សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ នេះ នៅតែមិនបន្ធូរដៃ ក្នុងការដាក់សម្ពាធលើរបបក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីទាមទារឱ្យស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ សម្ពាធទាំងនេះ ខ្លះបានចេញរូបរាងជាទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីរបបនេះ និងខ្លះទៀត កំពុងតែវិវឌ្ឍទៅរកទម្រង់នៃទណ្ឌកម្មផ្នែកពាណិជ្ជកម្មផង។
របបលោក ហ៊ុន សែន រងទណ្ឌកម្មជាក់ស្ដែងបន្ថែមទៀត ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ក្រោយរបបនេះ នៅតែមិនព្រមស្តារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ទៅតាមការព្រមានពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាច្រើនលើកច្រើនគ្រាមកហើយនោះ គឺទណ្ឌកម្មដែលរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈក្រសួងរតនាគាររបស់ខ្លួន បានដាក់ទណ្ឌកម្មទាំងនេះ។
ទណ្ឌកម្មបន្ថែមថ្មីមួយទៀត និងចុងក្រោយគេបំផុតនោះ គឺសេចក្ដីសម្រេចរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈក្រសួងរតនាគាររបស់ខ្លួន ដែលបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិមនុស្សជំនិតលោក ហ៊ុន សែនពីររូប គឺលោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ដែលជាឈ្មួញឈើដ៏ល្បីល្បាញ និងជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនជាង ១០ និងឧត្ដមសេនីយ៍យោធាជាន់ខ្ពស់នៃរបបលោក ហ៊ុន សែន គឺលោក គន់ គីម។
ទណ្ឌកម្មដែលដាក់ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងឆ្នាំ ២០១៩ ផុតទាន់នេះ គឺធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូ ដោយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក អនុវត្តច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មជាសាកល ដឹ គ្លោប៊ល ម៉ែកនីតស្គី (the Global Magnitsky Act)។
ផ្អែកតាមក្រសួងរតនាគារជាតិអាមេរិក លោក ទ្រី ភាព និងលោក គន់ គីម គឺជាបុគ្គលទទួលខុសត្រូវ និងប្រព្រឹត្តិដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោល ក្នុងអំពើពុករលួយ រួមមានអំពើកិបកេងទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ ការរឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនមកធ្វើជាទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួន ការប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ ទាក់ទងនឹងការអនុវត្តកិច្ចសន្យាជាមួយរដ្ឋាភិបាល អំពើកេងប្រវ័ញ្ចលើធនធានធម្មជាតិ ឬអំពើសូកប៉ាន់ជាដើម។
ក្រសួងរតនាគារជាតិអាមេរិក ថាលោក ទ្រី ភាព បានប្រើប្រាស់ខ្សែបណ្ដាញដ៏ប្រទាក់ក្រឡា របស់លោកនៅកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើតអាជីវកម្មកាប់ឈើទ្រង់ទ្រាយធំ ដោយបានពឹងផ្អែកទៅលើអំពើឃុបឃិតគ្នាជាមួយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងទទួលបានកិច្ចគាំពារពីរដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីយោធា ដើម្បីដឹកជញ្ជូនទំនិញខុសច្បាប់របស់លោក។ លោក ទ្រី ភាព ក៏បានប្រើប្រាស់ខ្សែយោធា ដើម្បីឱ្យលោកអាចធ្វើសកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើហ៊ុប យកទៅលក់ឱ្យប្រទេសវៀតណាម ចិន អឺរ៉ុប និងរុស្ស៊ី ជាដើម។
វិធានការទណ្ឌកម្មធំមួយទៀត ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូល គឺការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធលើគ្រប់ទំនិញទូទៅ លើកលែងតែសព្វាវុធ (Everything But Arms ឬ EBA) របស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលគណៈកម្មការអឺរ៉ុប ចាប់ផ្ដើមនីតិវិធីត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា កាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៩។ នីតិវិធីនេះ បានឈានចូលដំណាក់កាលចុងក្រោយ ដែលនៅសល់ជាងមួយខែទៀតទេ គណៈកម្មការអឺរ៉ុប នឹងចេញសេចក្ដីសម្រេចចុងក្រោយមួយ អំពីការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធជាផ្លូវការ នៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០។
បើបាត់បង់ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ កម្ពុជាប្រឈមនឹងការបង់ការអនុគ្រោះ ដែលគិតជាទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៧០០ ដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំ និងប៉ះពាល់ដល់ទំហំពាណិជ្ជកម្មនាំចេញទៅទីផ្សារអឺរ៉ុប ដែលមានទឹកប្រាក់ជិត ៧ ពាន់លានដុល្លារ (៦,៩៤ ពាន់លានដុល្លារ ឬ ៥,៣ ពាន់លានអឺរ៉ូ) ក្នុងមួយឆ្នាំ។ ជាងនេះទៅទៀត ការបាត់ការអនុគ្រោះនេះ នឹងអាចប៉ះពាល់ដល់កម្មកររោងចក្ររាប់សែននាក់ ដោយមិនទាន់រាប់បញ្ចូលទាំងពលរដ្ឋជាច្រើនលាននាក់ទៀត ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយប្រយោល និងដោយផ្ទាល់ពីការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ។
នីតិវិធីនៃការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធនេះ ធ្វើឡើងក្រោយសហភាពអឺរ៉ុប បានថ្កោលទោសរបបក្រុងភ្នំពេញ ជុំវិញការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ និងព្រមានឱ្យរបបនេះ ស្តារស្ថានភាពអាក្រក់នេះឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែ របបក្រុងភ្នំពេញ នៅតែមិនព្រមធ្វើតាមសហភាពអឺរ៉ុប ដោយសារសម្អាងថា ការធ្វើដូច្នេះ នាំឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់អធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យ។
ប៉ុន្តែ អ្នកវិភាគ និងអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម យល់ថា ការគ្រាន់តែគោរពតាមលក្ខខណ្ឌនៃការបន្តទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ មិនធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់អធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យរបស់ខ្លួនឡើយ ព្រោះកម្ពុជាបានយល់ព្រមគោរពតាមការលក្ខខណ្ឌគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ ដែលជាថ្នូរនឹងការទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធនេះ តាំងពីដំបូងមកម្ល៉េះ។
ជាងនេះទៅទៀត តាំងពីកម្ពុជាទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធនេះ កម្ពុជាមិនដែលចាំបាច់ ត្រូវយកអធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យទៅដោះដូរជាមួយការផ្ដល់ការអនុគ្រោះពន្ធនេះនោះទេ ព្រោះសហភាពអឺរ៉ុប មិនដែលបង្គាប់ឱ្យកម្ពុជាធ្វើដូច្នេះនោះទេ។ ពួកគាត់ លើកឡើងថា ការទាមទាររបស់សហភាពអឺរ៉ុបនៅពេលនេះ គឺគ្រាន់តែតម្រូវឱ្យកម្ពុជា ងាកទៅរកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សវិញ ដោយសារតែកម្ពុជា ដើរប្រាសចាកឆ្ងាយពីគន្លងនេះ ក្រោយចាប់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ និងបន្តចោទប្រកាន់ពីបទក្បត់ជាតិ និងរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចោលជាដើម។ បើកម្ពុជាអាចស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ក៏កម្ពុជាគ្មានរងទណ្ឌកម្មបែបនេះនោះដែរ។
ចំណែកឯសមាជិកសភា និងសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកឯណោះ កាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៩ ក៏ផ្ដួចផ្ដើមស្នើច្បាប់ព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ ឬ the Generalized System of Preferences ឬ GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ក្រោមប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP នេះ កម្ពុជានាំចេញទំនិញចេញសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយឥតបង់ពន្ធ គិតជាទឹកប្រាក់ជាង ១៨០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។សមាជិកសភាមកពីខាងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យលោក អាឡាន់ ឡូវែនថល (Alan Lowenthal) និងលោក ស្ទីវ ឆាបុត្រ (Steve Chabot) ពីខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ បានស្នើច្បាប់ស្ដីពីពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៩ (ឬ the Cambodia Democracy Act of 2019) ដោយសារតែរបបលោក លោក ហ៊ុន សែន រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរនេះ។
សមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក លោក ថិត គ្រូស (TED Cruz) និង លោក គ្រីស ឃូស៍ (Chris Coons) ឯណោះ កាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៩ដែរ ក៏បានដាក់សេចក្តីស្នើច្បាប់ស្ដីពីពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៩ នេះដែរ។ សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះ កំពុងស្ថិតក្នុងការពិចារណារបស់គណៈកម្មាធិការរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា។
បន្ថែមលើវិធានការទណ្ឌកម្មផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនេះ សភាអាមេរិក កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ បានអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទរួចហើយ លើសេចក្ដីស្នើច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីរបបលោក ហ៊ុន សែន ដែលរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរនេះដែរ។ ច្បាប់នោះមានឈ្មោះថា ច្បាប់ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៩ ឬ the Cambodia Democracy Act of 2019 ឬ H.R.526។
ខ្លឹមសារទាំងស្រុងនៃសេចក្ដីស្នើច្បាប់នេះ ជំរុញឱ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ លើកស្ទួយសិទ្ធិសេរីភាពផ្នែកនយោបាយ និងស្ដារការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជា។ ច្បាប់នេះ ស្នើឡើងដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបបលោក និងជនឯទៀត ដោយទីមួយបិទទិដ្ឋាការ ដោយមិនឱ្យមន្ត្រី និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងនោះ ចូលទឹកដីអាមេរិក និងពីរ បង្កកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់របស់មន្ត្រី និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងនោះ ហើយហាមឃាត់ជនជាតិអាមេរិក និងក្រុមហ៊ុនអាមេរិកទាំងអស់ មិនឱ្យធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយជនទាំងនោះ។
ច្បាប់នេះបានដល់ដៃគណៈកម្មការព្រឹទ្ធសភា ដើម្បីពិនិត្យ មុននឹងដាក់ឱ្យព្រឹទ្ធសភាអនុម័ត មុនបញ្ជូនទៅប្រធានាធិបតេយ្យអាមេរិក ចុះហត្ថលេខា ប្រកាសឱ្យចូលជាធរមាន។
សមាជិកសភាអាមេរិក លោក ថិត យ៉ូហូ (Ted Yoho) ដែលជាអ្នកផ្តិតផ្តូងស្នើច្បាប់នេះ ធ្លាប់បង្ហាញសុទិដ្ឋិនិយមខ្ពស់ថា ច្បាប់នេះនឹងត្រូវព្រឹទ្ធសភាអនុម័ត ដោយគ្មានជំទាស់ ឬអល់អែកអ្វីនោះឡើយ។ លោករំពឹងថានៅ ០៦ខែ មុនការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីអាមេរិក ច្បាប់នេះនឹងចូលជាធរមាន។
ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ធ្វើឡើងនៅខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។