អំណាចច្បាប់ ម៉ែកនីតស្គី ក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា
2019.02.12
របាយការណ៍អង្គការសិទ្ធិមនុស្សរកឃើញថា នៅកម្ពុជា មានករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើនករណី ដែលប្រព្រឹត្តឡើងដោយមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាច។ ប៉ុន្តែអ្នកទាំងនេះតែងតែរួចខ្លួនជានិច្ច ដោយសារតែប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ខ្វះភាពឯករាជ្យ និងរងឥទ្ធិពលពីអ្នកនយោបាយ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក មិនអនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីកម្ពុជា ទាំងនោះរួចខ្លួនទេ ដោយអាមេរិកបង្កើតច្បាប់មួយ មានឈ្មោះថា the Global Magnitsky Act យកមកអនុវត្ត ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីទាំងនោះបាន។
តើច្បាប់ the Global Magnitsky Act មានប្រវត្តិយ៉ាងណា និងមានអានុភាពប៉ុនណា?
ច្បាប់ The Global Magnitsky Act គឺជាច្បាប់សម្រាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលបរទេស ដែលប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។ ច្បាប់នេះយកតាមឈ្មោះរបស់ជនជាតិរុស្ស៊ីមួយរូប ដែលជាមន្ត្រីសវនករ ឈ្មោះលោក ស៊ើហ្គេ ម៉ែកនីតស្គី (Sergei Magnitsky)។ លោក ស៊ើហ្គេ ម៉ែកនីតស្គី គឺជាអ្នកឯកទេស ខាងវែកមុខជនប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។ ប៉ុន្តែសមត្ថកិច្ចរុស្ស៊ី បានចាប់ និងឃុំខ្លួនលោក កាលពីឆ្នាំ២០០៨។ លោករងទារុណកម្មយ៉ាងដំណំ និងត្រូវអាជ្ញាធររុស្ស៊ីបង្អត់ថ្នាំសង្កូវ និង ការថែសុខភាពរហូតធ្វើឲ្យលោកស្លាប់នៅក្នុងពន្ធនាគារ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩។ មុនរងការវាយដំ រហូតដល់ស្លាប់នេះ លោកជាប់ឃុំអស់រយៈពេល ៣៥៨ថ្ងៃ ដោយគ្មានការជំនុំជម្រះក្តីអ្វីទាំងអស់។
សភាអាមេរិក និងប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) បានអនុម័តច្បាប់ដំបូង ដាក់ឈ្មោះថា ច្បាប់ The Magnitsky Act នៅចុងឆ្នាំ២០១២ ក្នុងបំណងដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីរុស្ស៊ីទាំងឡាយណា ដែលចូលដៃក្នុងការធ្វើឲ្យលោក ស៊ើហ្គេ ម៉ែកនីតស្គី ស្លាប់។ ទណ្ឌកម្មទាំងនោះ រួមមាន ការបិទទិដ្ឋាការ មិនឲ្យមន្ត្រីរុស្ស៊ីទាំងនោះចូលទឹកដីអាមេរិក និងបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ ឬហាមឃាត់មន្រ្តីទាំងនោះ មិនឲ្យប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុអាមេរិក។ ច្បាប់ The Magnitsky Act ដំបូងនេះ ដាក់ទណ្ឌកម្មតែមន្ត្រីរុស្ស៊ី ដែលប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី តែប៉ុណ្ណោះ។
ប៉ុន្តែក្រោយមក សភាអាមេរិក កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៥ បានពង្រីកវិសាលភាពច្បាប់នេះ ដោយពន្លាតយុត្តាធិការ ឬអំណាចអនុវត្ត ឲ្យហួសពីប្រទេសរុស្ស៊ី ដោយដាក់ឈ្មោះច្បាប់នេះថា ច្បាប់ the ‘‘Global Magnitsky Human Rights Accountability Act’’ ឬ ច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មលើការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាសាកល ដែលអនុវត្តទៅលើប្រទេសទាំងអស់ នៅលើពិភពលោក។ ច្បាប់ទីពីរនេះ ចូលជាធរមាននៅឆ្នាំ ២០១៦ ដោយស្គាល់ជាទូទៅថា ជាច្បាប់ the Global Magnitsky Act ដែលផ្ដល់អំណាចឲ្យផ្នែកនីតិប្រតិបត្តិ គឺរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើមន្ត្រីនៃរដ្ឋបរទេស ដែលចូលដៃក្នុងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។
