តើចិន​បាន​បង្កើន​សកម្មភាព​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​យ៉ាងណាខ្លះ​មកលើ​កម្ពុជា​ក្នុងឆ្នាំ២០២២?

ដោយ មាន ឫទ្ធិ
2023.01.09
តើចិន​បាន​បង្កើន​សកម្មភាព​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​យ៉ាងណាខ្លះ​មកលើ​កម្ពុជា​ក្នុងឆ្នាំ២០២២? លោក លី ឃឺឈាង (Li Keqiang) នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន​ត្រួតពល​នៅក្នុងវិមានសន្តិភាព​ក្នុងអំឡុងពេល​មក​ទស្សនកិច្ចនៅ​កម្ពុជា​កាលពី​ថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ពីរថ្ងៃមុនពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅទីក្រុងភ្នំពេញ។
រូប៖ AP

ក្រុមអ្នកជំនាញ​កិច្ចការអន្តរជាតិ​មើលឃើញថា ឆ្នាំ២០២២ គឺជាឆ្នាំមួយ​ដែល​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន​បាន​​បង្កើន​សកម្មភាព​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​មកលើ​កម្ពុជា​លើ​គ្រប់វិស័យ​គួរឱ្យកត់សម្គាល់ រាប់ចាប់ពី​វិស័យសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ យោធា ការពារជាតិ និង​វិស័យអប់រំ ជាដើម។ ការបង្កើន​សកម្មភាព​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់ចិន​មកលើ​កម្ពុជា​នេះ គឺស្របពេល​ដែល​កម្ពុជា​បានធ្វើជា​ម្ចាស់ផ្ទះ​រៀបចំ​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​​អាស៊ាន និង​កិច្ចប្រជុំ​ពាក់ព័ន្ធ ជា​លើកទីបី​នៅក្នុងតំបន់។ តើ​ចិន​បាន​បង្កើន​សកម្មភាព​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​យ៉ាងណា​ខ្លះ​មកលើ​កម្ពុជា​ក្នុងឆ្នាំ២០២២ ដែលទើបនឹង​កន្លងផុត​ទៅនេះ?

ខុសប្លែក​ពីបណ្តា​ឆ្នាំ​កន្លងទៅ ឆ្នាំ២០២២​ដែលទើបនឹង​បិទបញ្ចប់ទៅ គឺជា​ឆ្នាំមួយ​ដែល​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន បង្កើន​សកម្មភាព​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​មកលើ​កម្ពុជា​ច្រើនជាង​ប្រទេសណាៗ​ទាំងអស់។ឆ្នាំ២០២២​គឺជា​ឆ្នាំ​ដែល​កម្ពុជា​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ចិន​អភិវឌ្ឍ​កំពង់ផែ​កងទ័ព​ជើងទឹករាម។ ឆ្នាំ២០២២ ក៏ជាឆ្នាំ​​ដែល​កិច្ចព្រមព្រៀង​ពាណិជ្ជកម្ម​សេរី រវាង​កម្ពុជា និង​ចិន (CCFTA) ​និង​កិច្ចព្រមព្រៀង​ភាពជាដៃគូ​សេដ្ឋកិច្ច​គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ​ក្នុងតំបន់ (ហៅកាត់ថា RCEP) ដ៏ធំបំផុត​មិនធ្លាប់មាន​នៅលើ​ពិភពលោក​ដែល​ផ្តួចផ្តើម​ដោយ​ចិន ត្រូវចូលជា​ធរមាន។

Hun_Sen_with_Xi_Jinping.jpg
លោក ហ៊ុន សែន និងប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីងពីង (Xi Jinping)។

អ្នកជំនាញ​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ និង​កិច្ចការ​អន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មើលឃើញថា ចិន​កំពុង​ឈានមុខគេ​ក្នុង​វិស័យ​ទំនាក់ទំនង​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​កម្ពុជា៖

