Satirik yazghuchi abduxaliq mahmudof

Qazaqistan Uyghur rayonidin qalsa Uyghurlar eng köp topliship olturaqlashqan hemde bu yerdiki Uyghurlar öz medeniyitini öz yolida dawamlashturghandin bashqa, öz edebiyat-sen'itinimu tereqqiy qildurushqa zor ehmiyet bérip kéliwatqan döletlerning biri.

Hazir qazaqistanning almuta wilayitige qarashliq talghir nahiyeside yashap ijadiyet bilen shughunliwatqan abduxaliq mehuduf qazastan Uyghurliri yétishtürgen minglighan Uyghur ediblirining biri bolupla qalmay, öz eserliride Uyghurlarni meripetke, bilimge we chinliqqa ündep kelgen, Uyghurluqni küylep, Uyghurluqni söyüp kelgen yazghuchilardin biri.

U özining “Arzu” namliq shé'irida mundaq yazidu:

“Men özümge öch bolup kettim

Sapa kérek bizning milletke

-U millitin özgertip aptu,

Bolimen dep küchlük, emellik, -

Dédi biri sorun üstide,

Achchiq bilen bekmu elemlik.

-He, bar, -dédi kimdur quwwetlep, -

Wijdani yoq ademler bizde.”

Undaqta, abduxaliq mahmudof kim?

Abduxaliq mahmudof 1946-yili Uyghur élining ghulja nahiyeside dunyagha kelgen. Uyghur diyari weziyiti yamanlishishqa bashlighandin kéyin, 1963-yili qazaqistan'gha köchüp kétishke mejbur bolghan. U 1974-yili özbékistan paytexti tashkent shehiridiki medeniy-aqartish téxnikomini ela netije bilen tamamlap, özbékistan döletlik radi'o-téléwiziye komitétining Uyghur tehriratida ishligen.

Abduxaliq mahmudof tashkent dölet medeniyet institutini sirttin tügitip, shu bilim dergahida oqutquchiliq qilghan. U 1982-yili yazghuchilar ittipaqigha eza bolghan, shundaqla “Ilham” mukapatigha érishken.

1987-Yili tashkent dölet medeniyet institutidiki oqutquchiliq xizmitidin kéyin, yazghuchi hazirqi talghir nahiyesining bésaghash yézisigha köchüp kelgen. Abduxaliq mahmudof ilgiri-kéyin bolup, “Uyghur awazi”, “Yéngi hayat” géziti tehriratida uzun yillar emgek qilghan. Yazghuchi özi yashighan Uyghur nahiyesining milliy ma'aripi, metbu'ati, sen'iti, edebiyatni terghib qilish herikitide chong rol oynighan.

Abduxaliq mahmudofning “Bir qétim külgen adem”, “Ebjesh külkiler kündüliki”, “Bolghan bolmighur ishlar”, “Bésaghash Uyghurliri”, qatarliq kitabliri yoruq kördi. Yazghuchining ayrim hékaye we her xil mawzulardiki maqaliliri “Ümid uchqunliri”, “Xurapattin meripetke”, “Perizge sadaqet” namliq toplamlarda élan qilin'ghan.

Abduxaliq mahmudofning bezi eserliri özbék, qazaq tillirigha terjime qilin'ghan. Edib terjime ijadiyiti bilenmu shughullinip, sherqiy türkistan jumhuriyitining tunji re'isi, prézidénti elixan töre saghuniyning “Türkistan qayghusi”, uning newrisi uweysixan yazghan “Elixan töre saghuniy”, shundaqla “Kelile we dimne”, “Islam dini dégen néme?” qatarliq toplamlarni terjime qilghan.

Abduxaliq mahmudof hélihem qazaqistanda yashap edebiy ijadiyitini dawamlashturmaqta.

Arzu

Abduxaliq mahmudof

Men özümge öch bolup kettim,

Kechmishimge xorluqum kélip.

Yürginimge qorsaqni toqlap,

Chish kochilap, meydini kérip.

Baghlawélip galgha galstuk,

Ziyaliy, dep yürginim berheq.

Emdi bilsem ushbu kün'giche,

Qilmaptimen birer ishni tes.

Salmaptimen ewladim üchün,

Birer körwük ériq, östengge.

Yürüptimen téremge sighmay,

Xushal bolup oynap, külgen'ge.

Tikmeptimen méwilik derex,

Newriler chong bolsa, yésun dep.

Salmaptimen ne bir imaret,

Ötüptimen sétip quruq gep.

Sho'ar towlap ötti bu ömrüm,

Zorawan'gha xushamet qilip.

Lenitige qalghum, ewladim,

Kimlikimni yetkende bilip.

Men özümge öch bolup kettim,

Sapa kérek bizning milletke

Abduxaliq mahmudof

“Yigha yandin” chiqsa burader,

Derdimizni éytimiz kimge?

Dawam qilsa bu hal shu teqlid,

Millitimiz ketmemdu azlap?

Bir charisin tapayli, dostlar,

Kétishmisun satqunlar qaplap.

-Bizge kérek emes satqunlar,

Ketse yaxshi, -dédim bölekke.

Köpeytmisun undaqlar sanni,

Sapa kérek esli milletke.

Qorsaq qépi bolup ketmisun

Uyghur dégen ulugh millet ezeldin,

Oylap tapqan kötek harwa, orghaqni.

Keship qilghan yene sirke, lazijan,

Girde toghach, etken chay we quymaqni.

Yene dések aghizlarni toldurup,

Yéyelmeymiz mantilarni boldurup.

Kök chöchüre bizde bar, yoq özgide,

Maxtinishqa erzer aghiz toldurup.

Tamaq bilen öre bizning bestimiz,

Shunga deymiz “Tamaq bizning pexrimiz.”

Ey, yarenler, bayqang! bizni doriship,

Poq qorsaq bop kétishmisun neslimiz! . . .