ក្នុងការកំណត់ថា តើជនណាខ្លះ ដែលបានចូលដៃក្នុងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរនេះ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក មានភារកិច្ចក្នុងការប្រមូលភស្តុតាង រួចបញ្ជូនទៅក្រសួងរតនាគារ ដើម្បីបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិជនទាំងនោះ។ ភស្តុតាងទាំងនេះ បានមកពីប្រភពផ្សេងៗ របស់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក រួមទាំងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដូចជាអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ជាដើមផង។
នាយកប្រតិបត្តិ ទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ី របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) ថាអង្គការរបស់លោក គឺជាប្រភពឯកសារព័ស្តុតាង ដ៏សំខាន់មួយទាំងសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក និងប្រទេសដទៃទៀត ដែលត្រូវការព័ស្តុតាង អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ រួមទាំងភស្តុតាង អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាផង។
លោកលើកឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង មួយ ជុំវិញការដាក់ទណ្ឌកម្មលើមេកងអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង នាពេលថ្មីៗ នេះ គឺមួយផ្នែក ផ្អែកលើឯកសារភស្តុតាង ដែលអង្គការលោកបានដាក់ជូនទៅរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក៖ «ក្នុងករណីលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកចាត់ទុក របាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សថា ជាភស្តុតាង រឹងមាំ ដែលឈរលើអង្គហេតុពិតប្រាកដ និង គួរឲ្យជឿទុកចិត្តបាន ព្រោះរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានប្រើប្រាស់ ភស្តុតាងទាំងនេះ មុននឹងសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មគាត់។ ភារកិច្ចរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក គឺពិនិត្យមើលរាល់ប្រភពភស្តុតាងទាំងអស់ ដែលពួកគេទុកចិត្ត»។
លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ជាមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃរបបលោក ហ៊ុន សែន ដំបូងគេ ដែលត្រូវរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកចាត់វិធានការ កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ដោយអនុវត្តច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មលើការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាសាកល ឬ the Global Magnitsky Act នេះ។
នៅក្បែរកម្ពុជាដែរ សហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ បានអនុវត្តច្បាប់ the Global Magnitsky Act នេះទៅលើមន្ត្រីយោធាសរុប ១៣រូប នៅប្រទេសភូមា ឬ មីយ៉ាន់ម៉ា រួមទាំងឧត្ដមសេនីយ៍មួយរូបផង ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិជនភៀសខ្លួន រ៉ូហ៊ីងយ៉ា។
ច្បាប់ដដែលនេះ អាមេរិកបានអនុវត្តលើប្រទេស អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីត កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ដោយដាក់ទណ្ឌកម្ម លើមន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះចំនួន ១៧នាក់ ក្នុងការពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់អ្នកកាសែតជនជាតិ អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីត ដែលធ្វើការឲ្យសារព័ត៌មាន the Washington Post ឈ្មោះលោក ចាម៉ាល់ ខាហ្សូជី (Jamal Khashoggi) ដែលគេសម្លាប់ក្នុងទូត អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីត ប្រចាំប្រទេសទួគី កាលពីខែដើមខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៨។
ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា បើទោះបីមានតែលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង តែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលរងទណ្ឌកម្ម ពីច្បាប់នេះ ក៏នៅមានមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ក្នុងជួរយោធាកម្ពុជាជាច្រើនរូបទៀត អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិរកឃើញថា បានប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ប៉ុន្តែ នៅមិនទាន់ទទួលទណ្ឌកម្មនៅឡើយ។
