អតីតអង្គរក្សលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែល ស្មោះត្រង់នឹងលោក ហ៊ុន សែន រហូតទទួលបានតំណែងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួរកងរាជអាវុធហត្ថ ហើយចុងក្រោយបានក្លាយទៅជាមេដឹកនាំកំពូលនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ ត្រូវបានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ រកឃើញថា ជាឧត្ដមសេនីយ៍ មានបាតដៃកង្វក់ រំលោភសិទ្ធិ សម្លាប់មនុស្សក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ និងព្យាយាមប្រើប្រាស់កម្លាំងកងទ័ពដើម្បីការពារ លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីបន្តអំណាចផ្ដាច់ការយោធា។ តើឧត្ដមសេនីយ៍នោះមានប្រវត្តិបែបណា?
ឧត្ដមសេនីយ៍មួយរូបក្នុងចំណោម ១២ រូបដែលគេចាត់ទុកថា មានបាតដៃកខ្វក់នោះ គឺ អគ្គមេបញ្ជាការស្ដីទីនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស ឈ្មោះ សៅ សុខា កើតនៅថ្ងៃទី១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៦១ នៅខេត្តស្វាយរៀង។ លោកមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន ៥នាក់ ប៉ុន្តែត្រូវទាហានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ទាំងអស់។ របាយការណ៍អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) ផ្សាយកាលពីចុងខែមិថុនា ឲ្យដឹងថា ក្រោយការបោះឆ្នោត ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចាញ់ឆ្នោត កាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ លោក សៅ សុខា ត្រូវបានផ្ដល់តំណែងឲ្យគ្រប់គ្រង កងរាជអាវុធហត្ថដែលទើបបានបង្កើតឡើង កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៣។ លោក សៅ សុខា ដែលទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលពីប្រទេសកុម្មុយនិស្ត វៀតណាម ត្រូវបានក្លាយជាមនុស្សស្និទ្ធនឹងលោក ហ៊ុន សែន ក្រោយពេលលោក សៅ សុខា បានចាប់ខ្លួនមន្ត្រីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួន ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា មានគម្រោងផ្ដួលរំលំលោក ហ៊ុន សែន។ ចាប់តាំងពីបានបង្កើតឡើងពីឆ្នាំ១៩៩៤ ដល់១៩៩៦ អង្គការសហប្រជាជាតិ បានរកឃើញថា កងកម្លាំង រាជអាវុធហត្ថដឹកនាំដោយ លោក សៅ សុខា ត្រូវជាប់ពាក់ព័ន្ធចាប់តាំងពីការរត់ពន្ធមនុស្ស រហូតដល់លក់គ្រឿងញៀន។ លោក សៅ សុខា ក៏ត្រូវបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហារថ្ងៃ៥ និង៦កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដើម្បីដណ្ដើមអំណាចពីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ កាលណោះ លោក សៅ សុខា បានដឹកនាំកម្លាំងដោយផ្ទាល់ ដណ្ដើមជ័យជំនះពីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ ក្រោយកងទ័ពគណបក្ស ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច បានបាក់ទ័ព លោក សៅ សុខា បានឲ្យបញ្ជាកងកម្លាំងធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់លោក តាមបោសសំអាតនឹងកម្ចាត់ កងទ័ពរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ ភាសាបោសសំអាតនិងកម្ចាត់នេះ ជាភាសារបស់ខ្មែរក្រហម ចូលចិត្តប្រើប្រាស់ដែលមានន័យថា សម្លាប់។ ក្រោយពីជ័យជំនះរបស់លោក ហ៊ុន សែន មក ការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ការបូជាសព ដោយគ្មានអត្តសញ្ញាណ បានបង្កើតឲ្យមានការសង្ស័យជាច្រើន ការធ្វើទារុណកម្ម និងការចាប់ឃុំខ្លួនបានកើតឡើងយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ។ មន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិឲ្យដឹងថា លោក សៅ សុខា បានប្រើប្រាស់ស្នាក់ការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស ជាកន្លែងសម្រាប់ធ្វើទារុណកម្ម។ ក្រោយរដ្ឋប្រហារ លោក សៅ សុខា ត្រូវបានដំឡើងតួនាទី ជាទីប្រឹក្សា លោក ហ៊ុន សែន។ ដោយសារតែព័ត៌មាននៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលនៅពេលនោះ រំលាយកងរាជអាវុធហត្ថនេះចោល។
