ស្របពេលដែល លោកប្រធានាធិបតី លោក ចូ បៃឌិន (Joe Biden)មកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃនេះ ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) និងអាមេរិក ប្រធានស្តីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក សម រង្ស៊ី ស្នើឲ្យអាមេរិកត្រូវតែជួយយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមកកម្ពុជាវិញ។
លិខិតរបស់លោក សម រង្ស៊ី ផ្សាយនៅសារព័ត៌មានអាមេរិកនៅថ្ងៃទី១២ វិច្ឆិកា បញ្ជក់ថា ក្នុងនាមជាខ្មែរ និងជាអ្នកចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងដំណើរការចុះហត្ថលេខាទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព និងជាមេដឹកនាំនៃគណបក្សប្រឆាំង លោកសង្ឃឹមថា ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ចូ បៃឌិន នឹងរីករាយធ្វើដំណើរនៅកម្ពុជា។
លោក សម រង្ស៊ី បន្តថា ខណៈនៅកម្ពុជា ប្រធានាធិបតីអាមេរិក ត្រូវតែមានវិធានការជាក់ស្តែង ដើម្បីឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទទួលខុសត្រូវចំពោះការលួចលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់គាត់ និងជួយនាំយកមកវិញនូវសេរីភាព សមភាព និងសិទ្ធិមនុស្សដល់ប្រទេស។ លោក សម រង្ស៊ី បន្តថា ទោះបីលោកកើតនៅភ្នំពេញក្តី ប៉ុន្តែលោកមិនអាចត្រឡប់ទៅវិញបាន ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៥ ដោយសារតែយុទ្ធនាការរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រឆាំងនឹងលោក និងសមាជិក គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ (CNRP)។ លោកថា បទល្មើសរបស់លោក និងគណបក្សប្រឆាំង គឺជាការគំរាមកំហែងការកាន់អំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលលោកកាន់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៥មកម្ល៉េះ។
លោកបន្ថែមទៀតថា ការសងសឹករបស់លោក ហ៊ុន សែន ប្រឆាំងនឹងគណបក្សប្រឆាំង នៅកម្ពុជា ហើយជាពិសេសនឹងលោក គឺកើតឡើងជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៧ លោកជាគោលដៅនៃការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកដៃនៅភ្នំពេញ ដែលបានសម្លាប់មនុស្ស ១៦ នាក់ និងមនុស្សរាប់រយនាក់ផ្សេងទៀត បានរងរបួស រួមទាំងពលរដ្ឋអាមេរិកម្នាក់ ក៍រងរបួសធ្ងន់ដែរ។
ភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតសហព័ន្ធ (FBI) បានដាក់ការទទួលខុសត្រូវលើការវាយប្រហារគ្រាប់បែកដ៏សាហាវនេះ ទៅលើអង្គរក្ស ដែលត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ដាក់ពង្រាយនៅពេលនោះ។
ងាកទៅឥទ្ធិពលចិនវិញ លោក សម រង្ស៊ី ថា លោក ហ៊ុន សែន បានបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គណនេយ្យភាព និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារតែការគាំទ្រដោយផ្ទាល់របស់ប្រទេសចិន។ លោក សម រង្ស៊ីថា លោក ហ៊ុន សែន បានអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ព រំដោះ ប្រជាជន ចិន បង្កើត មូលដ្ឋាន ទ័ពជើង ទឹក នៅ លើ ទឹកដី កម្ពុជា ហើយក៏មានព័ត៌មានច្បាស់ថា ចិន ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើបោកប្រាស់ការជួញដូរមនុស្សតាមអ៊ីនធឺណិតនៅកម្ពុជា។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន កម្ពុជា បច្ចុប្បន្នក្លាយ ជាប្រទេសអាយ៉ងចិន ។ ទំនាក់ទំនងនេះ បានគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខបច្ចុប្បន្ន និងរយៈពេលយូរអង្វែងរបស់ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ លោក សម រង្ស៊ី បន្តថា ទោះបីជាលោកត្រូវបានគេបណ្តេញ ចេញពីស្រុកកំណើត កាលពីជាងប្រាំពីរឆ្នាំមុនក៏ដោយ ក៏កំហឹងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ចំពោះលោកនៅតែបន្តកើតមានឡើងដែរ។ លោក ហ៊ុន សែន បន្តរារាំងលោក មិនឲ្យវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជា ដើម្បីចូលរួមសវនាការ ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានប្រើប្រាស់តុលាការដើម្បីចាត់ការលើរូបលោក។ កាលពីខែមុន តុលាការសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានកាត់ទោសលោក សម រង្ស៊ី ដាក់ពន្ធនាគារ អស់មួយជីវិតដោយកំបាំងមុខ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ គណបក្សប្រឆាំងដែលទើបតែបង្កើតឡើង គឺគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលបានទទួលសំឡេងបោះឆ្នោតគាំទ្រ ច្រើនជាងមួយភាគប្រាំនៃការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ កាលពីខែមិថុនា ក៏ត្រូវបានគេគំរាមកំហែងរំលាយ ដោយសារតែ ការចោទប្រកាន់ថា មានការពាក់ព័ន្ធនឹងលោក។ ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយវិញ លោក សម រង្ស៊ីថា នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន អំពើពុករលួយក៏បានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ ដែលភាគច្រើនបង្កឡើងដោយក្រុមដែលលោក ហ៊ុន សែន គ្រប់គ្រង ដូចជាប្រតិបត្តិការជួញដូរបោកប្រាស់តាមអ៊ីនធឺណិតដែលកំពុងរីករាលដាលជាដើម។ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើជាបញ្ហាសំខាន់មួយទៀតដែលលោក ហ៊ុន សែន បានមើលរំលង ហើយកាលពីឆ្នាំមុន សហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ចប់កម្មវិធីជំនួយ ដែលមានគោលបំណងការពារ ដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ដោយសារតែ រដ្ឋាភិបាលមិនបានដោះស្រាយការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងថែមទាំងយាយីសកម្មជនបរិស្ថាន។
លោក សម ង្ស៊ី សរសេរបន្ថែមទៀតថា ក្រោយការហាមប្រាមគណបក្សប្រឆាំងសំខាន់តែមួយនៅកម្ពុជា លោកហ៊ុន សែន បានរៀបចំការបោះឆ្នោត ហើយប្រកាសថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកជាអ្នកឈ្នះឆ្នោត និងទទួលបានអាសនៈទាំងអស់ក្នុងរដ្ឋសភា។
ដោយគ្មានសំឡេងជំទាស់នៅក្នុងរដ្ឋសភា លោក ហ៊ុន សែន បានប្រើអំណាចដាច់ខាតរបស់លោក ដោយបានបង្កើតច្បាប់តឹងរ៉ឹងកាន់តែខ្លាំងឡើងប្រឆាំងនឹងប្រជាជនកម្ពុជា។ របបរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ បំភិតបំភ័យ និងដាក់គុកសមាជិកបក្សប្រឆាំង រួមទាំងការកាត់ក្តីសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាហ្វូង និងមានការពង្រាយក្រុមជើងកាងវាយប្រហារអ្នកតវ៉ាដោយសន្តិវិធីយ៉ាងសាហាវឃោរឃៅដែលអ្នកតវ៉ា ភាគច្រើនជាស្ត្រី នៅកណ្តាលរាជធានីភ្នំពេញ។ លោក សម រង្ស៊ី បន្តទៀតថា នៅខែកក្កដាខាងមុខ កម្ពុជានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតសកល សហគមន៍អន្តរជាតិ មិនត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យ លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជន រៀបចំដំណើរការបោះឆ្នោតដោយមិនការប្រកួតប្រជែងម្តងទៀតទេ។ មុនខែកក្កដា វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ដែលសម្ព័ន្ធមិត្តប្រជាធិបតេយ្យជុំវិញពិភពលោក ចាត់វិធានការកាន់តែខ្លាំងប្រឆាំងនឹងលោក ហ៊ុន សែន និងជួយនាំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមកវិញដល់កម្ពុជា។ សហរដ្ឋអាមេរិកមានតួនាទីផ្ទាល់មិនត្រឹមតែជាអ្នកដឹកនាំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាសាកលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលសន្យាឲ្យប្រជាជនកម្ពុជានូវ «ការសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯង» តាមរយៈ «ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌»។ លោក សម រង្ស៊ី ថា ការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាក៏គាំទ្រយុទ្ធសាស្រ្តសន្តិសុខរបស់លោកប្រធានាធិបតី (Biden) ផងដែរ ដោយការស្ដារឡើងវិញនូវភាពជឿជាក់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ទង្វើនេះ វាមានសារៈសំខាន់ទាំងពីរ ក្នុងការកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលចិននៅលើឆាកអន្តរជាតិ តំបន់ និងលើកកម្ពស់កេរ្តិ៍ឈ្មោះអាមេរិកនៅជុំវិញពិភពលោក។
លោក សម រង្ស៊ី ស្នើថា នៅពេលដែលលោកប្រធានាធិបតីបៃឌិន (Biden) ជួបជាមួយលោក ហ៊ុន សែន នៅទីក្រុងភ្នំពេញ លោកត្រូវបង្ហាញជំហរឲ្យច្បាស់លាស់ថា ការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំក្រោយរបស់កម្ពុជា នឹងមិនត្រូវគេទទួលយកទេ លុះត្រាតែមានការផ្លាស់ប្តូរដ៏សំខាន់មួយ រួមមានការស្ដារឡើងវិញនូវការបញ្ចេញមតិ និងការជួបប្រជុំដោយសេរីនៅទូទាំងប្រទេស ក៏ដូចជាកំណែទម្រង់ចំពោះគណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលលោក ហ៊ុន សែន មានបក្សពួកក្នុងនោះដែរ។ រដ្ឋាភិបាលត្រូវដោះលែង អ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់ និងការចោទប្រកាន់លើសកម្មជនបក្ស និងសកម្មជនផ្សេងៗទៀតត្រូវតែទម្លាក់ចោល ហើយសំឡេងប្រឆាំងដូចជាលោក សម រង្ស៊ី និងសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏ត្រូវតែត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឱ្យវិលចូលកម្ពុជាវិញ និងចូលរួមការបោះឆ្នោត។ លោកសម រង្ស៊ី បន្តថា ប្រទេសលោកខាងលិច រាប់ទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកផង បាន ផ្ញើសារខ្សោយ និងច្របូកច្របល់ទៅលោក ហ៊ុន សែន ដោយសារតែកខ្វះខាត ការឆ្លើយតបក៏ខ្លាំងក្លាមួយ។ សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវប្រមូលផ្តុំដាក់ទណ្ឌកម្ម លើរបបលោក ហ៊ុន សែន ដូចអ្វីដែលអាមេរិកធ្វើចំពោះរុស្ស៉ី ដោយសារតែការឈ្លានពាន លើប្រទេសអ៊ុយគ្រែន។ សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវតែ ធានាថា អ្នកដែលដឹកនាំប្រទេសឲ្យក្លាយជារបបផ្តាច់ការ ត្រូវតែរងទណ្ឌកម្ម និងផ្ញើសារទៅលោក ហ៊ុន សែន និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់លោកថា ពួកគេនឹងទទួលរងទណ្ឌកម្ម ចំពោះទង្វើលួចលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពីកម្ពុជា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។