«ចិន​ដើរលឿន​មុន​ប្រទេសដទៃទៀត​ទាំងអស់​នៅក្នុង​ប្លុកខាងកើត ចិន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង គឺចិន​ដើរ​មុនគេ​ទាំងអស់។ ជប៉ុន ទើបតែ​ឆ្នាំ២០២៣​នេះទេ សន្យាគ្នា​ថា​ជំរុញ​ទៅ​ជាដៃគូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ​ទេ។ អ៊ីចឹង បានន័យ​ថា ចិន​ដើរ​ជំហាន​មុន​បណ្តា​លោកខាងកើត​ទាំងអស់​នៅក្នុង​ប្លុក ដែល​ផ្តោតសំខាន់​ទៅលើ​បីប្រទេសនេះ គឺ​ចិន កូរ៉េខាងត្បូង និង​ជប៉ុន។ រីឯ លោកខាងលិច​វិញ គឺ​យើង​កុំបាច់​និយាយអី មានតែ​យឺតជាង​លោកខាងកើត​ឆ្ងាយ​នៅក្នុង​កម្រិត​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយនឹង​កម្ពុជា»

អ្នកជំនាញ​រូបនេះ​ថា ក្រៅពី​វិស័យពាណិជ្ជកម្ម ចរន្ត​នៃ​ការពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​មកលើ​វិស័យ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង​វិស័យយោធា ក៏ចិន​ទំនងជា​​ដើរលឿនជាង​ប្រទេសដទៃទៀត​នៅកម្ពុជា​ដែរ។ ជាក់ស្តែង​ដូចជា​ការកសាង​ព្រលានយន្តហោះ​នៅ​តំបន់​តារាសាគរ ក្នុង​ខេត្តកោះកុង ការអភិវឌ្ឍ​កំពង់ផែរាម​ដ៏ចម្រូងចម្រាស​ដែលរងនូវ​ការចោទប្រកាន់​ពី​សហរដ្ឋអាមេរិក និង​ការសាងសង់​ផ្លូវល្បឿនលឿន​ពីភ្នំពេញ​ទៅ​ក្រុងព្រះសីហនុ ជាដើម។

«នៅក្រោយ​ឆ្នាំ២០១៧ ក្រោយពី​មាន​ការលុបចោល​នូវ​សមយុទ្ធយោធា​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក «ឆ្មាំអង្គរ» ជាមួយ​អូស្ត្រាលី «គោព្រៃ» ជាដើម សមយុទ្ធ​យោធា​ជាមួយ​ចិន «នាគមាស» គឺអត់មាន​អី​ប្រែប្រួល​ប៉ុន្មានទេ នៅតែ​ជំរុញ នៅតែមាន​វត្តមាន។ យើងឃើញ​មានការ​ទិញកាំភ្លើង​ដែល​ជា​សហប្រតិបត្តិការ​ផ្នែកយោធា ក៏មាន​ទិញ​កាំភ្លើងផ្លោង​អី​ពីចិន​មកទៀត គឺវា​ខុសពី​សហរដ្ឋអាមេរិក​ដែល​នៅក្នុង Embargo [ហាមឃាត់] សម្ភារៈយោធា​ចូលមក​កម្ពុជា។ អ៊ីចឹង កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​លោកខាង​លិច និង​លោកខាងកើត បើយើង​និយាយពី​ការរីកចម្រើន ឃើញថា​វា​ហាក់បី​ដូចជា​បញ្ច្រាសគ្នា​បន្តិច។ ចិន​មានការ​រីកចម្រើនជាង ប៉ុន្តែ​លោកខាងលិច​ហាក់ដូចជា​ថមថយ។ ប៉ុន្តែ នេះ​យើងនិយាយ​គ្រាន់តែ​និយាយ​ពីចរន្ត​ទេ មិនមែនថា​សុទ្ធតែ​រីកចម្រើន​នៅក្នុង​ការអភិវឌ្ឍ ឬ​ក៏​ប្រសិទ្ធភាព​នៃ​ការប្រើប្រាស់​ខាង​វិស័យការពារ​ជាតិ ឬការកសាង​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ទេ»