របាយការណ៍អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) បង្ហាញថា រយៈពេលនៃការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាង៣០មកនេះ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនេះ បានរកឃើញថា លោក ហ៊ុន សែន បានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងយ៉ាងអាក្រក់បំផុត។ អ្នកមាននិន្នាការប្រឆាំង អ្នកកាសែត មេដឹកនាំសហជីព រាប់រយនាក់ ត្រូវបានសម្លាប់ដោយសារតែជាប់ពាក់ព័ន្ធ នឹងករណីនយោបាយ ហើយរាល់ករណីសម្លាប់ពាក់ព័ន្ធនយោបាយមិនត្រូវបានស៊ើបអង្កេត កាត់ទោស និងផ្ដន្ទាទោសនោះទេ។ បន្ថែមលើនេះទៅទៀតថា អ្នករិះគន់របបលោក ហ៊ុន សែន កម្មករ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ដីធ្លី និងសហជីព ត្រូវរងការគំរាមកំហែង ចាប់ខ្លួន វាយដុំ និងត្រូវជាប់ពន្ធនាគារដោយសារតែការចោទប្រកាន់ដោយគ្មានភស្តុតាង។ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សរកឃើញថា ការបន្តកាន់កាប់អំណាច និងគាបសង្កត់របស់លោក ហ៊ុន សែន បានអស់ជាងបីទសវត្សរ៍នេះ ដោយសារតែមានកងប្រដាប់អាវុធដែលស្មោះត្រង់នឹងលោក ហ៊ុន សែន រួមមានលោក សៅ សុខា ម្នាក់ដែរ។ លោក សៅ សុខា មិនបញ្ឈប់ក្រោយការដឹកនាំកម្លាំងស្មោះនឹងលោក ហ៊ុន សែន ដណ្ដើមអំណាចពីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច កាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ នោះទេ លោក សៅ សុខា កាលពីពេលបោះឆ្នោត១៩៩៨ កងរាជអាវុធហត្ថក៏ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ក្រាបគណបក្សប្រឆាំង និងការតវ៉ាលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដែរ។ ក្នុងការបង្ក្រាបនោះ កងរាជអាវុធហត្ថនិងជនប្រដាប់អាវុធផ្សេងទៀត បានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ចំនួន ២១នាក់។ ក្នុងកំឡុងពេលឆ្នាំ១៩៩៩ ដល់ឆ្នាំ២០០៨ កងរាជអាវុធហត្ថក៏បានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ខំបណ្ដេញចេញដែរ។ បន្ថែមលើនេះទៅទៀត មន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថក៏បានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់ឈើខុសច្បាប់ផងដែរ។ តំណាងរាស្ត្រអតីតគណបក្ស សម រង្ស៊ី លោក ជាម ចន្នី ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទបង្កើតកងកម្លាំងខុសច្បាប់ ហើយត្រូវកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ៧ឆ្នាំ ដោយសារតែលោកបានស្រាវជ្រាវករណីកងរាជអាវុធហត្ថដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការជួញដូរឈើខុសច្បាប់។ កងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស ដឹកនាំដោយ លោក សៅ សុខា បន្តជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបាញ់សម្លាប់មនុស្សក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់។ កាលដើមឆ្នាំ២០១៤ ពេលកម្មករធ្វើបាតុកម្មនៅភ្នំពេញនោះ កងរាជអាវុធហត្ថនៅរាជធានីភ្នំពេញ បានប្រើប្រាស់អាវុធពិតបាញ់ទៅលើកម្មករ បណ្ដាលឲ្យកម្មករ៥នាក់ស្លាប់ និង ១០នាក់ទៀត ត្រូវចាប់ឃុំខ្លួន។ ហើយកម្មករម្នាក់បានស្លាប់ ដោយសារតែរងរបួសពីការវាយប្រហារដោយក្រុមកងរាជអាវុធហត្ថ។ កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៥ លោក សៅ សុខា ការពារកាបង្ក្រាបបង្ហូរឈាម កាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៤ ថា ជាការចាំបាច់ ដើម្បីដោះស្រាយនឹងបាតុករគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង។ លោក សៅ សុខា អួតអាងថា ការអនុវត្តការងាររបស់លោក លោករៀនសូត្រតាមអតីតមេដឹកនាំផ្ដាច់ការអាល្លឺម៉ង់ គឺលោក អាដុលហ្វ ហ៊ីត្លែរ (Adolf Hitler) ដោយប្រើប្រាស់កងកម្លាំងដ៏ច្រើនដើម្បីកម្ចាត់កងកម្លាំងតូចៗ។ អាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចទាក់ទងលោក សៅ សុខា ដើម្បីបកស្រាយនឹងរបាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានទេកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា។
ក្រសួងការពារជាតិ កាលពីចុងខែមិថុនា បានចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានបដិសេធការរកឃើញនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដឹកនាំដោយ លោក សៅ សុខា។ ក្រសួងការពារជាតិចាត់ទុករបាយការណ៍អង្គការសិទ្ធិមនុស្សថា ជារបាយការណ៍ញុះញង់ចោទប្រកាន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋាន និងមិនសមហេតុផល មកលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ១២រូប នៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជា។ ក្រសួងការពារចាត់ទុករបាយការណ៍អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ជារបាយការណ៍ឆ្កួតលីលា។ ចំណែក លោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិថ្លែងការពារ លោក សៅ សុខា និងមន្ត្រីបាតដៃកខ្វក់មួយចំនួនទៀតថា ការចោទប្រកាន់របស់មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះជា "នយោបាយទុច្ចរិត" ហើយក្រសួងនឹងមិនស៊ើបអង្កេតពីការរកឃើញអំពីឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងឡាយដែលប្រព្រឹត្តឡើងដោយមន្ត្រីបាតដៃកង្វក់ទាំងនោះទេ៖ «វាមិនចាំបាច់ទៅស៊ើបអង្កេតទេ។ នយោបាយទុច្ចរិតរបស់គេ តែងតែរកវិធីចោទប្រកាន់ មកលើមន្ត្រីដូចជាអ្នកដែលបម្រើជាតិមាតុភូមិ»។
មិនខុសពីលោក ទៀ បាញ់ នោះទេ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ជាចៅហ្វាយផ្ទាល់របស់ លោក សៅ សុខា ថ្លែងការពារលោកថា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ជាឧបករណ៍បម្រើឲ្យរបបលោក ហើយរបបលោកនឹងមិនធ្វើការស៊ើបអង្កេតករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធនោះទេ។
របាយការណ៍អង្គការការពារសិទិ្ធមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch ឲ្យដឹងថាទៀតថា ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៥ ដល់ឆ្នាំ២០១៦ លោក សៅ សុខា បន្តធ្វើសកម្មភាពប្រមូលផ្ដុំពង្រឹងអ្នកគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចនៅតាមមូលដ្ឋាន រហូតដល់ប្រដូចរបបលោក ហ៊ុន សែន ទៅនឹងសម័យអង្គរ ហើយគំរាមថា ប្រសិនបើមានការផ្លាស់ប្ដូររលោក ហ៊ុន សែន នោះ កម្ពុជានឹងមានសង្គ្រាមបនប្រល័យពូជសាសន៍ឡើងវិញជាមិនខាន។ កាលពីឆ្នាំ២០១៧ លោក សៅ សុខា បានបង្ហាញការគាំទ្រចំពោះការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការចាប់ឃាត់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ហើយបន្តចោទប្រកាន់ទាំងខុសនៃការរំលាយបក្សប្រឆាំងដោយយកលេសថា គណបក្សប្រឆាំងមានបំណងដឹកនាំបដិវត្តន៍ក្បត់ជាតិ។ លោក សៅ សុខា ថែមទាំងប្ដេជ្ញាថា កងអាវុធហត្ថទាំងអស់នឹងស្មោះនឹងលោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែម្នាក់៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។