សហមេធាវីលោក កឹម សុខា ថាកំហុសនៃច្បាប់ និងការអនុវត្ត បង្កើតឲ្យមានភាពរញ៉េរញ៉ៃពេញសវនាការ។ ប្រតិកម្មនេះ ធ្វើឡើងក្រោយតុលាការ បានបិទបញ្ចប់សវនាការសប្ដាហ៍ទីបួនក្នុងដំណើរការជំនុំជម្រះក្តីប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា ជុំវិញបទចោទប្រកាន់ នៃអំពើក្បត់ជាតិ។
សហមេធាវីមួយរូប ក្នុងចំណោម ៤ រូបដែលការពារក្តីលោក កឹម សុខា គឺលោក អាង ឧត្តម សង្កេតឃើញនូវបញ្ហាជាច្រើន ក្នុងកិច្ចដំណើរការនីតិវិធីតុលាការ ជុំវិញរឿងក្តីលោក កឹម សុខានេះ។
ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរី ក្នុងបទសម្ភាសន៍ផ្ទាល់ កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី ០៦ ខែ កុម្ភៈ លោកមេធាវី ដែលធ្លាប់មានបទពិសោធន៍ តតាំងក្តីឲ្យជនជាប់ចោទ នៅចំពោះមុខសាលាក្តីអន្តរជាតិរូបនេះ លើកឡើងថាបញ្ហា គឺកើតឡើងពីការមិនបានបែងចែកគ្នា ឲ្យបានច្បាស់លាស់ និងដាច់ស្រឡះរវាងតួនាទីរបស់ភាគីចោទប្រកាន់ គឺព្រះរាជអាជ្ញា ដែលត្រូវតែប្រឹងលើកភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុក និងភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ដែលជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងមានតំណាងមេធាវីរបស់ខ្លួន ដែលត្រូវខំរកតែភ័ស្តុតាងទាំងឡាយណា ដែលសម្រាប់តែបង្ហាញពីព្យសនកម្ម និងទុក្ខសោករបស់ខ្លួនទៅបានហើយ ដោយមិនត្រូវលូកលាន់ចូលក្នុងកិច្ចការរបស់ព្រះរាជអាជ្ញា ដូចអ្វីដែលកំពុងកើតមានឡើងក្នុងសវនាការនេះ នោះទេ «ខាងចោទប្រកាន់យើង ឥឡូវទៅជាពីរក្រុម។ ចំណែកឯមេធាវីការពារក្តីឯកឧត្តម កឹម សុខា មានតែមួយក្រុម»។
លោក អាង ឧត្តមថា ការមិនបែងចែងតួនាទីភាគីចោទប្រកាន់ និងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ឲ្យបានច្បាស់នេះឯងហើយ ដែលបង្កើតឲ្យមានការប្រទូសរ៉ាយ ក្នុងបន្ទប់សវនាការ ដោយសារតែក្រុមសហមេធាវីការពារក្តីលោក កឹម សុខា ត្រូវតតាំងក្តី និងជំទាស់ទៅនឹងនីតិវិធីមិនត្រឹមត្រូវនេះ ជាប្រចាំ ដោយប្រឈមភាគីចោទប្រកាន់ដល់ទៅពីរក្រុម គឺក្រុមព្រះរាជអាជ្ញា ដែលមានព្រះរាជអាជ្ញពីររូប និងជំនួយការព្រះរាជអាជ្ញាពីររូបទៀត និងក្រុមមេមេធាវីតំណាងរដ្ឋាភិបាល ដែលមានគ្នាបួននាក់ រួមទាំងលោក គី តិច ផង។
ជុំវិញបញ្ហាទីពីរ លោក អាង ឧត្តម សំដៅលើកង្វះខាតក្នុងច្បាប់ ដែលជាបញ្ហាធំបំផុតមួយ ទាក់ទងនឹងភ័ស្តុតាង។ បញ្ហាធំនោះ គឺត្រង់ថា តុលាការអនុញ្ញាតឲ្យភាគី ដាក់ភ័ស្តុតាងជាហូរហែរហូត ឡូកឡំគ្នាជាមួយនឹងការជជែកលើអង្គហេតុ ដែលប្រការនេះបង្កើតឲ្យមានភាពច្របូកច្របល់ខ្លាំង «ក្នុងក្រមយើងមានតែមួយមាត្រាគត់។ អ៊ីចឹងបានជាបង្កើតភាពរញ៉េរញ៉ៃ។ ប្រាប់ថាភ័ស្តុតាងដាក់នៅពេលណាក៏បានដែរ រហូតដល់តុលាការសម្រេចសេចក្តី។ ដូច្នេះភ័ស្តុតាង វាចូលជាបណ្តើរៗ ជជែកតែរឿងភ័ស្តុតាង។ បើសិនត្រឹមត្រូវ គេកាត់លើភ័ស្តុតាងសិន មួយសវនាការ ចំណាយពេលប៉ុន្មានក៏ប៉ុន្មានទៅមិនដឹងទេ។ ដូចនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម គេកាត់ភ័ស្តុតាងឲ្យដាច់សិន។ សម្រេចបានហើយ រកសាក្សីណាដែលត្រូវយក ឯកសារណាដែលត្រូវដាក់ ភ័ស្តុតាងណាដែលត្រូវច្រានចោល ឬទទួល។ គេធ្វើនៅអង្គបុរេ ឲ្យដាច់ស្រឡះស្អាតតែម្តង ពេលចូលអង្គសេចក្តីឈប់និយាយពីទទួល ឬមិនទទួលយកភ័ស្តុតាងនេះ គឺជជែកដេញដោលលើតម្លៃនៃភ័ស្តុតាងវិញ ឈប់គិតពីទម្ងន់នៃភ័ស្តុតាងហើយ។ តែយើងឯណេះវិញ ធ្វើអត់ច្បាស់អ៊ីចឹង ! ដូច្នេះភ័ស្តុតាងរត់ចូលតាមភាគីនឹកឃើញ ដាក់ចូលបណ្តើរៗ នាំឲ្យរញ៉េរញ៉ៃបណ្តោយ !»។
នៅក្នុងបណ្តឹងប្តឹងលោក កឹម សុខា ពីបទសន្ទិដ្ឋិភាព ឬត្រូវរ៉ូវគ្នាជាសម្ងាត់ជាមួយរដ្ឋបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលនេះ មានភាគីបីនៅក្នុងរឿងក្តី។ ភាគីទីមួយ ភាគីដើមចោទ គឺព្រះរាជអាជ្ញា ដែលតំណាងឲ្យភាគីចោទប្រកាន់។ ភាគីទីពីរ គឺដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ក្នុងទីនេះគឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលតាំងខ្លួនជាជនរងគ្រោះនៃព្យសនកម្ម ពីការចោទប្រកាន់នៃអំពើផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលនោះ។ ទីបីគឺខាងមេធាវីការពារក្តីលោក កឹម សុខា ដែលជាជនជាប់ចោទ។
ប៉ុន្តែ លោក អាង ឧត្តម ថាភាគីទីពីរ ដែលជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី បែរជាចូលរួមសួរសំណួរដាក់បន្ទុកលើលោក កឹម សុខា ដែលហួសពីតួនាទីរបស់ខ្លួន ដែលត្រឹមតែថ្លែងទុក្ខសោក អំពីភាពជាជនរងគ្រោះរបស់ខ្លួន ដើម្បីទាមទារសំណងរដ្ឋប្បវេណីប៉ុណ្ណោះ។
អាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចសុំការបំភ្លឺពីតំណាងអយ្យការ និងលោក គី តិច ដែលជាមេធាវីតំណាងរដ្ឋាភិបាលបាននៅឡើយទេ ដោយសារលោក គី តិច មិនទទួលទូរស័ព្ទ។
ក្នុងសវនាការរយៈពេលបួនសប្តាហ៍កន្លងទៅនោះ តុលាការបានសួរដេញដោលជាលក្ខណៈចម្រុះ គឺទាំងដេញដោលរឿងភាពអាចទទួលយកបាន និងតម្លៃនៃភ័ស្តុតាង និងទីពីរដេញដោលរឿងអង្គហេតុ ទាក់ទងនឹងការចោទប្រកាន់អំពីបទចោទ នៃការត្រូវរ៉ូវគ្នាជាមួយរដ្ឋបរទេសនោះផង។
បន្ថែមលើបញ្ហាទាំងនេះ លោកមេធាវី អាង ឧត្តម បញ្ជាក់ជំហររួមរបស់ក្រុមសមេធាវីការពារក្តីលោក កឹម សុខា ថានៅមានការរំលោភគោលការណ៍នីត្យានុកូលភាពជាច្រើនថែមទៀត តាំងតែពីដើមដំបូងនៃដំណើរការក្តីនេះមកម្ល៉េះ។
ក្នុងនោះ គឺរំលោភគោលការណ៍មិនប្រតិសកម្មនៃច្បាប់ ដែលលោក អាង ឧត្តម ចង់សំដៅទៅលើគោលការណ៍ គ្មានបទល្មើស បើគ្មានច្បាប់ចែង។ ក្នុងន័យនេះ លោកយោងទៅលើ ការចោទប្រកាន់លោក កឹម សុខា ពីបទសន្ទិដ្ឋិភាព ដែលច្បាប់នេះទើបចូលជាធរមាននៅឆ្នាំ ២០១០ តែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ បទចោទនោះ មានរៀបរាប់សកម្មភាពលោក កឹម សុខា តាំងពីរឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែលពេលនោះ ច្បាប់មិនទាន់បានចែងអំពីបញ្ហានេះនៅឡើយ «អ៊ីចឹងអំពើទាំងឡាយណា ដែលកើតមុនច្បាប់នេះ មិនអាចយកមកផ្តន្ទាទោសបានទេ។ នេះជាគោលការណ៍នីត្យានុកូល។ មាត្រា ៩ គេនិយាយច្បាស់ទៀត ! ខ្ញុំដឹងពួកអស់លោកអ្នកច្បាប់ ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាគាត់ដឹង គាត់ចេះទាំងអស់ហ្នឹង។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនយល់ថាហេតុអ្វីបានជានៅដើរចំណុចហ្នឹងតទៅទៀត។ មាត្រា ៩ ថាអំពើដែលប្រព្រឹត្តនៅមុនបទប្បញ្ញត្តិនេះ ចូលជាធរមាន មិនអាចយកមកចោទប្រកាន់បានទេ។ គេនិយាយអ៊ីចឹង ! ច្បាប់នេះ ជាច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌឆ្នាំ ២០១០ យកមកអនុវត្ត ហើយអំពើកើតមុន មិនអាចយកច្បាប់កើតក្រោយទៅអនុវត្ត អំពើដែលកើតមុនទេ។ គោលការណ៍ធាក់ថយ ឬអប្រតិសកម្មនេះ មិនអាចអនុវត្តបានទេ»។
ទោះបីលោក កឹម សុខា រងការចោទប្រកាន់ថាត្រូវរ៉ូវគ្នាជាសម្ងាត់ជាមួយរដ្ឋបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងណាក្តី និងទោះបីមេធាវីតំណាងរដ្ឋាភិបាល គឺលោក គី តិច ធ្លាប់អះអាងថា មានរដ្ឋបរទេសដល់ទៅ ៩ ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងក្តីនេះក៏ដោយ ក៏រហូតមកដល់ពេលនេះ តុលាការ មិនទាន់បានកោះហៅសាក្សីណាមួយជាជនបរទេស ឬតំណាងរដ្ឋបរទេស ដើម្បីចូលបំភ្លឺនៅឡើយទេ។
សវនាការនេះ បើតាមការគ្រោងទុក គឺធ្វើតែបីខែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ តុលាការបានប្រើប្រាស់ពេល ១ភាគ៣ នៃពេលវេលាដែលគ្រោងជំនុំជម្រះក្តីនេះហើយ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ខាងព្រះរាជអាជ្ញា ធ្លាប់លើកឡើងនៅក្នុងសវនាការ ថាតុលាការនេះ មិនចាំបាច់កោះហៅជនបរទេស ឬតំណាងរដ្ឋបរទេសណាម្នាក់នោះទេ ព្រោះមិនមែនកាត់ទោសបរទេសទេ គឺកាត់ទោសជនជាតិខ្មែរ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ។ តបទៅនឹងចំណុចនេះ លោក អាង ឧត្តម ថាតំណាងអយ្យាការ បកស្រាយទាំងមើលរម្លងខ្លឹមសារពិតនៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា «គាត់ថាអ៊ីចឹង ហើយគាត់អត់មានក្រឡេកមើល មាត្រា ៣ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ គឺចែងច្បាស់ថា បណ្តឹងអាជ្ញាអនុវត្តលើបុគ្គលគ្រប់រូប ទាំងរូបវន្តបុគ្គល ទាំងនីតិបុគ្គល ដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ជំនឿសាសនាអ្វីទាំងអស់ សាសន៍ណាក៏គេកាត់ដែរ»។
ដំណើរការក្តីលោក កឹម សុខា ដែលជាប្រធានគណបក្សប្រឆាំង ដែលជាគណបក្សមានកម្លាំងអាចបង្កហានីភ័យ ដល់ការដណ្តើមប្រជាប្រិយ ពីគណបក្សកាន់អំណាចបាននេះ រងការរិះគន់ជុំទិស ថាមានចរិតនយោបាយ និងធ្វើគ្រាន់តែដើម្បីបង្គ្រប់កិច្ចតែប៉ុណ្ណោះ ដែលចំណាត់ការនេះ គឺមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យកើតមានអំពើអយុត្តិធម៌សង្គមកាន់តែខ្លាំងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ ដល់សុចរិតភាពនៃប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា ដែលកំពុងរងការរិះគន់ថា ពុករលួយ និងជាឧបករណ៍នយោបាយ របស់បក្សកាន់អំណាច ក្នុងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសំឡេងប្រឆាំង។
ប៉ុន្តែ ក្រុមសហមេធាវីការពារក្តីលោក កឹម សុខា នៅតែប្តេជ្ញាថានឹងបន្តតស៊ូស្វិតស្វាញលើសមរភូមិច្បាប់ ក្នុងសំណុំរឿង ដែលមានចរិតនយោបាយនេះ ព្រោះគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីនេះ។
ចំណែកឯលោក កឹម សុខា ផ្ទាល់វិញ ក៏បានថ្លែងសារទៅអ្នកសារព័ត៌មាន កាលព្រឹកថ្ងៃទី ០៦ ខែ កុម្ភៈ មុនធ្វើដំណើរទៅតុលាការ ថាលោកក៏នៅតែបន្តបង្ហាញវត្តមាន និងចូលរួមក្នុងសវនាការ ដល់ទីបញ្ចប់ដែរ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពស្អាតស្អំរបស់លោក។
លោកស្នើឲ្យទម្លាក់ចោលរាល់បទចោទប្រកាន់មកលើរូបលោក ដើម្បីជាឱកាស ឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បង្ហាញថាខ្លួនចង់កែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជាមែន«ទោះបីបច្ចុប្បន្ននេះ មានអ្នកខ្លះរិះគន់ខ្ញុំ ថាម៉េចបានខ្ញុំត្រូវទៅទុលាការធ្វើអ្វី បើដឹងថាតុលាការអ៊ីចឹងទៅហើយ ? ប៉ុន្តែខ្ញុំរស់នៅក្រោមដំបូលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ចង់មិនចង់អ្វី ខ្ញុំត្រូវតែបង្ហាញការពិតនៅទីនោះ។ ខ្ញុំត្រូវតែទៅ ! គេសម្រេចយ៉ាងម៉េច ជារឿងរបស់គេ។ សំខាន់ជាពិសេស ឲ្យតែមានសាធារណជន និងអ្នកព័ត៌មានចូលស្តាប់ទៅ នោះយើងនឹងដឹងទាំងអស់គ្នា។ ទុកឲ្យគេសម្រេចយ៉ាងម៉េច ក៏សម្រេចទៅ ! ដូច្នេះខ្ញុំជឿថា បើសិនណាជាស្រុកខ្មែរយើង ចង់បង្ហាញថាតុលាការនេះ មានការកែទម្រង់ល្អហើយ ត្រឹមត្រូវឯករាជ្យហើយ នឹងបង្ហាញថាការសម្រេចនេះ ទម្លាក់ចោលបទចោទលើខ្ញុំ ព្រោះខ្ញុំអត់មានធ្វើខុសអ្វីនោះទេ»។
សវនាការសប្តាហ៍ទីបួន បានបិទបញ្ចប់ ជាមួយនឹងការសួរដេញដោល ត្រឹមរយៈពេលពីឆ្នាំ ២០០៧ ដល់ ២០១២ ពេលលោក កឹម សុខា នៅជាប្រធានគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស។ សប្តាហ៍ទីប្រាំ នឹងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី ១២ ខែ កុម្ភៈ ដែលត្រូវជាថ្ងៃដែលគណៈកម្មការអឺរ៉ុប នឹងចេញសេចក្តីសម្រេចុងក្រោយមួយ ជុំវិញការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា។ នៅនៅសប្តាហ៍ខាងមុខនោះ តុលាការនឹងជជែកលើអង្គហេតុ អំពីការបង្កើត និងរចនាសម្ព័ន្ធគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងព្រឹត្តការណ៍ក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣៕