សិស្សថ្នាក់ទី១២ មួយចំនួនត្រេកអរ និងមួយចំនួនទៀតខកចិត្តដែលក្រសួងអប់រំបានសម្រេចឱ្យសិស្សទាំងអស់ ជាប់ដោយស្វ័យប្រវត្តិ ដោយមិនចាំបាច់រៀបចំការប្រលង តាមបញ្ជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ សិស្សមួយចំនួនយល់ថា ការចំណាយពេល ១២ឆ្នាំ របស់ពួកគេក្នុងការសិក្សាហាក់គ្មានតម្លៃ ដោយសារសញ្ញាប័ត្រហ្វ្រីនេះ។ សមាគមគ្រូបង្រៀន យល់ថា ការសម្រេចបែបនេះធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទឹកចិត្តសិស្សដែលខិតខំតស៊ូរៀនសូត្រ និងទឹកចិត្តសិស្សជំនាន់ក្រោយ។
សិស្សានុសិស្សមួយចំនួនត្រេកអរ នឹងការសម្រេចរបស់ក្រសួងអប់រំ ដែលសម្រេចឱ្យពួកគេជាប់ស្វ័យប្រវត្តិ ក្រោមហេតុផលថា បញ្ហាកូវីដ១៩ដែលអូសបន្លាយនេះ ធ្វើឱ្យការសិក្សារបស់ពួកគេមិនបានពេញលេញ។
សិស្សវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន ស្អាង ក្នុងខេត្តកណ្តាល យុវតី ឌី ស៊ូងម៉េង ឱ្យអាស៊ីសេរីដឹងថា កញ្ញាសាទរដែលរដ្ឋាភិបាលប្រកាសឱ្យសិស្សដែលសិក្សាថ្នាក់ទី១២ ទាំងអស់ជាប់ ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។ កញ្ញាបន្តថា កញ្ញាពុំសូវបានចំណាយពេលពេញលេញក្នុងការសិក្សាតាមអនឡាញដូចនៅសាលារៀននោះទេ៖ «មានអារម្មណ៍ថា បាក់ទឹកចិត្តរឿងរៀន ដល់ពេលគាត់ប្រកាសថា បានជាប់អ៊ីចឹងរៀងសប្បាយចិត្តបន្តិច ព្រោះឥឡូវរៀងបាក់ទឹកចិត្តដែរ អត់សូវមើលមេរៀនអត់សូវអី។ រឿងរៀនហ្នឹង រៀនបានតិច អ្នកខ្លះនៅផ្ទះអត់សូវបានរៀន ដូចខ្ញុំអីនៅផ្ទះជួយការងារ អ៊ីចឹងទៅនៅផ្ទះវាមានរឿងច្រើនអត់សូវបានរៀន»។
ចំណែក សិស្សថ្នាក់ទី១២ ម្នាក់ទៀតនៅ ខេត្តកណ្តាល យុវជន ឡាយ លីហូរ រៀបរាប់ថា លោកអាចទទួលយកបានចំពោះការសម្រេចរបស់ក្រសួង ដោយសារលោក បានបញ្ចេញសមត្ថភាពរបស់លោក នៅពេលប្រលងឆមាសរួចមកហើយ៖ «គេធ្វើបែបនេះ ក៏ព្រោះតែគេចង់កុំឱ្យមានការរីករាលដាលក៏ដូចជាឆ្លងជំងឺកូវីដ ហើយខ្ញុំក៏ចង់ប្រាប់ពួកគាត់ថា ធ្វើអ៊ីចឹងហើយ បើសមត្ថភាពយើងមាន ក៏ដូចជាយើងដឹងថា សមត្ថភាពយើង យើងអាចបញ្ចេញនៅពេលឆមាសហើយ យើងក៏ព្រមទទួលស្គាល់ទៅ ព្រោះអីសង្គមយើងសព្វថ្ងៃកំពុងជួបការលំបាក ហើយយើងកុំភ្លេចនូវការថែទាំសុខភាព កុំធ្វេសប្រហែសជាមួយហ្នឹងជំងឺនេះឱ្យសោះ»។
ទោះជាយ៉ាងណា មានសិស្សខ្លះក៏ខកចិត្តដែរចំពោះការសម្រេចឱ្យជាប់ដោយស្វ័យប្រវត្តិនេះ ព្រោះពួកគេបានប្រឹងប្រែងសិក្សាជាយូរមកហើយ សម្រាប់ការប្រឡងនេះ។
