គោលចារឹកនៃខ្នាតត្រៃចីវររបស់ព្រះសង្ឃពុទ្ធសាសនា
2015.02.25
លក្ខណៈពិសេសមួយនៃត្រៃចីវររបស់ភិក្ខុសង្ឃក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានស្បង់ ចីពរ សង្ឃាដី គឺជាក្រណាត់សំពត់លាត សាមញ្ញ មិនមានការតុបតែងលំអ ដេរប៉ាក់ ចាក់ឌិនអ្វីឡើយ។ រីឯសាច់សំពត់វិញ គឺបានមកពីការត្បាញរវៃសរសៃរុក្ខជាតិ និងរោមសត្វមួយចំនួន ដោយចៀសវាងការប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតមនុស្សសត្វ។ លក្ខណៈពិសេសមួយទៀតគឺស្បង់ស្បៃត្រៃចីវរមានការកំណត់នូវខ្នាតកាត់ដេរ ដែលខុសប្លែកពីសំលៀកបំពាក់មនុស្សផងទាំងពួង។
គោលចារឹកនៃសំពត់កាសាវពស្ត្រសម្រាប់បព្វជិតក្នុងពុទ្ធសាសនាទ្រទ្រង់ក្រាលគ្រង គឺត្រូវកាត់ផ្ដាច់ ហើយទើបដេរភ្ជាប់គ្នាវិញ ប្រកបដោយលក្ខណៈពិសេស មានផ្ទាំង ឬខណ្ឌ មណ្ឌល ឬកន្សែងតូចធំ និងជាយព័ទ្ធជុំវិញដែលហៅថា អនុវាត ឬ កុសិ។ រីឯថ្នេរដែលភ្ជាប់កំណាត់សំពត់តូចធំទាំងអស់ឱ្យក្លាយទៅជាត្រៃចីវរគប្បីដេរថ្នេរមូល។
តាមពុទ្ធបញ្ញត្តិ សំពត់ត្រៃចីវរមាន ៤យ៉ាង គឺទី១ ជាចីវរដែលធ្វើដោយសំពត់ ៥ផ្ទាំង ហៅថា ចីវរបញ្ចខណ្ឌ។ ប្រភេទទី២ គឺចីវរធ្វើដោយសំពត់ ៧ផ្ទាំង ហៅថា ចីវរសត្តខណ្ឌ។ ចីវរប្រភេទទី៣ ធ្វើដោយសំពត់ ៩ផ្ទាំង ហៅថា ចីវរនវខណ្ឌ។ រីឯប្រភេទទី៤ គឺចីវរធ្វើដោយសំពត់ ១១ផ្ទាំង ហៅថា ចីវរឯកាទសខណ្ឌ។ ក្នុងផ្ទាំងនីមួយៗ គឺមាន ២កន្សែង តូច១ ធំ១។
សេចក្ដីក្នុងឯកសារគម្ពីរដីកាផ្នែកពុទ្ធសាសនាកត់ត្រាថា ចីវរដែលកាត់ដាច់ជាកំណាត់ៗ ហើយដេរភ្ជាប់គ្នាវិញនេះ ទើបសមគួរដល់ភេទសមណជាបព្វជិតអ្នកបួសទ្រទ្រង់តាមពុទ្ធានុញ្ញាត។
នេះគឺជាការអធិប្បាយរបស់ភិក្ខុព្រះញាណកោសល យ៉ង សេងយៀត សកលវិទ្យាធិការរងនៃពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ចំពោះហេតុផលចម្បងមួយនៃពុទ្ធបញ្ញត្តិនេះ៖ «រឿងស្បង់កាត់នោះ សារសំខាន់ ព្រះសង្ឃអ្នកបួស គឺជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តរស់នៅដោយការលះបង់។ ក្នុងព្រះវិន័យគ្រប់សិក្ខាបទទាំងអស់ គឺឱ្យព្រះសង្ឃលះទាំងអស់ ហើយព្រះអង្គប្រកាសសំដែងប្រាប់ភិក្ខុសង្ឃទាំងអស់ថា ព្រះអង្គមានទ្រព្យតែប៉ុណ្ណេះទេ មានបាត្រ សង្ឃាដី ស្បង់ចីវរមួយត្រៃហ្នឹង ៣ហ្នឹង។ សូម្បីតែរបស់ដែលថា ជាប់នឹងខ្លួនហ្នឹងក៏មិនឱ្យជាប់ជំពាក់ថា រឿងហ្នឹងវាល្អវាស្អាតទេ។ ព្រះអង្គបានប្រៀបធៀបភិក្ខុសង្ឃទៅដូចជាសត្វដែលមានស្លាបតែពីរទេ មិនអាចមានរបស់អ្វីមិនឱ្យជារបស់អ្វីច្រើនទេ ហើយរបស់ដែលមានហ្នឹង គឺមិនឱ្យមានតម្លៃទៅទៀត មិនឱ្យសង្គមគេមើលមកថា ជារបស់មានតម្លៃទេ មិនឱ្យលយឆាយ អ៊ីចឹងហើយបានឱ្យកាត់ហ្នឹង…»។
តាមន័យសំពត់កាសាវពស្ត្រសម្រាប់ភិក្ខុក្នុងពុទ្ធសាសនាគ្រងជានិច្ច រួមមាន ៣ផ្ទាំង គឺស្បង់ ចីពរ សង្ឃាដី ដែលហៅថា ត្រៃចីវរ។ ចំពោះចីពរមានឈ្មោះមួយទៀតហៅថា «ឧត្តរាសង្គ» រីឯស្បង់វិញ អាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា «អន្តរវាសក» ដែលជាភាសាបាលីសំស្ក្រឹត។
លោកបណ្ឌិត សួន ឱសថ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជាតិភាសាខ្មែរ និងជាជំនួយការស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បញ្ជាក់ទាក់ទងនឹងពុទ្ធបញ្ញត្តិស្ដីពីការកំណត់ខ្នាតចីវរ និងសង្ឃាដីដែលមានទំហំតូចបំផុត សមគួរដល់ការទ្រទ្រង់របស់ភិក្ខុសង្ឃ៖ «...ខ្នាតសង្ឃាដី ឬក៏ខ្នាតឧត្តរាសង្គក្តី គឺមានខ្នាតតូចធំ។ អ៊ីចឹងហើយលោកបានបញ្ជាក់ថា បណ្ដោយ ៥ហត្ថ ៥ហត្ថក្ដាប់ មិនមែន ៥ហត្ថលាទេ ហើយទទឹង ៣ហត្ថក្តាប់។ បើសិនភិក្ខុលោកមានកម្ពស់ខ្ពស់ តាមអដ្ឋកថា លោកពន្យល់ថា ឱ្យយកហត្ថរបស់លោកផ្ទាល់តែម្ដងធ្វើជាខ្នាត។ បើភិក្ខុលោកមានកម្ពស់ទាប ក៏ឱ្យយកហត្ថរបស់លោកធ្វើជាខ្នាតដែរ ដើម្បីឱ្យបានសមគួរ»។
ចំពោះខ្នាតស្បង់ ឬអន្តរវាសកវិញ គឺតូចបំផុតត្រូវមានបណ្ដោយ ៥ហត្ថក្ដាប់ដៃ គឺស្មើនឹង ៤ហត្ថ ១គក់ ហើយទទឹងមានប្រវែង ២ហត្ថ។ ចំណែកទំហំត្រៃចីវរដែលធំបំផុត ត្រូវឱ្យតូចជាងចីវររបស់ព្រះសុគត ពោលគឺព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទើបភិក្ខុអាចក្រាលគ្រងបាន មិនមានទោសអាបត្តិ។
សេចក្ដីក្នុងសៀវភៅ «ទានកថា» រៀបរៀងដោយលោកអាចារ្យ ហែម ចៀវ នៃសាលបាលីជាន់ខ្ពស់ក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩ អធិប្បាយដកស្រង់ពីព្រះអដ្ឋកថាចារ្យដោយសេចក្ដីថា៖ «…ខ្នាតចីពរសង្ឃាដីព្រះសុគតបណ្ដោយ ៩ចំអាម ទទឹង ៦ចំអាម ដោយចំអាមព្រះសុគត បើគិតជាហត្ថជាងឈើ [ស្មើនឹង] បណ្តោយ ១៣ហត្ថ១ចំអាម ទទឹង ៩ហត្ថ…។ បើគិតជាម៉ែត្រ គឺបណ្ដោយជាង ១០ម៉ែត្រ (១០ម៉ែត្រ និង ១២,៥សង់ទីម៉ែត្រ) ទទឹងជិត ៧ម៉ែត្រ (៦ម៉ែត្រ និង ៧៥សង់ទីម៉ែត្រ)»។
ចំពោះ «គហបតីចីវរ» ដែលសព្វថ្ងៃនេះគេកាត់ដេរស្រេចស្រាប់ ហើយពលរដ្ឋពុទ្ធបរិស័ទទិញជាវយកទៅវេរប្រគេនចំពោះភិក្ខុសង្ឃ ប្រសិនបើត្រៃចីវរទាំងបីនេះកាត់ដេរមិនត្រឹមត្រូវតាមក្បួនខ្នាតដោយប្រការណាមួយ តើព្រះសង្ឃអាចទទួលក្រាលគ្រងបានដែរ ឬយ៉ាងណា?