ឧត្ដមសេនីយ៍ខ្មែរចំនួន ១២រូប ត្រូវអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរកឃើញក្នុងរបាយការណ៍កម្រាស់ ២១៣ទំព័រ ចេញផ្សាយកាលពីចុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ថា ជាមន្ត្រីមានបាតដៃប្រឡាក់ឈាម ក្នុងរឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ ឧត្ដមសេនីយ៍ទាំងនោះ មានទាំងមេបញ្ជាការយោធា កងរាជអាវុធហត្ថ និងនគរបាល។ អង្គការនេះ ក៏ស្នើសុំឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អន្តរជាតិដាក់ទណ្ឌកម្មដែរ។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) មានសុទិដ្ឋិនិយមថា ថ្ងៃណាមួយមន្ត្រីទាំងនេះ នឹងទទួលទណ្ឌកម្មនេះជាក់ជាមិនខាន៖ «យើងដឹងជាផ្លូវការថា មានមន្ត្រីខ្មែរកាន់តែច្រើន ស្ថិតក្នុងបញ្ជីនៃអ្នកដែលនឹងត្រូវរងទណ្ឌកម្មនេះ។ ដំណើរការនេះ ត្រូវការពេលវេលាបន្តិច។ ប៉ុន្តែចុងក្រោយ ទណ្ឌកម្មនឹងកើតមាន»។
បន្ថែមលើឧត្ដមសេនីយ៍ទាំងនេះ សមាជិកសភាអាមេរិក ក៏បានស្នើសុំឈ្មោះមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររបបលោក ហ៊ុន សែន មួយចំនួនទៀត សរុប ១៧នាក់ ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មផងដែរ។ មន្ត្រីទាំងនោះ រួមមានប្រធានគណបក្ស ប្រជាជនកម្ពុជា និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺលោក ហ៊ុន សែន អនុប្រធានបក្សកាន់អំណាច និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងការពារជាតិ លោក ទៀ បាញ់ និងរដ្ឋមន្ត្រី ជាច្រើនរូបផ្សេងទៀត រួមទាំងកូនប្រុសច្បងលោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត និងកូនស្រីលោក ហ៊ុន សែន គឺលោកស្រី ហ៊ុន ម៉ាណា និងកូនប្រសាលោក ហ៊ុន សែន លោក សុខ ពុទ្ធីវុធ ម្នាក់ផង។
បន្ថែមលើមន្ត្រីទាំងនេះ កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក ឲ្យអាមេរិកដាក់ឧកញ៉ាបួននាក់ ក្នុងបញ្ជីខ្មៅ ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្ម ដោយសារបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស បំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ និង អំពើរត់ពន្ធ។ ឧកញ៉ាទាំងបួន រួមមានលោកឧកញ៉ា ម៉ុង ឫទ្ធី លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព លោកឧកញ៉ា ឡៅ ម៉េងឃីន។ បីនាក់ក្នុងចំណោមនោះ ជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាបក្សកាន់អំណាច។ អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក គ្លូបល វីតណេស (Global Witness) រកឃើញថា ឧកញ៉ាដែលមានទ្រព្យមហាសាល និងជិតស្និទ្ធនឹងរបបលោក ហ៊ុន សែន ទាំងបួនរូបនេះ សុទ្ធតែជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ បូមខ្សាច់ រត់ពន្ធកញ្ឆាទ្រង់ទ្រាយធំ និងបណ្ដេញពលរដ្ឋចេញពីលំនៅឋានដោយបង្ខំ ដើម្បីដណ្ដើមយកដីធ្លីពីពួកគាត់ជាដើម និងចាត់ទុកថា អ្នកទាំងនេះ សុទ្ធតែជាអ្នកដែលបានទទួលផលចំណេញ ពីការរលំរលាយនៃប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
ស្របពេលដែលប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជា ត្រូវអង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិ រកឃើញថា គ្មានភាពឯករាជ្យ ក្នុងការបំពេញមុខងារត្រឹមត្រូវ ដើម្បីផ្ដន្ទាទោសមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាច ដែលប្រព្រឹត្តរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរ លោក ប្រ៊ែដ អាដាម មើលឃើញថា មានតែយន្តការអន្តរជាតិ ដូចជាតាមរយៈការអនុវត្តច្បាប់ the Global Magnitsky Act របស់អាមេរិកនេះ ទើបអាចធ្វើឲ្យមន្ត្រីនៃរបបផ្ដាច់ការទទួលទណ្ឌកម្មបាន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។