សង្គមស៊ីវិលធ្វើការដើម្បីលើកតម្កើងសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរស់នៅកម្ពុជា ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការច្បាប់ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបង្កភាពងាយស្រួលឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទទួលបាន ឯកសារស្របច្បាប់ដើម្បីអាចរស់នៅ និងប្រកបរបបចិញ្ចឹមជីវិតបានដូចពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ។ មន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា អាជ្ញាធរមិនអាចទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមជាខ្មែរនោះទេ លុះត្រាតែពួកគេមានឯកសារបញ្ជាក់ថា ឪពុកម្ដាយគេជាខ្មែរ មានសំបុត្រកំណើត និងទីកន្លែងកំណើតនៅកម្ពុជា។
អគ្គលេខាធិការ សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ លោក សឺន ជុំជួន សំណូមពរឱ្យរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងឡាយ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមអាច ទទួលបានសិទ្ធិជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ លោកក៏សំណូមពរឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ និង អង្គការសហប្រជាជាតិ ជួយជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុវត្តការសន្យា ផ្ដល់សញ្ជាតិដល់ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមករស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជា។ សំណើរបស់លោក សឺន ជុំជួន ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកបានប្រាប់កិច្ចប្រជុំ គណៈកម្មាធិការដើម្បីលុបបំបាត់ការរើសអើងពូជសាសន៍ របស់ឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (Geneva) ប្រទេសស្វីស (Switzerland) កាលពីចុងខែវិច្ឆិកាថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានខកខានមិនបានបង្កើតយន្តការផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីអាចឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដែលរស់នៅកម្ពុជា ទទួលបានសិទ្ធិពេញលេញជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅឡើយទេ។
លោក សឺន ជុំជួន ថ្លែងទៅកាន់ គណៈកម្មាធិការដើម្បីលុបបំបាត់ការអើសរើងពូជសាសន៍ កាលពីថ្ងៃទី២៦ វិច្ឆិកាថា ថ្វីត្បិតតែ អតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ធ្លាប់បញ្ជាក់ថា ពលរដ្ឋខ្មែរកើតនៅបរទេស អាចមានសញ្ជាតិខ្មែរ ជាស្វ័យប្រវតិ្ត ហើយរដ្ឋាភិបាលក៏ធ្លាប់បានទទួលស្គាល់ចំពោះមុខ អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួនថា ខ្មែរក្រោមមកពីទឹកដីកំណើត គឺជាជនជាតិខ្មែរក៏ដោយ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន មិនបានអនុវត្តការសន្យាទាំងនោះទេ។
លោក សឺន ជុំជួន បញ្ជាក់ថា ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាខ្វះខាត ឆន្ទៈដើម្បីទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមជា ជនជាតិខ្មែរនេះហើយ ទើបបានបណ្ដាលឱ្យ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមិនទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមថា ជាជនជាតិខ្មែរ។ លោកថា កត្តានេះហើយ បណ្ដាលឱ្យអាជ្ញាធរមិនផ្ដល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី និងអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណជាដើម៖ «ជារួមទៅស្ថានភាព សំខាន់ដែលយើងកំពុងតែធ្វើការតស៊ូមតិនោះ គឺចំណុចទីមួយគឺ វាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងអត្តសញ្ញាណកម្មហ្នឹង វាមានបញ្ហាជាច្រើននៅតាមបណ្ដាខេត្តមួយចំនួន ដោយសារតែករណីពួកគាត់ហ្នឹង អត់មានឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណរបស់ពួកគាត់ យើងកំពុងតស៊ូមតិនឹងរដ្ឋាភិបាល បញ្ហាមួយទៀតគឺពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ឬការទទួលបានសិទ្ធិលំនៅឋានជាដើម»។
