រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ានកំពុងជួបប្រជុំនៅឡាវក្នុងគ្រាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងកំពុងកើនកម្ដៅ
កិច្ចប្រជុំថ្នាក់ដឹកនាំការពារជាតិនៃប្រទេសអាស៊ាន នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ (Vientiane) នៃប្រទេសឡាវ (Laos) កាលពីថ្ងៃទី២០ វិច្ឆិកា ២០២៤។
រូប៖ ហ្វេសប៊ុកក្រសួងការពារជាតិ
បញ្ហាដណ្ដើមអធិបតេយ្យនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅតែជាប្រធានបទក្ដៅនៅក្នុងជំនួបប្រចាំឆ្នាំរបស់ប្រមុខការពារជាតិអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធ ដែលកំពុងប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ (Vientiane) នៃប្រទេសឡាវ (Laos)។ ក្រុមអ្នកជំនាញព្រមានចំពោះប្រទេសតូចៗនៅក្នុងតំបន់រួមទាំងកម្ពុជាផងថា អាចនឹងទាញឱ្យអាស៊ានធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយកាន់តែជ្រៅ បើគ្មានជំហរនយោបាយឯករាជ្យច្បាស់លាស់ និងបន្តអនុញ្ញាតឱ្យចិនអាចបញ្ជ្រាបឥទ្ធិពលយោធាកាន់តែខ្លាំងក្នុងតំបន់។
ប្រមុខការពារជាតិអាស៊ានក្នុងនោះក៏មានរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ សីហា ផងកំពុងជួបប្រជុំគ្នានៅប្រទេសឡាវ ដើម្បីជជែកពិភាក្សាផ្ដោតលើបញ្ហាសន្តិសុខក្នុងតំបន់ក្នុងពេលដែលបញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងកាន់តែឡើងកម្ដៅខ្លាំង ខណៈសហគមន៍អាស៊ានក៏ត្រូវបានគេមើលឃើញពីការបែកខ្ញែកដែលធ្វើឱ្យមហាអំណាចចិន ពង្រីកឥទ្ធិពលយោធាកាន់តែខ្លាំងក្នុងតំបន់អាស៊ានតាមរយៈប្រទេសដែលជាសមាជិកដែលពឹងផ្អែកចិនខ្លាំង។
កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ានលើកទី១៨ និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធប្រចាំឆ្នាំ២០២៤នេះ ធ្វើឡើងក្រោមប្រធានបទ «អាស៊ានរួមគ្នាដើម្បីសន្តិភាព សន្តិសុខ និងភាពធន់» ដែលប្រមុខក្រសួងការពារអាស៊ានផ្ដោតសំខាន់លើកិច្ចពិភាក្សារួមគ្នា ដើម្បីរិះរកវិធីសម្រាប់បង្កើនភាពជឿជាក់ផ្ដល់ទំនុកចិត្តដល់គ្នាទៅវិញទៅមក និងលើកកម្ពស់សមត្ថភាពកងទ័ពតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្របខ័ណ្ឌប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន និងប្រទេសជាដៃគូក្នុងគោលដៅលើកកម្ពស់សន្តិសុខ និងភាពធន់ក្នុងតំបន់។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការពារជាតិ កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា។
ទន្ទឹមនឹងការបើកកិច្ចប្រជុំនេះ ជម្លោះដណ្ដើមអធិបតេយ្យរវាងបណ្ដាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន ដូចជា ហ្វីលីពីន (Philippines) វៀតណាម (Vietnam) ម៉ាឡេស៊ី (Malaysia) និងប្រ៊ុយណេ (Brunei) ជាមួយចិន កំពុងក្លាយជាប្រធានបទក្ដៅ នៅពេលដែលប្រទេសចិនកំពុងបង្កើនសកម្មភាពយោធា និងការធ្វើសមយុទ្ធនៅតាមសមុទ្រខាងត្បូង។ ប្រការនេះ អ្នកជំនាញបានព្រមានថា បញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងការប្រកួតប្រជែងដណ្ដើមភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងអាមេរិក និងចិន គឺដើមចមសំខាន់ដែលបង្កឱ្យមានអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ និងធ្វើឱ្យអាស៊ានកាន់តែបែកខ្ញែកមិនទុកចិត្តគ្នា។
អ្នកជំនាញផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក រ៉ូ វណ្ណៈ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកាថា មេដឹកនាំនៃប្រទេសអាស៊ានទាំងអស់គួរតែរួមគ្នាជាធ្លុងមួយដែលមិនអាចឱ្យភាគីមហាអំណាចមួយបំបែកបានតាមរយៈការជជែកអំពីការពង្រឹងសហគមន៍អាស៊ានឱ្យកាន់តែរឹងមាំ ដើម្បីអាចមានឥទ្ធិពលក្នុងការជជែកចរចាស្វែងរកដោះស្រាយជាមួយមហាអំណាចចិន និងមហាអំណាចអាមេរិក។លោកបន្ថែមទៀតថា សមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនដែលមានសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយដូចជា កម្ពុជា ឡាវ និងមីយ៉ាន់ម៉ា ជាដើមហាក់បន្តនយោបាយលម្អៀងទៅប្រទេសចិនខ្លាំងក្នុងគោលបំណងយកចិនជាចន្ទល់ការពារអំណាច ដែលនឹងក្លាយជាកូនអុករបស់ចិនសម្រាប់បម្រើមហិច្ឆតាភូមិសាស្ត្រនយោបាយចិន ដើម្បីទប់ទល់នឹងអាមេរិក។
លោក រ៉ូ វណ្ណៈ៖ «ចិនកំពុងតែរះឡើងយ៉ាងស្រួចស្រាល់ហើយមានមហិច្ឆតាជំនួសសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងតំបន់ និងមានមហិច្ឆតារុញសហរដ្ឋអាមេរិកចេញពីតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក ដើម្បីឱ្យចិនអាចក្លាយជាមហាអំណាចអនាតុរភាពតំបន់បាន។ អ៊ីចឹងវាជាជម្លោះប្រកួតប្រជែងសន្តិសុខតំបន់មួយដ៏ស្រួចស្រាល់ អ៊ីចឹងប្រទេសតូចៗត្រូវតែចងគ្នាជាប្លុកមួយ ដើម្បីឱ្យមានទម្ងន់ទឹកមាត់ ដើម្បីអាចជជែកចរចារវាងចិនក្ដី និងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកក្ដីក្នុងការទាមទារឱ្យបានការគិតគូរពីផលប្រយោជន៍នៅក្នុងសន្តិសុខក្នុងតំបន់អាស៊ាន មានន័យថា ប្រទេសតូចៗដូចកម្ពុជាក្ដី ឡាវ និងសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតក្ដី គឺត្រូវព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាកុំឱ្យមហាអំណាចចិន និងមហាអំណាចអាមេរិកប្រទាំងប្រទូស្តគ្នាផ្នែកសន្តិសុខ និងផ្នែកយោធានៅក្នុងតំបន់អាស៊ានជារួម និងក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកដាច់ដោយឡែក»។
អ្វីដែលពិភពលោកកំពុងតាមដាននោះ គឺកិច្ចប្រជុំ (ADMM Plus) លើកទី១១ រវាងប្រមុខការពារជាតិអាស៊ានទាំង ១០ប្រទេស ជាមួយក្រុមប្រមុខការពារជាតិនៃប្រទេសសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចជា អាមេរិក ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង ឥណ្ឌា អូស្ត្រាលី និងចិន។ គេនៅមិនទាន់ដឹងថា លោក ទៀ សីហា អាចនឹងមានជំនួបទ្វេភាគីជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិនៃប្រទេសមហាអំណាចទាំងនេះ ហើយថាតើលោកគ្រោងនឹងលើកយកបញ្ហាអ្វីទៅនិយាយនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំទាំងនេះឡើយ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិអ្នកស្រី ម៉ាលី សុជាតា ដើម្បីសាកសួរបន្ថែមជុំវិញរឿងនេះបានទេនៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា។