ស្រដៀងគ្នាទៅនឹង​ការវាយតម្លៃនេះ សម្រាប់​សហស្ថាបនិក​វិទ្យាស្ថាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​កម្ពុជា បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ វិញ លោក​មើលឃើញថា ទំនាក់ទំនង​មិត្តដែកថែប​កាន់តែ​ស្អិតល្មួត​រវាង​កម្ពុជា និង​ចិន កំពុងធ្វើ​ឱ្យ​កម្ពុជា​ធ្លាក់ចូល​ក្នុងអន្ទាក់​ពឹងផ្អែក​ចិន​ជាខ្នងបង្អែក​ទាំងវិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច និង​នយោបាយ​ខ្លាំងជាងពេល​ណាៗ​ទាំងអស់៖

«យើង​មើលឃើញថា កម្ពុជា​គឺពិតជា​ត្រូវការ​ចិន​ជាចាំបាច់ ជាពិសេស​គឺ​បក្សកាន់អំណាច​រដ្ឋាភិបាល​សព្វថ្ងៃហ្នឹង គឺត្រូវការ​បង្អែក​ចិនជា​ខ្លាំង​ដោយសារតែ​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន មិនត្រឹមតែជា​ឥទ្ធិពល​នៃ​ទំហំលុយ​សេដ្ឋកិច្ច​ដើម្បី​គាំទ្រ​ទៅលើ​ ឬផ្តល់ជា​ពាណិជ្ជកម្ម​ឬសេដ្ឋកិច្ច​សម្រាប់​ទ្រងទ្រង់​កម្ពុជា​ទៅលើ​ការកសាង​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការ​ទប់ស្កាត់​ពី​ការគាបសង្កត់​របស់​លោកខាងលិច ទោះបីជា​មានការព្រមាន​នៃការ​ដកប្រព័ន្ធ​អនុគ្រោះពន្ធ EBA ក៏ដោយ​ ក៏មិនសូវជា​មាន​ឥទ្ធិពល​សម្ពាធ​មកលើ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ដែរ ដោយសារតែ​ខ្ញុំមើលឃើញថា អាច​មាន​បង្អែក​ចិន​ជាធំ​មិនត្រឹមតែ​បញ្ហា​គាំទ្រ​ផ្នែកនយោបាយ​ទេ គឺបញ្ហា​សេដ្ឋកិច្ច​ទៀត»

ដោយឡែក ចំពោះ​កិច្ចសហការ​រវាង​មិត្តដែកថែប​ទាំងពីរ​នៅក្នុង​ក្របខណ្ឌ​អាស៊ាន​វិញ​នៅក្នុងឆ្នាំ​ដែល​កម្ពុជា​ធ្វើជា​ម្ចាស់ផ្ទះ​អាស៊ាន បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ វាយតម្លៃថា បើទោះជា​សម្រាប់​អាណត្តិនេះ កម្ពុជា​មិនបាន​ធ្វើជា​កូនអុក​របស់​ចិន​ក៏ដោយ ក៏​របៀបវារៈ​ដែល​កម្ពុជា​ដាក់បញ្ចូល​ទៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន​គឺស្របទៅនឹង​ផលប្រយោជន៍​ដែលចិន​ចង់បាន។

China, Cambodia by Reuters.jpg
នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក លី ឃឺឈាង (Li Keqiang) ចាប់ដៃលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងពេលចូលរួមពិធីជប់លៀង នៅថ្ងៃបើក​កិច្ចប្រជុំកំពូល​អាស៊ាន​កាលពី​ពាក់កណ្តាល​ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២។

