ក្រុមគ្រួសារ មេធាវីការពារក្ដី និងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកការសម្រេចសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញលើសំណុំរឿងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាង ១០នាក់ថា ជារឿងអយុត្តិធម៌ចំពោះអ្នកអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ការរិះគន់នេះ គឺបន្ទាប់ពីតុលាការជាន់ខ្ពស់មួយនេះ បានតម្កល់សាលក្រមផ្ដន្ទាទោសរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញលើសកម្មជនទាំងនេះទុកជាបានការដដែល នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះនៃសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញនៅទី១៣ ខែកញ្ញា បានបើកសវនាការជំនុំជម្រះ ដោយសម្រេចតម្កល់សាលក្រមរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងជាង ១០នាក់ឱ្យជាប់គុក ៥ឆ្នាំ ដោយតម្រូវឱ្យអនុវត្តទោស ៣ឆ្នាំ ៨ខែដដែល ក្នុងសំណុំរឿង រួមគំនិតក្បត់ និងញុះញង់ ទាក់ទងការបង្កើតចលនាសង្គ្រោះជាតិនៅក្រៅប្រទេសរបស់លោក សម រង្ស៊ី កាលពីឆ្នាំ២០១៨។ ក្រុមគ្រួសារ និងមេធាវីការពារក្ដីឱ្យសកម្មជនទាំងនោះ ចាត់ទុកការសម្រេចរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ គឺជារឿងមិនត្រឹមត្រូវ និងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។
ប្រពន្ធសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅខេត្តស្វាយរៀង ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង លោក យឹម សារ៉េត គឺលោកស្រី អ៊ុក ចន្ធី សោកស្ដាយជាខ្លាំងចំពោះការតម្កល់សាលក្រមផ្ដន្ទាទោសប្ដីលោកស្រី និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំងផ្សេងទៀត ដែលជាមនុស្សស្អាតស្អំ។ លោកស្រីចាត់ទុកការសម្រេចពេលនេះ គឺជារឿងអយុត្តិធម៌ ហើយបង្ហាញកាន់តែច្បាស់ថា ប្រព័ន្ធតុលាការមិនឯករាជ្យ ដែលស្ថិតក្រោមការបញ្ជារបស់អ្នកនយោបាយ៖ «តុលាការស្រុកខ្មែរមិនថា តុលាការជាន់ទាប ឬតុលាការជាន់ខ្ពស់ទេ គឺគាត់ស្តាប់តាមការបញ្ជារបស់អ្នកនយោបាយ បើអ្នកនយោបាយបញ្ហាថា មិនឱ្យដោះលែង គឺមិនដោះលែងទេ គឺអយុត្តិធម៌បំផុត។ បើតុលាការយកច្បាប់នីតិរដ្ឋមកអនុវត្ត ហើយឯករាជ្យ ម្ល៉េះក្រុមគ្រួសារពួកខ្ញុំបែរជាជាប់ឃុំជាប់ជាង ២ឆ្នាំយ៉ាងនេះទេ ពីព្រោះពួកគាត់គ្មានទោសអ្វីទាស់តែសោះ»។
លោកស្រី អ៊ុក ចន្ធី បញ្ជាក់ថា ទោះបីក្រុមគ្រួសារសកម្មជននយោបាយទាំងអស់ ទទួលភាពអយុត្តិធម៌ពីស្ថាប័នតុលាការក៏ដោយ ក៏ពួកលោកស្រីនៅតែប្ដេជ្ញាចិត្តបន្តធ្វើសកម្មភាពស្វែងរកយុត្តិធម៌រហូតដោះលែងប្តីឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ចំណែកមេធាវីការពារក្តីឱ្យសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងលោក សំ សុគង់ ខកចិត្ត ចំពោះការសម្រេចរបស់តុលាការ ដែលមិនបានផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់កូនក្តីរបស់លោក ពីព្រោះពួកគាត់ពុំបានប្រព្រឹត្តអំពើល្មើសច្បាប់អ្វីឡើយ។ លោកលើកឡើងថា បើផ្អែកលើអង្គហេតុ និងភស្តុតាងកន្លងមក ការសម្រេចរបស់តុលាការ គឺមិនសមហេតុផលក្នុងការផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនទាំងនោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី លោកនឹងដាក់ពាក្យប្ដឹងសាទុក្ខករណីនេះទៅតុលាការកំពូលក្នុងពេលឆាប់ៗ ខាងមុខនេះ ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ជូនកូនក្តីរបស់លោកបន្តទៀត។ ទន្ទឹមនឹងនេះ មេធាវីការពារក្តីឱ្យសកម្មជនបក្សប្រឆាំងរូបនេះស្នើដល់អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃពិចារណាក្នុងការបញ្ជូនកូនក្ដីរបស់ខ្លួនពីពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុងត្រឡប់មកពន្ធនាគារព្រៃសវិញ ដោយសារពួកគេជួបបញ្ហាសុខភាព និងរងទុក្ខលំបាកនៅទីនោះ៖ « សាលដីកាតម្កល់សាលក្រមទុកជាបានការនេះ ក្រុមមេធាវីការពារក្តីខកចិត្ត ដោយសារការប្រកាសនេះមិនបានផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ដល់កូនក្តី ហើយសំណុំរឿងនេះពាក់ព័ន្ធរឿងនយោបាយ រហូតមកដល់ពេលនេះពួកគាត់ ( កូនក្តី ) សុទ្ធតែអះអាងថា មិនបានប្រព្រឹត្តដូចការចោទប្រកាន់ទេ»។
ការប្រកាសសាលដីកានេះ គឺមានការចូលរួមឃ្លាំមើលពីតំណាងទូតប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្រុមមេធាវីការពារក្តី និងសាច់ញាតិរបស់ជនជាប់ឃុំជាង ២០នាក់។ ជាមួយគ្នានេះ ឆ្មាំពន្ធនាគារបានដឹកជនជាប់ឃុំ ៥នាក់ តាមរថយន្ត រួមមាន លោក ស៊ុន ធន់ លោក សុខ ចាន់ថា លោក ជុំ ចាន់ លោក ឃឹម ភាណា និងអតីតមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃដែលស្ថិតក្នុងសំណុំរឿងតែមួយ ដោយឱ្យពួកគាត់ចូលស្តាប់ការសម្រេចរបស់តុលាការដែរ។ ចំណែកឯសកម្មជន ៨នាក់ទៀត ដែលអវត្តមាននៅក្នុងបន្ទប់ប្រកាសសាលដីកាវិញ ដោយសារពួកគេមានបញ្ហាសុខភាព ដែលមិនបានដឹកចេញពីពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុងខេត្តត្បូងឃ្មុំជាប់ព្រំដែនវៀតណាមមកពន្ធនាគារព្រៃសបានទេ។ រីឯខាងក្រៅរបងតុលាការវិញ គ្រួសារ និងសាច់ញាតិរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងជាច្រើននាក់បានលើកបដារូបថត ប៉ុន្តែមិនមានការប៉ះទង្គិចជាមួយប៉ូលិស ក្រុមសន្តិសុខស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋាន និងស៊ីវិល ដែលបានដាក់ឃ្លាំមើលនៅទីនោះទេ។
មកទល់ពេលនេះ មានសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង និងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលជាង ៦០នាក់ទៀត កំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារដោយសារតែការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួន។ ពួកគាត់ភាគច្រើន ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់កាលពីដើមឆ្នាំ២០២០។ តុលាការបានចោទប្រកាន់ពួកគេដូចៗ គ្នា គឺពីបទរួមគំនិតក្បត់ ញុះញង់ឲ្យយោធិនមិនស្ដាប់បង្គាប់ ញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ និងញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម ជាដើម។ កាលពីខែមីនា សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានផ្ដន្ទាទោសពួកគេជាបន្តបន្ទាប់ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារចន្លោះពី ៥ឆ្នាំទៅ ៧ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែសកម្មជននយោបាយខ្លះ តម្រូវឲ្យអនុវត្តទោស ៣ឆ្នាំ ៨ខែ ដោយទោសនៅសល់ត្រូវព្យួរ។
វិទ្យុអាស៊ីសរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ ដើម្បីបញ្ជាក់ជុំវិញរឿងនេះបានទេ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) ស៊ឹង សែនករុណា មានប្រសាសន៍ថា លោកមិនចម្លែកនោះទេ ចំពោះការសម្រេចរបស់តុលាការពីជាន់ទាបរហូតដល់ជាន់ខ្ពស់ ដោយសារសំណុំរឿងក្ដីក្ដាំនេះ គឺជារឿងនយោបាយ ដូច្នេះលោកយល់ថា សកម្មជន ដែលកំពុងជាប់មិនអាចមានសេរីភាពឡើងវិញបានទេ បើស្ថានភាពនយោបាយកំពុងធ្លាក់ចុះបែបនេះ។ លោកមើលឃើញថា សកម្មភាពរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងកន្លងមកបានការអនុវត្តសិទ្ធិនយោបាយរបស់ខ្លួនក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យដោយមិនជាការរំលោភច្បាប់នោះទេ។៖ «បើសិនកម្ពុជាយើងចង់រួចផុតពីការរិះគន់ និងការថ្កោលទោសនានា ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ទាក់ទងការរំលោភបំពានលើអ្នកនយោបាយ និងគោលការណ៍សេរីនៃសង្គមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺមានតែការបញ្ចប់នូវធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទាំងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ការគំរាមកំហែងផ្សេងៗ យើងគួរបញ្ចប់វាទៅ ហើយចាប់ផ្ដើមស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនយោបាយទាំងអស់ហ្នឹងឡើងវិញទៅ»។
កាលពីចុងខែសីហា អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) ថ្លែងក្រោយពេល បិទបញ្ចប់ដំណើរបេសកកម្មរបស់លោក ដោយផ្ដោតសំខាន់លើការស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យពន្លឿនការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការ ដើម្បីការពារសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ និងត្រូវដោះលែងសកម្មជនគណបក្សនយោបាយ ដែលកំពុងជាប់ឃុំឱ្យមានសេរីភាពវិញ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បើកលំហសេរីភាពសង្គមស៊ីវិល និងនយោបាយ ក្នុងនោះក៏រាប់បញ្ចូលទាំងការលុបចោល និងការកែទម្រង់ច្បាប់នានា ដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋផងដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។