នៅមុនពេលចូលរួមកិច្ចប្រជុំនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក លោក ឡូយដ៍ អូស្ទីន (Lloyd Austin) រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិជប៉ុន និងអូស្ត្រាលី បានលើកឡើងពីកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងជុំវិញការបង្កអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង និងសមុទ្រចិនបូព៌ា ក្នុងនោះរួមទាំងទង្វើដ៏គ្រោះថ្នាក់ប្រព្រឹត្តដោយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនប្រឆាំងនឹងនាវាហ្វីលីពីន និងរដ្ឋជាប់ឆ្នេរសមុទ្រចិនខាងត្បូងដទៃទៀត។ ជាការឆ្លើយតប អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន បានចោទអាមេរិកថា ជាប្រភពនៃអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីរាយការណ៍របស់សារព័ត៌មាន អេ.ភី នៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា។ សារព័ត៌មានដដែលនេះ ឱ្យដឹងថា ពុំមានជំនួបទ្វេភាគីណាមួយរវាងរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក លោក ឡូយដ៍ អូស្ទីន និងរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិចិន លោក តុង ជុន (Dong Jun) ក្នុងពេលចូលរួមប្រជុំនេះទេ។
កាលពីឆ្នាំ២០២៣ ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី (Indonesia) លោក ចូកូ វីដូដូ (Joko Widodo) បានអំពាវនាវឱ្យអាស៊ានត្រូវឯកភាពគ្នា ដើម្បីកុំឱ្យក្លាយជាកូនអុក ឬធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់ប្រទេសមហាអំណាចណាមួយ។ លោកជំរុញដល់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ត្រូវឯកភាពគ្នាតាមរយៈយុទ្ធសាស្ត្រសម្របសម្រួល និងបានព្រមានចំៗដល់សមាជិក កុំកាច់ចង្កូតអាស៊ានទៅកាន់សង្វៀនប្រកួតប្រជែងនៃប្រទេសមហាអំណាចដែលនាំឱ្យមានការបំផ្លិចបំផ្លាញអាស៊ាន។
អ្នកតាមដានភូមិសាស្ត្រនយោបាយតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងប៉ាស៊ីហ្វិក លោក សេង វណ្ណលី មានប្រសាសន៍ថា និន្នាការរបស់អាស៊ានក្នុងការគាំទ្រមហាអំណាចចិន និងអាមេរិកពុំមានតុល្យភាពគ្នាឡើយ ដែលធ្វើឱ្យអាស៊ានពិបាកក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាកំពុងកើនឡើងកម្ដៅដូចជា បញ្ហានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាដើម។ ទន្ទឹមគ្នានេះលោកថា កម្ពុជាហាក់ក្លាយជាទីតាំងស្នូល និងធ្វើឱ្យសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀតតែងសម្ដែងក្ដីកង្វល់ក្នុងការទាញឱ្យអាស៊ានចូលក្នុងអន្ទាក់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដោយសារតែកម្ពុជាបង្កើនទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធា និងសន្តិសុខជាមួយចិនកាន់តែស៊ីជម្រៅ។
លោក សេង វណ្ណលី៖ «បើយើងនិយាយទៅកម្ពុជាគឺជាប្រទេសដែលគេមើលឃើញថា មានភាពជិតដិតខ្លាំងបំផុតលើគ្រប់វិស័យ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម នយោបាយ ក៏ដូចជាវិស័យសន្តិសុខ និងយោធា ប្រការនេះហើយដែរធ្វើឱ្យអាស៊ានមានការព្រួយបារម្ភជំរុញឱ្យមានការជជែកលើការបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (Code of Conduct) ហៅកាត់ថា (COC) នៅតែបន្តរាំងស្ទះអត់ទាន់បិទបញ្ចប់ការចរចានៅឡើយទេ។ ថ្វីត្បិតតែកាលកម្ពុជាធ្វើជាប្រធានអាស៊ានកម្ពុជារំពឹងថា (COC) នឹងបញ្ចប់ការចរចា នឹងចូលជាធរមាននៅឆ្នាំ២០២២ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះ (COC) មិនទាន់បញ្ចប់ (Finalize) នៅឡើយចំណុចនេះហើយដែរបង្កើតឱ្យមានការខ្ទើតចិត្ត ឬការបង្កើតភាពចម្រូងចម្រាសការមិនទុកចិត្តគ្នាក្នុងចំណោមប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន»។
ក្រុមអ្នកជំនាញពន្យល់ថា យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ចិនក្នុងការប្រជែងមហាអំណាចពិភពជាមួយអាមេរិក គឺចិនចង់មិនឃើញ អាស៊ានរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយនោះទេព្រោះចិនអាចនឹងពិបាកបញ្ជ្រាប និងពង្រីកឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច និងយោធារបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមានសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយដែលមានមេដឹកនាំនិយមរបបផ្ដាច់ការ។ អ្នកឃ្លាំមើលតម្លៃថា ការស្វែងរកដំណោះស្រាយសម្រាប់បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងអាចនឹងនៅតែជាចំណុចក្ដៅក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង ដែលនឹងបង្កឱ្យកើតមានអសន្តិសុខក្នុងតំបន់ជាបន្តបន្ទាប់ ប្រសិនបើសមាជិកអាស៊ាននៅតែបន្តបែកខ្ញែកគ្នា និងមិនប្រកាន់ជំហរនយោបាយអព្យាក្រឹត្យ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ប៉ូលិសថៃស៊ើបអង្កេតឃើញថា ករណីធ្វើឃាតលើលោក លិម គិមយ៉ា មានការរៀបចំជាប្រព័ន្ធ ដោយមានមេខ្លោងនៅកម្ពុជា
- ខ្មាន់កាំភ្លើងមិនទាន់ហ៊ានលាតត្រដាងមេខ្លោងនៅពីក្រោយ ព្រោះបារម្ភពីសុវត្ថិភាពគ្រួសារ
- ខ្មាន់កាំភ្លើងបង្ហាញអត្តសញ្ញាណអ្នកបញ្ជាឱ្យបាញ់សម្លាប់លោក លិម គិមយ៉ា ក្រោយពេលតុលាការចេញដីកាចាប់ខ្លួនលោក លី រតនរស្មី
- ភាពស្ងប់ស្ងាត់លើករណីឃាតកម្មលោក លិម គិមយ៉ា «បង្ហាញពីភាពគ្មានទំនួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល»
- កម្ពុជាបានប្រគល់ខ្លួនខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់លោក លិម គិមយ៉ា ឱ្យភាគីថៃហើយ និងប្រកាសបទចោទភ្លាមៗ
អត្ថបទពេញនិយម
នយោបាយ
- តុលាការថៃចេញដីកាចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យជនជាតិខ្មែរគឺលោក លី រតនរស្មី ករណីឃាតកម្មលើលោក លិម គិមយ៉ា
- អាជ្ញាធរកម្ពុជានឹងបញ្ជូនខ្មាន់កាំភ្លើងប្រគល់ឱ្យសមត្ថកិច្ចថៃ នៅថ្ងៃទី១១ មករា
- ជនសង្ស័យ ដែលបាញ់សម្លាប់លោក លិម គិមយ៉ា នៅបាងកក អាជ្ញាធរចាប់បាននៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ
- អាជ្ញាធរត្រៀមបញ្ជូនអតីតឧកញ៉ា ហេង សិទ្ធី មកកម្ពុជា ក្រោយចាប់ខ្លួនបាននៅរុស្ស៊ី
- អ្នកជំនាញច្បាប់ និងអ្នកតាមដាននយោបាយថា ឃាតកម្មលោក លិម គិមយ៉ា ជាប់ពាក់ព័ន្ធរដ្ឋាភិបាល ដែលរៀបចំជាប្រព័ន្ធ