លោកបន្តថា ក្រៅតែពីត្រូវរដ្ឋាភិបាលបដិសេធមិនទទួលស្គាល់ថា ជាខ្មែរនោះ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមក៏ត្រូវរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្នែកសិទ្ធិបញ្ចេញមតិផងដែរ។ អាជ្ញាធរតែងតែលូកដៃចូលកិច្ចការសមាគម និងវត្តខ្មែរក្រោម រួមទាំងរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពតាមបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិតទៀតផង។
ទោះបីអតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ធ្លាប់បញ្ជាក់ថា ពលរដ្ឋខ្មែរកើតនៅបរទេស អាចមានសញ្ជាតិខ្មែរ ជាពិសេសខ្មែរក្រោមអាចមានសិទ្ធិស្វ័យប្រវត្តជាខ្មែរក៏ដោយ មន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន ថា អាជ្ញាធរកម្ពុជាទទួលខ្មែរក្រោមជាពលរដ្ឋខ្មែរ លុះត្រាតែមានឯកសារបញ្ជាក់គ្រប់គ្រាន់ រួមមានដូចជា ឪពុកម្ដាយពួកគេត្រូវតែជាខ្មែរ មានសំបុត្រកំណើត និង ទីកន្លែងកំណើតនៅកម្ពុជា៖ «ចាប់ផ្ដើមពីអត្រានុកូលដ្ឋាន បញ្ជីជាតិ ទីកន្លែង និងអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ។ ហើយកាលណាយើងប្រើពាក្យខ្មែរកម្ពុជាហ្នឹង ខ្មែរក្រោមត្រូវតែគោរពច្បាប់»។
ប្រវត្តិសាស្ត្របញ្ជាក់ថា បារាំងបានកាត់ដីខ្មែរ ដែលគេស្គាល់ថា ជាទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ទាំងខុសច្បាប់ទៅឱ្យវៀតណាមក៏ដោយ ប៉ុន្តែលោក ផៃ ស៊ីផាន ថា សមត្ថកិច្ចកម្ពុជា ត្រូវតែគោរពច្បាប់ មិនអាចយោគយល់ខ្មែរក្រោមបាននោះទេ៖ «ការបង្ខំឱ្យសមត្ថកិច្ចធ្វើអ្វីតាមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមនោះដែលប្រាសចាកពីច្បាប់ខ្មែរ គឺមិនអាចធ្វើទៅបានទេ»។
កន្លងមកមន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ក៏ធ្លាប់លើកឡើងថា កម្ពុជាចាត់ទុកពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាជនជាតិវៀតណាម ហើយរដ្ឋាភិបាលមិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់វៀតណាមនោះទេ រួមទាំងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សពីសំណាក់អាជ្ញាធរវៀតណាម មកលើពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលកំពុងរស់នៅលើទឹកដីកំណើតខ្លួនក៏ដោយ។
លោក សឺន ជុំជួន មានប្រសាសន៍ថា លោកមិនអាចទទួលយកការបកស្រាយ របស់លោក ផៃ ស៊ីផាន បាននោះទេ ដោយសារមានប្រវត្តិសាស្ត្រជាសាក្សីស្រាប់ និងមានលិខិតបទដ្ឋានជាច្រើនបញ្ជាក់ថា ខ្មែរក្រោម ជាខ្មែរ ទោះបីខ្មែរក្រោមខ្លះមិនបានកើតនៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាក៏ដោយ៖ «ប៉ុន្តែគាត់មានកំណើតជាខ្មែរ។ ជាជនជាតិខ្មែរ ជាឈាមជ័រខ្មែរ។ អ៊ីចឹងសូមឱ្យ លោក ផៃ ស៊ីផាន ហ្នឹងទៅមើលលិខិតអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស លោក ហោ ណាំហុង គាត់សរសេរទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីឆ្នាំ២០០៥ ច្បាស់ណាស់ថា ខ្មែរក្រោមនៅពេលមកកម្ពុជា ជាពលរដ្ឋកម្ពុជា»។
របាយការណ៍ សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ បញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្នខ្មែរក្រោមរស់នៅកម្ពុជាមាន ចំនួនជាង ១លាននាក់ ហើយប្រមាណ ពី ២០ ភាគរយ ទៅ៣០ភាគរយមិនទាន់មានលិខិតស្នាមសា្នក់នៅកម្ពុជាត្រឹមត្រូវនៅឡើយទេ។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជាច្រើននាក់ បានភៀសខ្លួនមករស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជា ដោយសារតែពួកគេមិនអាចទ្រាំបាននឹងការគាបសង្កត់របស់អាជ្ញាធរវៀតណាម លើសិទ្ធិសេរីភាព និងសាសនា។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមខ្លះទៀត ក៏បានភៀសខ្លួនទៅប្រទេសថៃ ដើម្បីស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោននៅប្រទេសទី៣ផងដែរ។ ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទើបបានប្រារព្ធខួប ៧០ឆ្នាំ នៃការបាត់បង់ទឹកដី កាលពីខែមិថុនា ហើយកំពុងបន្តយុទ្ធនាការស្វែងរកសិទ្ធិសម្រេចវាសនាដោយខ្លួនឯងទៅថ្ងៃអនាគត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។