ក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះ ប្រធានប្តូរវេន​អាស៊ាន​លោក ហ៊ុន សែន បាន​ព្យាយាម​ជួយ​ឡង់សេ​ឱ្យចិន​ដោយ​ជំរុញ​ឱ្យ​តំបន់អាស៊ាន​ទាំងមូល​បង្កើន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ចិន​កាន់តែ «ស៊ីជម្រៅ» ថែមទៀត។ លោកបាន​ប្រើប្រាស់​ក្រុមហ៊ុន​នៅកម្ពុជា​មានប្រភព​ចេញពី​ក្រុមហ៊ុន​ចិន ឱ្យជួយ​ផលិត​នាឡិកាដៃ​អាស៊ាន​ប្រណីត​ចំនួន២៥គ្រឿង​ដែលមាន​តម្លៃសរុប​ប្រមាណ​កន្លះលាន​ដុល្លារ​សម្រាប់​ទុកចែកជូន​ជា​វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍​ដល់​ក្រុមមេដឹកនាំ​ពិភពលោក។

នៅរៀងរាល់​ពេល​កម្ពុជា​រៀបចំ​កិច្ចប្រជុំ​អាស៊ាន និង​កិច្ចប្រជុំ​ពាក់ព័ន្ធ​សំខាន់ៗ​ក្នុងឆ្នាំ២០២២​នេះ ចិន​តែង​ជ្រើសរើស​យក​ពេលវេលា​នៅ​មុនពេល​កិច្ចប្រជុំ​ទាំងនោះ ប្រជែង​ប្រទេស​ដទៃទៀត បង្ហាញ​ពី​សមិទ្ធផល​ និង​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​នៅ​កម្ពុជា។ ជាក់ស្តែង ដំណើរទស្សនកិច្ច​ផ្លូវការ​របស់​នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក លី ឃឺឈាង (Li Keqiang) ពីរថ្ងៃ​នៅមុនពេល​កិច្ចប្រជុំកំពូល​អាស៊ាន​កាលពី​ពាក់កណ្តាល​ខែវិច្ឆិកា ជាឧទាហរណ៍។ កាលនោះ ចិន​និង​កម្ពុជា​បាន​ចុះហត្ថលេខា​លើ​ឯកសារ​កិច្ចព្រមព្រៀង MOU ចំនួន១៨ ក្នុងនោះ​រួមទាំង​ការតម្រូវ​ឱ្យ​ក្រសួង​អប់រំ​កម្ពុជា ដាក់បញ្ចូល​កម្មវិធី​រៀន​ភាសា​ចិន​នៅតាម​គ្រឹះស្ថាន​មធ្យមសិក្សា​រដ្ឋ​ចាប់ពី​ថ្នាក់ទី៧ រហូតដល់​ថ្នាក់ទី១២។

កម្ពុជា និង​ចិន​បានបង្កើត​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​ជាផ្លូវការ​កាលពី​ឆ្នាំ១៩៥៨។ បច្ចុប្បន្ន ទំនាក់ទំនង​រវាង​ប្រទេស​ទាំងពីរ​បានឈាន​ដល់​កម្រិត​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ភាពជាដៃគូ​យុទ្ធសាស្ត្រ​គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។ ក្រៅពី​វិស័យពាណិជ្ជកម្ម សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ កសិកម្ម សន្តិសុខ ការពារជាតិ និង​ការទូត ភាគី​ទាំងពីរ​ក៏បាន​ជំរុញ​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​លើ​វិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ អប់រំ វប្បធម៌ ទេសចរណ៍ សុខាភិបាល ​និង​ឈាន​រហូតដល់​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​ថ្នាក់មូលដ្ឋាន​ទៀតផង។

Hun_Sen_China.jpg
លោក ហ៊ុន សែន និងប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីងពីង (Xi Jinping)។