យុវសិស្ស លោក កូប ណាលីន នៅខេត្តតាកែវ ថ្លែងថា សញ្ញាប័ត្រដែលទទួលបានដោយមិនឆ្លងកាត់ការប្រឡងនេះ គឺជាការប៉ះទង្គិចដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយ ព្រោះសិស្សនឹងមានភាពខ្មាសអៀននៅពេលនរណាម្នាក់សួរនាំពួកគេ ហើយបង្កើតឱ្យមានការរើសអើង និងបាក់ទឹកចិត្តក្នុងការបន្តការសិក្សាជាដើម។ ម្យ៉ាងទៀត លោកថា ការសម្រេចបែបនេះ ក៏អយុត្តិធម៌សម្រាប់សិស្សដែលប្រឹងប្រែងរៀនសូត្រដែរ ព្រោះពួកគេទទួលបានសញ្ញាប័ត្រដែលគ្មាននិទ្ទេស ដូចគ្នានឹងសិស្សដែលមិនប្រឹងរៀនយ៉ាងដូច្នេះដែរ៖ «ខ្ញុំគិតថា ការប្រលងទុតិយភូមិដែលប្រលងនៅតាមសាលាខ្លួនឯង វាក៏ជាជម្រើសល្អមួយដែរ សម្រាប់ការទប់ទល់ជាមួយនឹងកូវីដ យើងអាចដាក់បេក្ខជនឱ្យតិចជាងមុនក៏វាជាចំណុចល្អមួយដែរ សម្រាប់ការទប់ទល់ជាមួយនឹងកូវីដ១៩ ហើយសញ្ញាប័ត្រនៅតែអាចរឹតបន្តឹងទៅលើវិញ្ញាសាប្រលង ដើម្បីជ្រើសរើសសមត្ថភាពអ្នកមានសមត្ថភាពពិតប្រាកដ ដើម្បីយកមកកាន់សញ្ញាប័ត្រដែលចេញដោយក្រសួងអប់រំ។ ព្រោះសញ្ញាប័ត្រមួយសន្លឹក វាមិនអាចធ្លាក់ដល់ដៃមនុស្សដែលមិនសរសេរអក្សរ ក ដល់ អ ចប់ទេ គឺវាធ្លាក់ទៅដល់មនុស្សដែលមានចំណេះដឹងពិតប្រាកដ និងអាចយកទៅប្រើប្រាស់តាមតំរូវការនូវចំណេះដឹងដែលគេមាន ចំណេះដឹងដែលសមនឹងសញ្ញាប័ត្រនោះ»។
ស្រដៀងគ្នានេះ សិស្សថ្នាក់ទី១២ ម្នាក់ទៀតនៅខេត្តក្រចេះ យុវតី មុនីរ័ត្ន ម៉ូនីកា បង្ហាញការសោកស្តាយថា កញ្ញាបានចំណាយពេលវេលាជាច្រើនក្នុងការសិក្សាពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ដើម្បីត្រៀមប្រលង ទោះបីជាកម្ពុជាមានវិបត្តិនៃជំងឺនេះក៏ដោយ។ កញ្ញាបន្តថា កញ្ញាបានត្រៀមរួចជាស្រេចក្នុងការប្រលង ហើយជឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា នឹងអាចយកបាននិទ្ទេសខ្ពស់ ប៉ុន្តែបែរជាពេលនេះ ទទួលសញ្ញាប័ត្រដែលគ្មាននិទ្ទេសទៅវិញ៖ « យល់ឃើញថា បើសិនជាឱ្យជាប់ស្វ័យប្រវត្តិអ៊ីចឹង យើងអត់ដឹងថា សមត្ថភាពយើងម៉េច ហើយទៅខ្លាចពេលដែលយើងដាក់ពាក្យធ្វើការអីចឹង គេអត់ទទួលយើង។ សោកស្ដាយសម្រាប់អ្នកដែលគាត់ប្រឹងរៀន ហើយគាត់សង្ឃឹមបាននិទ្ទេសល្អៗអីចឹង ដល់ពេលអ្នកដែលអត់បានរៀន ដល់ពេលឱ្យជាប់ដោយស្វ័យប្រវត្តិអ៊ីចឹង មានអារម្មណ៍ថា អាណិតអ្នកខំរៀនណាស់ ព្រោះគាត់សង្ឃឹមថា គាត់បាននិទ្ទេសល្អៗ អាចៗបានដល់និទ្ទេស A ទៀត»។
រីឯ សិស្សថ្នាក់ទី១២ ម្នាក់ទៀតនៅខេត្តព្រៃវែង ថ្លែងថា សញ្ញាប័ត្រនេះ គ្មានតម្លៃសម្រាប់កញ្ញានោះទេ ព្រោះកញ្ញាបានប្រឹងប្រែងសិក្សាអស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ដោយចំណាយថវិកាអស់ជាច្រើនទៅលើ ការរៀនបំប៉ន រួមទាំងការជួលបន្ទប់នៅក្បែរមណ្ឌលប្រលងជាដើម។ កញ្ញាលើកឡើងថា ការទទួលបានសញ្ញាប័ត្រងាយៗបែបនេះ នឹងធ្វើឱ្យកញ្ញាបាត់បង់ឱកាសក្នុងការទទួលបានអាហារូបករណ៍ ដើម្បីបន្តការសិក្សាបន្ថែមទៀត ហើយក៏មានភាពខ្មាសអៀនចំពោះអ្នកដទៃដែរ៖ «ខ្ញុំប្រឹងរៀនតាំងពីថ្នាក់ទី១០ មិនមែនត្រឹមតែដើមឆ្នាំថ្នាក់ទី១២ទេ បើនិយាយពីសាច់រៀនគួរហ្នឹង ខ្ទង់ម៉ឺនដុល្លារហ្មងបង រៀនច្រើនមែនទែន។ ទី១ ថ្លៃរៀនគួរ ទី២ថ្លៃសាំងម៉ូតូ ព្រោះផ្ទះខ្ញុំឆ្ងាយពីសាលា ឆ្ងាយពីកន្លែងរៀនអ៊ីចឹងបង ហើយពួកខ្ញុំបើនិយាយពីអារឿងលុយហ្នឹង វាខ្លាំងហើយ អ្វីដែលខ្លាំងទៀត គឺការតស៊ូ អាឆន្ទៈដែលយើងចង់បាននិទ្ទេសល្អ ហើយដល់ពេលទៅជាអ៊ីចឹងវិញបង ហើយមួយវិញទៀត អន់ចិត្តខ្លាំងបំផុត គឺសូម្បីតែអ្នកដែលគាត់អត់ដែលចូលរៀន អ្នកដែលគាត់អត់ខំប្រឹងរៀន បែរជាមកជាប់ដែរ គឺពិបាកមែនទែនបង ពិបាកធ្វើចិត្តណាស់»។
ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានសម្រេចនៅថ្ងៃទី១៦ ធ្នូ ឱ្យសិស្សថ្នាក់ទី១២ និងទី៩ ដែលបានចុះឈ្មោះប្រលងទាំងអស់ ឱ្យជាប់ជាស្ថាពរ ដោយគ្មានការកំណត់និទ្ទេសនោះទេ។ តាមពិតក្រសួងអប់រំគ្រោងរៀបចំការប្រឡងបាក់ឌុបនេះ នៅពាក់កណ្ដាលខែមករា ឆ្នាំ២០២១ ខាងមុខ ប៉ុន្តែក្រសួងលុបចោលការប្រឡងនេះវិញ បន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងនៅថ្ងៃទី១៥ ធ្នូថា លោកមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការប្រឡងនោះឡើយ ព្រោះលោកបារម្ភខ្លាចផ្ទុះជំងឺកូវីដ-១៩។ លោកបានប្រាប់ឱ្យក្រសួងអប់រំអនុញ្ញាតឱ្យសិស្សថ្នាក់ទី១២ ជាប់ដោយស្វ័យប្រវត្តិ ដើម្បីពួកគេចូលរៀននៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាបន្តទៀត៖ «លោកឯងយកតែពីរឿងវិស័យអប់រំមួយយកមកគិត អត់មានគិតដល់ប្រជាជនទូទៅ តើឱ្យខ្ញុំទទួលម៉េចបាន ? ក្នុងឋានៈខ្ញុំជាមេដឹកនាំប្រទេស ទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខសភា ហើយក៏ជាការទទួលខុសត្រូវចំពោះព្រះភក្ត្រព្រះមហាក្សត្រ ទុកឱ្យកូនគេងាប់ឆ្លងពេញទឹកពេញដី ពេញហ្នឹង ដោយសារតែអារឿងអស់លោកធ្វើដោយ ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវមានសិទ្ធិអារកាត់។ ខ្ញុំអត់ឱ្យប្រលងទេ នៅថ្ងៃទី១១ ខ្ញុំអត់ឱ្យប្រលងទេ ខ្ញុំប្រកាសពីឥឡូវ»។
អង្គការសង្គមស៊ីវិល គ្រូបង្រៀន និងសាធារណជនមួយចំនួន បានផ្ទុះការរិះគន់ចំពោះប្រសាសន៍បែបនេះរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ ពួកគេថា ក្នុងនាមជាមេដឹកនាំនយោបាយ លោក ហ៊ុន សែន មិនគួរជ្រៀតជ្រែកការងាររបស់ស្ថាប័នអប់រំនោះទេ ព្រោះជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ក្រសួងអប់រំកំពុងអនុវត្តកម្មវិធីកំណែទម្រង់គុណភាពអប់រំ ដោយកំណត់ថា អ្នកចេះគឺជាប់។ ប៉ុន្តែ ការប្រកាសរបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះ បានធ្វើឱ្យសិស្សដែលមិនប្រឹងប្រែងរៀនសូត្របានជាប់ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ករណីនេះនឹងប៉ះពាល់ទៅដល់ការទទួលបានអាហារូបករណ៍របស់សិស្សនៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សា និងអាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅក្រៅប្រទេស ដែលជាក្តីបំណងដ៏ធំសម្រាប់សិស្សថ្នាក់ទី១២។
ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ (CITA) អ្នកស្រី អ៊ុក ឆាយ៉ាវី មានប្រសាសន៍ថា អ្នកស្រីមិនសាទរចំពោះការប្រកាសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងក្រសួងអប់រំនោះទេ។ អ្នកស្រីបន្តថា ការប្រកាសបែបនេះជាសំណាងរបស់សិស្សដែលមិនខិតខំសិក្សា តែជាបញ្ហារបស់សិស្សដែលតស៊ូពិតប្រាកដក្នុងការសិក្សា និងចំណាយអស់ទាំងថវិកាជាច្រើនផងដែរ។ អ្នកស្រីលើកឡើងថា ការប្រកាសបែបនេះ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផ្លូវចិត្តចំពោះសិស្សជំនាន់ក្រោយៗទៀត។ អ្នកស្រីនៅតែទទូចឱ្យលោក ហ៊ុន សែន និងក្រសួងអប់រំពិចារណាម្តងទៀតនូវវិធានការដែលខ្លួនបានដាក់ចេញមកនេះ និងស្នើឱ្យកែប្រែដោយឱ្យមានការប្រលងឡើងវិញ៖ «នេះជាភ័ព្វសំណាងដល់សិស្សដែលអត់បានរៀនសោះ ហើយពួកគាត់អត់បានខិតខំសិក្សាក៏ជាប់ស្វ័យប្រវត្តិ (Authomatics) ហ្នឹងណា៎ ! ក្រសួងអប់រំ ឬក៏នាយករដ្ឋមន្ត្រីពិចារណាម្តងទៀតនូវអ្វីដែលកំពុងតែធ្វើនេះ។ យើងចង់ឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងគ្នាក្នុងការប្រលងទោះបីតាមរូបភាពនៅតាមសាលា តាមស្រុក តាមខេត្តក៏ដោយ គួរតែយើងមានកម្មវិធីប្រលង ប្រកួតប្រជែងគ្នា ដើម្បីយកថ្វីដៃរៀងខ្លួន នេះបានល្អប្រសើរ បើសិនជាជាប់ដោយមិនបាច់ប្រលង ជាប់ដោយអីអ៊ីចឹង ខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំមិនគាំទ្រទេ ខ្ញុំនិយាយដោយខ្លីថា ខ្ញុំមិនគាំទ្រ»។
ក្នុងឆ្នាំសិក្សា២០១៩-២០២០ នេះ បេក្ខជនដែលត្រូវប្រឡងបាក់ឌុប មានចំនួនជាង ១២ម៉ឺននាក់(១២១.២០១) ក្នុងនោះបេក្ខនារីមានជាង ៦ម៉ឺននាក់ (៦៣.៩៣៧)។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំអះអាងថា ក្រសួងនឹងផ្ដល់ព័ត៌មានអំពីទិដ្ឋភាពនានាពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងសិស្សថ្នាក់ទី១២ នេះបន្តទៀតនៅពេលឆាប់ៗនេះ បន្ទាប់ពីបានសម្រេចឱ្យពួកគេជាប់ជាស្វ័យប្រវត្តិ ដោយគ្មាននិទ្ទេសនោះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។