សហរដ្ឋអាមេរិកព្រួយបារម្ភពីការរឹតត្បិតនានាប្រព្រឹត្តដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនឱ្យគណបក្សនយោបាយ និងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងចូលរួមនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដានេះ។ ជាថ្មីម្តងទៀត ប្រទេសនេះអំពាវនាវឱ្យកម្ពុជាធានាឱ្យបាននូវដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតមួយប្រកបដោយភាពសេរី និងយុត្តិធម៌។
ការអំពាវនាវនេះ ធ្វើឡើងនៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាអន្តរកម្មមួយជាមួយ អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសេរីភាពប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (Geneva) ប្រទេសស្វីស (Switzerland) កាលពីចុងខែមិថុនា កន្លងទៅ។ កិច្ចសន្ទនាអន្តរកម្មនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃសម័យប្រជុំលើកទី៥៣ នៃក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
តំណាងសហរដ្ឋអាមេរិក លើកឡើងថា សេរីភាពប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម មិនត្រឹមតែក្លាយជាមូលដ្ឋានដ៏មានសារសំខាន់សម្រាប់សង្គមស៊ីវិលដ៏សកម្មមួយ និងភាពពហុនិយមផ្នែកនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ តែវាក៏សំខាន់សម្រាប់ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សដទៃទៀតផងដែរ។ លោកបានលើកឡើងពីករណីជាក់ស្តែង នៃការរឹតត្បិតលំហនយោបាយនៅកម្ពុជា និងអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតមួយប្រកបដោយភាពសេរី និងយុត្តិធម៌ ដោយគោរពនូវសេរីភាពប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម។
តំណាងអាមេរិក៖ « ជាការគួរឱ្យសោកស្តាយ សេរីភាពប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម កំពុងស្ថិតក្រោមការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនៅតាមទីកន្លែងជាច្រើននៅលើពិភពលោកសព្វថ្ងៃនេះ។ ជាឧទាហរណ៍ យើងព្រួយបារម្ភក្រៃលែងចំពោះការរឹតត្បិតនានាដាក់ចេញដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមកលើគណបក្សនយោបាយ និងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងមិនឱ្យចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដា។ យើងអំពាវនាវដល់កម្ពុជាឱ្យធានាឱ្យបាននូវដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតមួយដែលសេរី និងយុត្តិធម៌ ដោយគោរពសេរីភាពប្រមូលផ្តុំសន្តិវិធី និងសមាគម ចំពោះគ្រប់គណបក្សនយោបាយ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ សង្គមស៊ីវិល និងអ្នកបោះឆ្នោតទាំងអស់ »។
ឆ្លើយតបនឹងការអំពាវនាវនេះ លេខាធិការទី២នៃស្ថានបេសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍កម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ លោក វ៉ា វាសនា បានប្រើប្រាស់សិទ្ធិឆ្លើយតប ដោយបដិសេធចំពោះការលើកឡើងរបស់តំណាងសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ។ លោកថា ការលើកឡើងដែលថា កម្ពុជារឹតត្បិតលំហនយោបាយ គឺគ្មានហេតុផលនោះទេ។
លោក វ៉ា វាសនា៖ « ការពិតគឺថា គណបក្សនយោបាយចំនួន១៨ នឹងចូលរួមប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ។ បើទោះបីជាអវត្តមានរបស់អ្នកនយោបាយ ឬគណបក្សនយោបាយមួយក្តាប់តូច ដែលបានធ្វើផ្ទុយពីច្បាប់ ឬត្រូវបានហាមប្រាមមិនឱ្យធ្វើនយោបាយដោយសារតែការរំលោភច្បាប់របស់ពួកគេក៏ដោយ កម្ពុជានៅតែសម្រេចចិត្តដោយឥតងាករេក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោតខែកក្កដាខាងមុខនេះប្រកបដោយភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ និងតម្លាភាព។ ពោលគឺជាការបោះឆ្នោតមួយដែលនឹងពិតជាឆ្លុះបញ្ចាំងនូវឆន្ទៈពិតប្រាកដរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់រូប »។
តំណាងកម្ពុជារូបនេះ ក៏មិនភ្លេចសូត្រមេរៀនវាយបកមិនខុសចៅហ្វាយនាយរបស់ខ្លួន គឺប្រទេសកុម្មុយនិស្តចិន ដោយចោទប្រកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកពីការអនុវត្តស្តង់ដារពីរលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនដែរ។
ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ខាងមុខនេះ ត្រូវបានសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិចាត់ទុកថា ជាការបោះឆ្នោត«ក្លែងក្លាយ»ខណៈគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានធានាជ័យជម្នះទុកជាមុនរួចជាស្រេចបាត់ទៅហើយ។ ការបោះឆ្នោតនេះ ត្រូវគេចាត់ទុកថា ជាការបោះឆ្នោតគ្មានគូប្រជែងដោយសារតែការផាត់ចោលមិនអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺគណបក្សភ្លើងទៀនដែលមានសំឡេងពលរដ្ឋគាំទ្រជិត២លាននាក់កាលពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ ចូលរួមនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនេះឡើយ។ លើសពីនេះទៀត រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានប្រើប្រាស់ច្បាប់ធ្វើជាអាវុធ បើកយុទ្ធនាការបង្ក្រាប ចាប់ដាក់គុក និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើសកម្មជន និងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង សង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ដូចជាការបិទវិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ វីអូឌី (VOD) នៅមុនការបោះឆ្នោតជាដើម។ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀត រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានប្រញាប់ប្រញាល់កែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតដកហូតសិទ្ធិមិនឱ្យអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខបាន។
ងាកមកកិច្ចសន្ទនាអន្តរកម្មស្ដីពីសេរីភាពនៃការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគមវិញ អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសេរីភាពប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម លោក ក្លេម៉ង់ នីយ៉ាឡេតសូស៊ី វូឡេ (Clement Nyaletsossi Voule) បានលើកឡើងពីកត្តាមួយចំនួនដែលនាំឱ្យកើតមានការរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរមកលើពលរដ្ឋដែលអនុវត្តនូវសេរីភាពទាំងនេះដោយស្របច្បាប់។ កត្តាទាំងនេះ រួមមាន កង្វះលំហសមស្របក្នុងការទទួលស្គាល់សេរីភាពនៃការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម កង្វះឆន្ទៈនយោបាយ ការប្រើប្រាស់ច្បាប់សន្តិសុខខុសដោយផ្តល់អំណាចជ្រុលហួសហេតុដល់អ្នកអនុវត្តច្បាប់ ការប្រើប្រាស់មន្ត្រីសម្ងាត់ និងកម្លាំងមិនមែនជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ និងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឧក្រិដ្ឋកម្មធ្វើជាឧបករណ៍ ក្នុងនោះរួមទាំងការប្រើប្រាស់កងកម្លាំងយោធា ឬកម្លាំងជំនាញដើម្បីកាត់ទោសសកម្មជន និងធ្វើជាខែលការពារឱ្យក្រុមអ្នកប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ជាដើម។
អ្នករាយការណ៍ពិសេស៖ « ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានៃនិទ្ទណ្ឌភាពដ៏ត្រាំត្រែងបែបនេះ តម្រូវឱ្យមាននូវការទទួលខុសត្រូវដោយផ្ដោតទាំងស្រុងលើជនរងគ្រោះ។ ខ្ញុំជំរុញឱ្យរដ្ឋសមាជិកនីមួយៗត្រូវចាត់វិធានការដូចខាងក្រោមដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាគម្លាតនៃការទទួលខុសត្រូវនេះ។ ទីមួយ ត្រូវទទួលស្គាល់ និងថ្កោលទោសជាសាធារណៈរាល់ការប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ណាមួយប្រឆាំងនឹងអ្នកទាំងឡាយណាដែលអនុវត្តសិទ្ធិទាំងនេះ ។ ធ្វើយ៉ាងណាធានាថា ក្របខណ្ឌបទប្បញ្ញត្តិទូទៅរួមទាំងច្បាប់ប្រឆាំងអំពើភេរវកម្ម និងការប្រើប្រាស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ត្រូវស្របតាមស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ហើយត្រូវដាក់បញ្ចូលនូវឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។ ទីបី ត្រូវធានាឱ្យមាននូវការស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងការផ្ដន្ទាទោសចំពោះអ្នកទាំងឡាយណាដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការបញ្ជារបស់ពួកគេឱ្យប្រព្រឹត្តនូវអំពើរំលោភបំពានដល់ការអនុវត្តសិទ្ធិទាំងនេះ »។
កាលពីខែឧសភា អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិរូបនេះ បានដាក់នូវ របាយការណ៍មួយ ជូនទៅក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ផ្ដោតលើការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងដល់ការទទួលខុសត្រូវ និងការបញ្ចប់និទ្ទណ្ឌភាពនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ពាក់ព័ន្ធនឹងការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពនៃការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម។ លោកបានគូសបញ្ជាក់ក្នុងរបាយការណ៍នោះថា ការធានាឱ្យបាននូវការទទួលខុសត្រូវចំពោះការរំលោភលើការអនុវត្តសិទ្ធិនៃសេរីភាពនៃការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋនានាក្នុងការគោរព ការពារ និងអនុញ្ញាតឱ្យមានសិទ្ធិទាំងនេះ។ លោកអំពាវនាវដល់រដ្ឋសមាជិកនិងសហគមន៍អន្តរជាតិឱ្យអនុវត្តនូវការសន្យា និងការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេដើម្បីបញ្ចប់នូវអំពើនិទ្ទណ្ឌភាពដ៏រ៉ាំរ៉ៃ និងដ៏រីករាលដាលជុំវិញការរំលោភសិទ្ធិទៅលើអ្នកដែលអនុវត្តនូវសេរីភាពជាមូលដ្ឋានទាំងនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។