នេះគឺជាការអធិប្បាយរបស់បណ្ឌិត សួន ឱសថ ចំពោះសំណួរនេះ៖ «...បើសិនជាសំពត់ហ្នឹងមិនត្រូវខ្នាតទេ ចីវរហ្នឹងវាធំ ឬតូចជាងខ្នាត ដែលបានលើកឡើងខាងដើម ដែលថា បណ្ដោយ ៥ហត្ថ ទទឹង ៣ហត្ថ បានន័យថា ចីវរហ្នឹងមានតែទទឹង ២ហត្ថ ឬក៏បណ្ដោយតែ ៣ហត្ថ មិនគ្រប់គ្រាន់មិនត្រឹមត្រូវ គឺមិនអាចឡើងជាចីវរទេ ភិក្ខុត្រូវអធិដ្ឋានជាបរិក្ខារវិញ ដល់ហើយប្រើប្រាស់បាន។ បានន័យថា កុំអធិដ្ឋានឱ្យចេញជាសង្ឃាដី កុំអធិដ្ឋានជាឧត្តរាសង្គ ឬកុំអធិដ្ឋានទៅជាអន្តរវាសក គឺអធិដ្ឋានឱ្យទៅជាបរិក្ខារវិញ…»។
ទោះបីជាមានបញ្ញត្តិយ៉ាងនេះក្តី ប៉ុន្តែមានសេចក្ដីអធិប្បាយអំពីពុទ្ធានុញ្ញាតបន្ធូរបន្ថយវិន័យ។ ក្នុងករណីដែលខ្វះក្រណាត់លៃកាត់ឱ្យដាច់ទាំង ៣មិនបានទេនោះ គឺភិក្ខុអាចជ្រើសរើសកាត់ផ្ដាច់ ហើយដេរធ្វើជាសំពត់ចីវរណាមួយឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមខ្នាតកំណត់។ ប៉ុន្តែមិនត្រូវខានកាត់ផ្ដាច់ត្រៃចីវរទាំងបីនោះឡើយ បើមិនដូច្នោះទេ ភិក្ខុក្រាលគ្រងចីវរមិនកាត់ផ្ដាច់ទាំង៣ គឺនឹងត្រូវមានទោសអាបត្តិ។ ម្យ៉ាងទៀត ក្នុងចំណោមត្រៃចីវរទាំង៣នេះ ជាទូទៅសង្ឃាដីគឺជាសំពត់ដែលមានទំហំធំ ហើយក្រាស់ជាងគេ។
ភិក្ខុមេត្តារក្ខិតោ ឆន ម៉ៅមេត្តា គង់នៅវត្ត «និគ្រោធវ័ន» រាជធានីភ្នំពេញ មានថេរដីកាពន្យល់អំពីហេតុផលនៃពុទ្ធានុញ្ញាតឱ្យភិក្ខុធ្វើសង្ឃាដី ដោយផ្អបកំណាត់សំពត់ ២ជាន់ ឬ ៤ជាន់ ដើម្បីឱ្យបានក្រាស់ជាងស្បង់ និងចីពរ៖ «...ពេលដែលព្រះអង្គទ្រង់អនុញ្ញាតឱ្យសង្ឃាដីមាន ៤ជាន់ហ្នឹង គឺសំដៅទៅលើរដូវខ្លះត្រជាក់ខ្លាំង អ៊ីចឹងព្រះអង្គទ្រង់ឱ្យប្រើសង្ឃាដី ៤ជាន់ ដើម្បីការពារត្រជាក់ សម្រាប់ភិក្ខុដណ្ដប់ ឬក្រាលសឹង។ សង្ឃាដី៤ជាន់ហ្នឹង គឺសំពត់មួយផ្ទាំង ប៉ុន្តែមានបួនជាន់ គឺយើងកាត់ ៤ជាន់ហើយដេរភ្ជាប់គ្នា ហ្នឹងហើយហៅថា សង្ឃាដី ៤ជាន់»។
មូលហេតុមួយទៀត គឺក្នុងករណីក្រណាត់សំពត់ចាស់ៗ ដែលភិក្ខុបានមកដោយសារបង្សុកូលពីក្នុងព្រៃស្មសានជាដើមនោះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់អនុញ្ញាតឱ្យធ្វើសង្ឃាដី៤ជាន់ ហើយចំណែកចីវរ និងស្បង់ត្រូវដេរ ២ជាន់ ដើម្បីឱ្យប្រើជាប់បានយូរ។ ចំពោះករណីដែលក្រណាត់សំពត់ថ្មីវិញ ជាទូទៅសង្ឃាដីគឺកាត់ដេរផ្អបក្រណាត់សំពត់ ២ជាន់ រីឯចីវរ និងស្បង់ គឺមានតែ ១ជាន់ៗដូចគ្នា។ ប៉ុន្តែជាទូទៅ ត្រៃចីវរទាំងបីនៅត្រង់ផ្ទាំងអនុវាត ឬជាយព័ទ្ធជុំវិញនៅត្រង់ផ្ទាំងជាទីដែលរុំក ហើយនិងត្រង់ផ្ទាំងជាទីដែលគ្របស្មងជើងទាំងគូ ព្រះពុទ្ធបង្គាប់ឱ្យភិក្ខុដេរផ្អបប៉ះថែមកំណាត់សំពត់ឱ្យបានពី ២ ទៅ ៣ជាន់ ឬមួយក៏លើសពីនេះក៏បាន ដើម្បីឱ្យរឹងមាំជាប់បានយូរ ដោយហេតុត្បិតទីទាំងបីអន្លើនេះឆាប់រេចដាច់ដាចជាងទីដទៃទៀត។
ត្រៃចីវរដែលជាគ្រឿងស្លៀកដណ្ដប់របស់ភិក្ខុសង្ឃមាន ៣ផ្ទាំង រួមមានស្បង់ ចីពរ និងសង្ឃាដី។ ស្បង់ជាសំពត់សម្រាប់គ្របដណ្ដប់រាងកាយព័ន្ធត្រឹមចង្កេះចុះទៅក្រោម។ ចីពរគឺជាសំពត់សម្រាប់គ្រងនៅផ្នែកខាងលើ ពាក់គ្របលើស្មាទាំងពីរ ឬក៏ឃ្លុំឆៀង។ ចំណែកសង្ឃាដីគឺសំពត់មួយផ្ទាំងមានទំហំធំជាងគេសម្រាប់ឃ្លុំបន្ថែមពីលើចីពរ និងអាចប្រើជាភួយសម្រាប់ដណ្ដប់ការពារធាតុអាកាសត្រជាក់។
សូមលោកអ្នកនាងកញ្ញារង់ចាំស្ដាប់សេចក្ដីអធិប្បាយអំពី ប្រវត្តិដើមនៃបទបញ្ញត្តិខ្នាតសំពត់ចីវរទាំងបីនេះ នៅក្នុងការផ្សាយរបស់យើងខ្ញុំនៅពេលក្រោយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ ៕
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ក្រសួងមហាផ្ទៃបញ្ជាក់ថា កូនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ដែលបើកឡានបុកមនុស្សស្លាប់ពីរនាក់ នៅអូស្ត្រាលីនោះ គឺឈ្មោះ ឌឿន ឧត្ដមសេនីយ៍
- ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជាគ្រោងធ្វើបេសកកម្មដើរគោះទ្វាររកវិនិយោគិននៅអាមេរិកជាថ្មី
- លោក ហ៊ុន សែន បង្កើនការគំរាមកំហែងឆ្លងដែនលើអ្នករិះគន់
- លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ប្រតិកម្មអ្នករិះគន់ព្រឹត្តិការណ៍ Gumball 3000
- សមត្ថកិច្ចម៉ាឡេស៊ីចាប់ពលករខ្មែរម្នាក់ពាក់ព័ន្ធរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា