញុំទៅឃុំជិតមួយឆ្នាំ ធ្វើឱ្យពួកខ្ញុំរងទុក្ខ។ ហើយសមរម្យរឿងទីពីរហ្នឹង តុលាការស៊ើបអង្កេតអត់មានចេញអ្វីទាំងអស់ ព្រោះអត់មានភស្តុតាងអ្វីមកបញ្ជាក់ ដាក់បន្ទុកអ្វីលើពួកខ្ញុំឱ្យដូចបទចោទប្រកាន់ហ្នឹង វាអត់មានទាល់តែសោះ ហើយអ៊ីចឹងរក្សាទុករឿងហ្នឹងធ្វើអ្វី បើរឿងរ៉ាវវាមិនគួរដល់ថ្នាក់ហ្នឹងផង »។
ដូចគ្នានេះដែរ លោក អ៊ួន ឈិន ឱ្យដឹងថា ចៅក្រមស៊ើបសួរមិនដែលបានកោះហៅលោកទៅសាកសួរបន្ថែមលើអង្គហេតុណាមួយនោះទេ ខណៈលោកចង់ឱ្យសំណុំរឿងនេះបិទបញ្ចប់ឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីលោកមានសេរីភាពរស់នៅដូចពលរដ្ឋទូទៅដែរ។ លោកថ្លែងថា លោកមិនអាចរកការងារដែលលោកស្រឡាញ់ពេញចិត្ត ធ្វើបានឡើយ ហើយក៏គ្មានសេរីភាពដើរហើរពេញលេញនោះដែរ ដោយសារតែជាប់បណ្ដឹងនៅតុលាការ។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា លោករស់នៅក្រោមសម្ពាធ ការឈឺចាប់ និងភាពអយុត្តិធម៌អស់ជាច្រើនខែឆ្នាំមកហើយ មិនគួរឡើយតុលាការបន្តធ្វើបាបរូបលោកទៀតនោះទេ៖ «មិនដឹងជា បន្តធ្វើបាបពួកខ្ញុំដល់ណាទៀតទេ គួរតែបញ្ចប់រឿងរ៉ាវ ទម្លាក់រាល់ការចោទប្រកាន់ចំពោះពួកខ្ញុំ ហើយឱ្យពួកខ្ញុំមានសេរីភាពពេញលេញដូចគេដូចឯងទៅ ដើម្បីឱ្យខ្ញុំមានលទ្ធភាព និងស្វះស្វែងរកការងារ រកមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិត ចិញ្ចឹមគ្រួសារប្រពន្ធកូនឱ្យបានសុខស្រួលផង »។
ការត្អូញត្អែរ និងសេចក្តីអំពាវនាវរបស់អតីតអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យទាំងពីររូបនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីសំណុំរឿងរបស់ពួកលោក ហាក់ស្ងប់ស្ងាត់បាត់ឈឹង ក្រោយពីចៅក្រមជំនុំជម្រះតុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានចេញសាលក្រមចាត់របៀបកាលពីដើមខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ ដោយបង្វិលសំណុំរឿងឱ្យទៅចៅក្រមស៊ើបសួរ ដោយអះអាងថា ដើម្បីស៊ើបអង្កេតបន្ថែមលើអង្គហេតុមួយចំនួនទៀត។
នៅក្នុងដំណើរការក្ដីនេះ អ្នកទាំងពីរត្រូវរង់ចាំអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំ នៅក្នុងដំណាក់កាលប្តឹងឧទ្ធរណ៍ និងប្តឹងសាទុក្ខ ដើម្បីស្នើសុំឱ្យតុលាការជាន់ខ្ពស់ទាំងពីរថ្នាក់ ច្រានចោលសាលក្រមចាត់របៀបរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ។ ប៉ុន្តែទាំងសាលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល សុទ្ធតែបានតម្កល់សាលក្រមចាត់របៀបនោះទុកជាបានការដដែល។
សម្រាប់សំណុំរឿងផលិត និងកាន់កាប់រូបភាពអាសអាភាស តុលាការកំពូលបានបដិសេធបណ្តឹងសាទុក្ខរបស់អ្នកទាំងពីរ កាលពីពាក់កណ្តាលខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។ ចំណែកសំណុំរឿងចារកម្មវិញ តុលាការជាន់ខ្ពស់មួយនេះ បានបដិសេធបណ្តឹងសាទុក្ខរបស់ពួកលោកនៅចុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២០។
សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការកំពូលនេះ គឺជាការបើកផ្លូវឱ្យចៅក្រមស៊ើបសួរតុលាការក្រុងភ្នំពេញ អាចអនុវត្តនីតិវិធីស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួនបាន។ ទោះជាយ៉ាងណា រយៈពេលជិតមួយឆ្នាំមកនេះ ចៅក្រមស៊ើបសួរដែលកាន់សំណុំរឿងនេះ គឺលោក ពេជ្រ វិជ្ជាធរ មិនបានកោះហៅលោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ទៅសាកសួរបន្ថែមនោះទេ។
អាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងចៅក្រមលោក ពេជ្រ វិជ្ជាធរ និងអ្នកនាំពាក្យតុលាការក្រុងភ្នំពេញលោក អ៊ី រិន្ទ ដើម្បីសុំការបកស្រាយរឿងនេះបានទេនៅថ្ងៃទី០៨ មិថុនា។ រីឯអ្នកនាំពាក្យអយ្យការអមតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក ប្លង់ សុផល វិញ លោកសុំមិនបកស្រាយអ្វីនោះទេ ក្រោមហេតុផលថា រឿងនេះហួសពីសមត្ថកិច្ចរបស់លោក៖ « សិទ្ធិអំណាចរបស់ខ្ញុំ ត្រឹមតែខាងអយ្យការទេ ហើយខាងចៅក្រមខ្ញុំអត់មានសិទ្ធិអំណាចទេ ព្រោះខ្ញុំត្រូវគោរពគោលការណ៍សម្ងាត់នៃការស៊ើបអង្កេត ព្រមទាំងការសម្ងាត់នៃការស៊ើបសួរតាមបញ្ញត្តិនៃមាត្រា៨៣ និងមាត្រា១២១ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ។ អ៊ីចឹងខ្ញុំមិនអាចផ្តល់ចម្លើយជូនថាយ៉ាងម៉េចទេ ពីព្រោះខ្ញុំអត់ដឹង ទីពីរខ្ញុំគ្មានអំណាចដើម្បីទៅដឹងរឿងហ្នឹង »។
ទោះជាយ៉ាងណា មេធាវីការពារក្តីឱ្យអតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីទាំងពីររូបគឺលោក សំ ចំរើន មានប្រសាសន៍ថា លោកនឹងដាក់លិខិតស្នើសុំទៅចៅក្រមស៊ើបសួរឱ្យបិទការស៊ើបអង្កេត និងបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅជំនុំជម្រះជាថ្មី ប្រសិនបើដល់រយៈពេលមួយឆ្នាំហើយ ចៅក្រមនៅតែមិនកោះហៅកូនក្តីលោកទៀតនោះ។ លោកបញ្ជាក់ថា ការអូសបន្លាយនីតិវិធី ធ្វើឱ្យប៉ះពាលដល់សិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍របស់កូនក្តីលោកជាខ្លាំង៖ « គ្រប់ច្បាប់ គឺចង់ឱ្យដំណើរការក្តីប្រព្រឹត្តទៅដោយយុត្តិធម៌ឆាប់រហ័សដែរ។ អ៊ីចឹងតិច ឬច្រើនក្នុងរឿងក្តីនេះ វាពិតជាប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិ ផលប្រយោជន៍ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់កូនក្តីខ្ញុំហើយ។ អ៊ីចឹង ពេលវេលាកាន់តែយូរ ផលប្រយោជន៍របស់គាត់កាន់តែបាត់បង់ ហើយភាពរងគ្រោះរបស់គាត់ក៏កាន់តែយូរដែរ »។
ការចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់លោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ព្រមទាំងអ្នកកាសែតឯករាជ្យមួយចំនួនទៀតនោះ គឺជាតឹងតាងមួយដែលបង្ហាញអំពីការបង្ក្រាបរបស់អាជ្ញាធរលើសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការបញ្ចេញមតិ។ នេះក៏ជាមូលហេតុមួយដែលសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញ និងវាយតម្លៃអំពីការធ្លាក់ចុះនៃសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះដែរ។
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខេមបូចា (CamboJA) លោក ណុប វី មានប្រសាសាន៍ថា ការរក្សាទុកបទចោទប្រឆាំងនឹងអតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីទាំងពីររូប ជះឥទ្ធិពលមិនល្អឡើយដល់ស្ថានភាពសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការអនុវត្តវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា។ លោកស្នើយ៉ាងទទូចដល់តុលាការឱ្យទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងអ្នកទាំងពីរ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកអំពាវនាវដល់អាជ្ញាធរគោរពសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ៖ «យើងពិនិត្យឃើញការចោទប្រកាន់ចំពោះលោកទាំងពីររូប គឺជាការចោទប្រកាន់មួយដែលវាមានភាពអយុត្តិធម៌សម្រាប់ពួកគាត់ ខណៈពេលដែលតុលាការហាក់ដូចជាមិនបានស៊ើបអង្កេតឱ្យបានល្អិតល្អន់ ឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហើយឈរនៅលើគោលជំហរឯករាជ្យ អព្យាក្រឹត្យនៅក្នុងការសម្រេចករណីរបស់ពួកគាត់ទាំងពីរ។ អ៊ីចឹងហើយបានជានិច្ចកាល យើងទទូចឱ្យតុលាការពិចារណាចំពោះគោលការណ៍នៃច្បាប់អន្តរជាតិ ហើយនិងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូល »។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមទាំងទីភ្នាក់ងាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផង សុទ្ធតែវាយតម្លៃថា សំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌប្រឆាំងនឹងអតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីទាំងពីររូប ធ្វើឡើងដោយមិនត្រឹមត្រូវ និងផ្ទុយពីគោលការណ៍ច្បាប់។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃតស៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) បានវាយតម្លៃថា លោក អួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ គឺជាជនរងគ្រោះនៃការវាយបង្ក្រាបឥតស្រាកស្រាន្តរបស់លោក ហ៊ុន សែន លើសារព័ត៌មានឯករាជ្យ និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា។
ចំណែកអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក អ្នកស្រី វិនឌី ហ្សឺមែន (Wendy Sherman)វិញ អ្នកស្រីបានថ្លែងទៅកាន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាកាលពីថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ដោយស្នើឱ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់ ដែលមានចរិតនយោបាយលើអ្នកនយោបាយប្រឆាំង សកម្មជន និងអ្នកសារព័ត៌មានជាបន្ទាន់។ អ្នកស្រីបានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គោរពតាមការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនទាំងនៅកម្រិតជាតិ និងអន្តរជាតិអំពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
អតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីលោក យាង សុធារិន្ទ គាំទ្រសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិដែលបានលើកឡើងអំពីកង្វល់ទាក់ទងនឹងការបង្ក្រាបសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាទម្លាក់ចោលបទចោទលើពួកលោក។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោកយល់ថា អាជ្ញាធរ ជាពិសេសេតុលាការ គួរណាស់តែជួយរកយុត្តិធម៌ជូនពួកលោក និងពលរដ្ឋដទៃទៀតដែលរងការចោទប្រកាន់ដោយអយុត្តិធម៌ ដោយមិនចាំបាច់ទាល់តែមានការជំរុញពីខាងក្រៅនោះទេ ពីព្រោះនេះជាកាត្វកិច្ចទាំងផ្លូវច្បាប់ និងទាំងផ្លូវសីលធម៌របស់ខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។