រីឯ​គម្រោង​សាងសង់​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ភាគច្រើន​របស់​ចិន​នៅកម្ពុជា​វិញ ដែល​ត្រូវបាន​លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង​គណបក្ស​កាន់អំណាច យកទៅ​អួតអាង​ផ្សាយថា​ជា​សមិទ្ធផល​សន្តិភាព​នោះ ភាគីទាំងពីរ​តែងប្រកាស​ថាជា «ហិរញ្ញប្បទាន» «ឥណទាន​សម្បទាន» ដែលមាន​ន័យ​សាមញ្ញ​ថា ជា​កម្ចី ឬបំណុល​ដែល​ចិន​ឱ្យ​កម្ពុជា​ខ្ចីបុល​សម្រាប់​យក​មក​អភិវឌ្ឍ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ទាំងនេះ។ ទិន្នន័យ​ចុងក្រោយ​របស់​ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច ឱ្យដឹងថា គិតត្រឹម​ដំណាច់ត្រីមាស​ទីពីរ​ឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជា​ជំពាក់បំណុល​បរទេស​ប្រមាណ​ជិត ១ម៉ឺន​លាន​ដុល្លារ (.៧៤០,៥៨លានដុល្លារ)។ ក្នុង​នោះ បំណុល​រដ្ឋ​ស្ទើរតែ​ពាក់កណ្តាល គឺ​កម្ពុជា​ជំពាក់ «មិត្ត​ដែកថែប» ចិន គឺប្រមាណ​ជាង ៤ពាន់​លាន​ដុល្លារ (.០៤៣,៥៧ លាន​ដុល្លារ)។ នេះ​មានន័យ​ថា ប្រជារាស្ត្រ​កម្ពុជា​​ម្នាក់ៗ​កើត​ង៉ា​មក​ភ្លាម ត្រូវ​ជាប់​បំណុល​បរទេស​ក្នុង​ម្នាក់​ចំនួន​ជាង ​៦រយ​ដុល្លារ។

អ្នកជំនាញ​កិច្ចការ​អន្តរជាតិ បណ្ឌិត អៀ សុផល ព្រមាន​ថា បំណុល​ដែល​កម្ពុជា​ជំពាក់បរទេស​កំពុងតែ​កើនឡើង​យ៉ាងឆាប់រហ័ស។ លោកថា ថ្វីត្បិតតែ​បំណុល​ទាំងនេះ​អាចនឹង​មិនទាន់​ចាត់ទុកថា​គ្មានចីរភាព ក៏ការណ៍​នេះ​អាចនឹង​កើតឡើង​យ៉ាងឆាប់​នាពេល​អនាគត។ បណ្ឌិត អៀ សុផល វាយតម្លៃថា ក្នុងទំនាក់ទំនង​មិត្តដែកថែប​កម្ពុជា និង​ចិន​នេះ អ្វីដែលជា​រង្វាន់​ធំ​សម្រាប់​ចិន ហើយ​ដែល​ចិនតែង​សម្លឹងទុក​ក្នុង​ក្រសែភ្នែក​របស់ខ្លួន​នោះ គឺ​កំពង់ផែ​កងទ័ព​ជើងទឹក​រាម និង​តំបន់​តារាសាគរ ដែល​ចិន​អាច​ជ្រើសរើស​បម្លែង​ទៅជា​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​របស់ខ្លួន​នាពេល​អនាគត៕

កំណត់​ចំណាំ​ចំពោះ​អ្នក​បញ្ចូល​មតិ​នៅ​ក្នុង​អត្ថបទ​នេះ៖ ដើម្បី​រក្សា​សេចក្ដី​ថ្លៃថ្នូរ យើង​ខ្ញុំ​នឹង​ផ្សាយ​តែ​មតិ​ណា ដែល​មិន​ជេរ​ប្រមាថ​ដល់​អ្នក​ដទៃ​ប៉ុណ្ណោះ។

បញ្ចេញ​មតិយោបល់៖

បញ្ចូលមតិរបស់អ្នកដោយបំពេញទម្រង់ខាងក្រោមជាអក្សរសុទ្ធ។ មតិនឹងត្រូវសម្រេចដោយអ្នកសម្របសម្រួល និងអាចពិនិត្យកែប្រែឲ្យស្របតាម លក្ខខណ្ឌនៃការប្រើប្រាស់ របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី។ មតិនឹងមិនអាចមើលឃើញភ្លាមៗទេ។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះខ្លឹមសារនៃមតិដែលបានចុះផ្សាយឡើយ។ សូមគោរពមតិរបស់អ្នកដទៃ ហើយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការពិត។