ជនជាតិដើមទំពួនរស់នៅខេត្តរតនគិរី ខកចិត្តចំពោះទង្វើរបស់តុលាការ និងអាជ្ញាធរខេត្តនេះថា បានចាប់ខ្លួនអ្នកការពារព្រៃឈើ តែមិនចាប់ក្រុមជនល្មើសដែលបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិធ្ងន់ធ្ងរ។ ការ លើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីព្រៃសហគមន៍ចំនួនពីរ ឋិតក្នុងស្រុកលំផាត់ ត្រូវជនល្មើសកាប់ឈើមានតម្លៃ និងទន្ទ្រានព្រៃយកដីអស់ទាំងស្រុង តែមិនទាន់ឃើញអាជ្ញាធរ និងតុលាការ អនុវត្តច្បាប់ដល់អ្នកពាក់ព័ន្ក្នុងបទល្មើសទាំងនេះធនៅឡើយទេ។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន រស់នៅភូមិកែងសាន់ ឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ អស់សង្ឃឹមនឹងភាពព្រងើយកន្តើយរបស់ របស់អាជ្ញាធរ និង តុលាការខេត្តរតនគិរី ដែលមិនអើពើអនុវត្តច្បាប់ព្រៃឈើ ស្របពេលដែលពួកគាត់បានខិតខំប្រមូលភស្តុតាង និងឯកសារជាច្រើន ស្នើឱ្យអាជ្ញាធរអនុវត្តច្បាប់ដល់អ្នកពាក់ព័ន្ធ តែគ្មានបានផលនោះឡើយ។ តែផ្ទុយទៅវិញ ពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលស្ម័គ្រចិត្តការពារព្រៃឈើបានជាប់គុក និងខ្លះទៀត ជាប់បណ្ដឹងនៅតុលាការ។
ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន លោក ខាំ និន ប្រាប់វិទ្យុស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១៩ កក្កដាថា មកទល់ពេលនេះ ព្រៃសហគមន៍ភូមិកែងសាន់ និងព្រៃសហគមន៍ភូមិសមុទ្រក្រោមបានរលាយអស់ទាំងស្រុងហើយ ដោយគ្មានអាជ្ញាធរណាមួយឈឺឆ្អាលការពារ និងអភិរក្សនោះឡើយ។
លោកថា ពួកលោកបានប្រឹងប្រែងប្រមូលភស្តុតាង និងឯកសារពាក់ព័ន្ធ ដាក់បណ្តឹងទៅអាជ្ញាធរស្រុក-ខេត្ត និងមន្ទីរបរិស្ថាន រួមទាំងតុលាការផង តាំងពីឆ្នាំ ២០១៧ ចាប់តាំងពីព្រៃនៅសល់ច្រើន ដើម្បីទប់ទល់ និងស៊ើបអង្កេត រកមុខជនល្មើស ប៉ុន្តែមិនត្រឹមតែគ្មានដំណោះស្រាយទេ ព្រៃដែលនៅសល់ចុងក្រោយជាង ១ ពាន់ហិកតារ ត្រូវគេកាប់បំផ្លាញហិនហោចអស់ទៀត។
លោកបញ្ជាក់ថា ប្រជាសហគមន៍បានប្តឹងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងឈ្មួញ ទៅតុលាការ ៨ករណីមកហើយ តែគ្មានប្រសិទ្ធភាពទេ។ រីឯសកម្មជនបរិស្ថាន លោក ឆន ផល្លា ត្រូវតុលាការចាប់ដាក់គុក យ៉ាងអយុត្តិធម៌ ដោយសារតែការពារព្រៃឈើ៖ «ព្រៃឈើកាលនៅ គេហៅថា ទឹកអូរ កាលនោះងាយស្រួល ចេញរកផ្សិត កាប់វល្លិយកមក ដោះស្រាយជីវភាពគ្រួសារ ដល់ឥលូវលំបាកណាស់ ។ អត់មានអាជ្ញាធរឈឺឆ្អាល ព្រៃដួលអស់រលីងហើយ កន្លែងខ្លះមិនឃើញមកធ្វើទេ»។
លោក ខាំ និន សោកស្តាយព្រៃសហគមន៍ភូមិកែងសាន់ ទំហំសរុបជាង ៤ ពាន់ហិកតារសំបូរដោយព្រៃស្រោង ជម្រកសត្វព្រៃ និងជាទីស្នាក់អាស្រ័យរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនជាច្រើនជំនាន់មកហើយ តែបែរជាហិនហោច នៅរយៈពេលជាង ៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
លោកថា បច្ចុប្បន្នព្រៃអភិរក្សនៅតំបន់នោះ បានក្លាយជាវាលរហោឋានដាច់កន្ទុយភ្នែក គ្រប់គ្រងជាកម្មសិទ្ធិបុគ្គលអស់ស្ទើរទាំងស្រុង ធ្វើឱ្យអ្នកភូមិគ្រាំគ្រាចិត្ត និងលំបាកវេទនា រួមទាំងគ្មានវាលស្មៅចិញ្ចឹមគោក្របី បែបប្រពៃណី៖ «បាត់ទាំងដី បាត់ទាំងគោក្របីពលរដ្ឋគ្មានកន្លែងឃ្វាល គ្មានកន្លែងចិញ្ចឹម អស់រលីង តំបន់ពីដើម ជនជាតិដើមភាគតិចចិញ្ចឹមគោក្របី សំបូរហូរហែណាស់។ ដីព្រៃជាង ២ពាន់ហិកតារកូនភូមិកែងសាន់ ដួលអស់ហើយ គ្មានសល់ទេ រលាយអស់ ខ្ញុំខំប្រឹងប្រែង ដាក់ពាក្យបណ្តឹង ការពារ ដូចសម្តេចប្រកាស យើងប្រឹងប្រែងតាមសំដីគាត់»។
កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា សាលាដំបូងខេត្តរតនគិរីបានប្រកាសសាលក្រម ផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនការពារព្រៃឈើ លោក ឆន ផល្លា ដាក់ពន្ធនាគារ រយៈពេល៥ឆ្នាំ ពីបទ «កាប់គាស់ រុករាន ដីព្រៃ ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ» ហើយលោក ឆន ផល្លា បានប្តឹងទាស់ទៅសាលាឧទ្ធរណ៍។ រីឯប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះសាលាឧទ្ធរណ៍ខេត្តត្បូងឃ្មុំ កាលពីសប្តាហ៍មុន បានប្រកាសសាលដីកាច្រានចោលសេចក្ដីសម្រេចនេះ ហើយសម្រេចឱ្យលោក ឆន ផល្លា រួចទោស ក្នុងសំណុំរឿងនេះ ប៉ុន្តែសកម្មជនព្រៃឈើរូបនេះ បែរជានៅជាប់បណ្តឹងមួយករណីទៀត ពីបទផ្ដើមគំនិតកាប់គាស់ រុករានដីព្រៃ ដើម្បីយកដីជាកម្មសិទ្ធិ។
ចំណែកប្រជាសហគមន៍ ការពារព្រៃឈើ ចាត់ទុកសំណុំរឿងនេះ ជាល្បិចមូលបង្កាច់របស់អាជ្ញាធរ និងតុលាការ ដើម្បីគំរាមកំហែង បំភិតបំភ័យ ចំពោះពលរដ្ឋ ដែលលះបង់ការពារព្រៃឈើ និងដីធ្លី។
របាយការណ៍អង្កេតរបស់ប្រជាសហគមន៍ភូមិសមុទ្រក្រោម ឱ្យដឹងថា កន្លងទៅ មេភូមិសមុទ្រក្រោម លោក ខាំ ផសាវ៉ាត អនុភូមិ និងមេសហគមន៍ បាននិយាយនៅចំពោះមុខពលរដ្ឋជាង ១រយនាក់ (១៣៣ ) ដោយជំរុញឲ្យពលរដ្ឋចូលរួមលក់ដី ព្រៃទាំងអស់គ្នា ហើយអាជ្ញាធរ នឹងធានាមិនឲ្យអ្នកភូមិណាម្នាក់មានទោសទណ្ឌនោះឡើយ។
ឆ្លើយតបរឿងនេះ អភិបាលស្រុកលំផាត់ លោក នូរ ថេរ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា បច្ចុប្បន្នអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីជំនាញកំពុងសិក្សាព្រៃអភិរក្សទាំងនេះ ដោយកន្លែងខ្លះត្រូវកាត់ឆ្វៀលជូនពលរដ្ឋ និងដីនៅកន្លែងខ្លះទៀត ត្រូវដកហូត ដើម្បីធ្វើជាសម្បត្តិរបស់រដ្ឋវិញ។ លោកបន្ថែមថា កន្លងទៅអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យម្នាក់ទំនងជាសំដៅ លើលោក ឆន ផល្លា ពីបទកាប់រានដីព្រៃ។ លោកបដិសេធមិនឆ្លើយសំណួរផ្សេងទៀត ដោយលើកហេតុផលថា មិនចង់និយាយតាមទូរស័ព្ទ៖ «ឥលូវចាប់មួយដាក់គុកហើយតើ អាពាក់ព័ន្ធហ្នឹង បើលោកឯងចង់ដឹង ចុះមូលដ្ឋានមក ប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទខ្ញុំអត់ចង់និយាយទេ ចុះមូលដ្ឋានមក»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចទាក់ទង សុំការបំភ្លឺរឿងនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី លោក កែវ ពិសុទ្ធ បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី១៩ កក្កដា ដោយទូរស័ព្ទហៅចូលច្រើនដង តែគ្មានអ្នកលើក។ រីឯអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តរតនគិរី លោក នាង សំអាត ក៏វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងបានដែរ នៅថ្ងៃដដែលនេះ។
ជុំវិញរឿងនេះ មន្ត្រីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចសហគមន៍មូលដ្ឋាននៃសមាគមអាដហុក (Adhoc) លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ សង្កេតឃើញថា ក្នុងពេលពលរដ្ឋកំពុងស្វះស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ ដើម្បីការពារព្រៃនៅសល់ចុងក្រោយ អាជ្ញាធរមិនអើពើរកដំណោះស្រាយនោះទេ ធ្វើឱ្យសកម្មភាពកាប់ទន្ទ្រានព្រៃកាន់តែរីកធំឡើង បណ្តាលឱ្យព្រៃអភិរក្សបាត់បង់ទាំងស្រុង។ លោកថា ប្រជាសហគមន៍បានកំណត់អត្តសញ្ញាណ អ្នកស៊ីឈ្នួលកាប់ទន្ទ្រានព្រៃ ក្រុមឈ្មួញ និងអាជ្ញាធរខិលខូចរួចហើយ តែអាជ្ញាធរខេត្ត និងតុលាការ គ្មានឆន្ទៈអនុវត្តច្បាប់ព្រៃឈើឱ្យច្បាស់លាស់នោះទេ៖ «នៅក្នុងខេត្តរតនគិរីតាំងពីលើរហូតដល់ក្រោម ប្រព្រឹត្តអំពើទុច្ចរិត អំពើពុករលួយបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ ទាញប្រយោជន៍ពីធនធានធម្មជាតិ។ និទ្ទណ្ឌភាពស្ថាប័នទាំងពីរ ក្នុងនោះក៏មានតុលាការ ធ្វើឱ្យការបំផ្លាញហ្នឹងប្រព្រឹត្តបានជោគជ័យ»។
ប្រជាសហគមន៍ភូមិកែងសាន់បន្ថែមថា កន្លងទៅ អ្នកភូមិបានស្ពាយភស្តុតាង និងឯកសារជាច្រើន បង្ហាញចៅក្រម និងស្ថាប័នអយ្យការបញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរភូមិ និងឃុំ ជាមេខ្លោង លក់ដីព្រៃអភិរក្សខុសច្បាប់ ប៉ុន្តែនៅតែតុលាការមិនអនុវត្តច្បាប់លើអាជ្ញាធរទាំងនោះ។ តែផ្ទុយទៅវិញ អាជ្ញាធរភូមិ/ឃុំ បែរជាប្រើល្បិច ប្តឹងបក មកលើក្រុមពលរដ្ឋវិញ និងបានចាប់ខ្លួនសកម្មជនការពារព្រៃឈើម្នាក់គឺលោក ឆន ផល្លា។
ពួកគេអះអាងថា ព្រៃសហគមន៍ភូមិកែងសាន់ គឺជាផ្នែកមួយនៃដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ មានផ្ទៃដីជាង ៤ពាន់ហិកតារ គឺជាព្រៃនៅសល់ចុងក្រោយធំជាងគេ ក្នុងចំណោមទំហំព្រៃឈើទាំងមូលឋិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់រាប់ម៉ឺនហិកតារក្នុងខេត្តរតនគិរី។ ជនជាតិដើមភាគតិចអះអាងថា ព្រៃអភិរក្សមួយនេះ បានបាត់បង់ទាំងស្រុង សូម្បីតែបឹង អូរ និងត្រពាំងក៏រីងហូតហែងអស់ ដោយសារតែបាត់បង់ទំហំព្រៃឈើច្រើន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។