Sha'ir ekrem sadirof sadiriy

Muxbirimiz jüme
2020.10.02
Shair-ekrem-sadirof-1.jpg Sha'ir ekrem sadirof (soldin üchinchi) qelemdashliri bilen. 2019-Yili, qazaqistan.
RFA/Oyghan

Ekrem sadirof 1940-yili 15-martta Uyghur élining ghulja shehiri topideng mehelliside dunyagha kelgen. Bashlan'ghuch we toluqsiz ottura mektepni tamamlighandin kéyin, 1957-1958-yilliri exmetjan qasimi namidiki bilim yurtida oqughan. 1958-Yili a'ilisi bilen qazaqistanning hazirqi emgekchiqazaq nahiyesi qoram yézisigha köchüp chiqip, orunlashqan. Ekrem sadirof 1960-yili almuta wilayitining chélek yézisidiki kirof namidiki mekepning 10-sinipini püttürgen we 1969-yili abay namidiki qazaq pédagogika institutining fizika-matématika fakultétini sirttin oqup tamamlighan.

Uning edebiyatqa bolghan ishtiyaqi ottura mektepte oquwatqan peytliride bashlinip, deslepki shé'irliri 1958-yildin tartip gézit-zhurnallarda yoruq körüshke bashlighan.

Edibning ayrim eserliri bir nechche omumiy toplamlargha kirgüzülgendin bashqa, uning özining “Chopan bolimen”, “Tebessum”, “Tömür qanatlar”, “Qushlar uchup kelmekte”, “Shérin demler”, “Aq qushlar naxshisi”, “Ömür öter”, “Oyna, oyna, oyla”, “Süzük bulaq” qatarliq toplamliri neshir qilin'ghan.

Ekrem sadirof edebiy ijadiyettin tashqiri yene ilmiy tetqiqat ishliri bilenmu shughullan'ghan. Qoram yézisining tarixigha béghishlan'ghan “Qolumdin kelgini shu. . .”, “Bir tiziqtiki majanlar” namliq kitabliri, shundaqla her xil metbu'atlarda élan qilin'ghan maqaliliri shular jümlisidindur.

U jama'etning ishliridinmu sirtta qalmay Uyghur xelqining munewwer perzentlirining ismini ebediyleshtürüsh ishlirighimu yéqindin arilashqan. U qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, emgekchiqazaq nahiyesining pexriy puqrasidur.

Sha'ir nidasi

Sha'ir ekrem sadirof (sadiriy)

(Ballada)

Bayséyit yézisigha sha'ir séyit muhemmet qashining heykili ornitildi. “Uyghur awazi” géziti, 1994-yili, dékabir.

Éh, chélek ejdadlar makan tutqan yer,

Eqide méhridin töküp altun ter.

Tashliqni gül qilip awat yurt qurup,

Tinmighan merd janlar sansiz shamsheher.

Shu chélek deryasi boyida bayséyit,

Qoynida toy-bayram bolup turar héyt.

Ewladlar perzidin rohi süyünüp,

Qoynida yatidu danalar jim-jit.

Qebirler aldida solghun turimen,

Qashini xiyalen roshen körimen.

Köp yillar yadlanmay qalghan ghezelxan,

Deymen-de bir haza söhbet qurimen.

U turar aldimda kiyip chekminin,

Der goya ey ewlad, ne hallar chekting.

Yételmey arman'gha yétim botidek,

Köchlerge qétilip, su, otlar kechting.

He, bügün tapqandek bir parche amet,

Kördüng men körmigen ejeb karamet.

Shu seweb sen méni yoqlap kelgensen,

Bir esir ötkende tapqachqa purset.

Dédim rast ghénimet bügünki purset,

Aldinggha kelgendim sorap ijazet.

Sözligin ustazim, tingshaymen mana,

Bi'aram jürekke élip küch-quwet.

Yangridi sha'irning qelbidin dastan,

Mezmuni men üchün goya bir jahan.

Uyghurlar yarisi saqaymay keptu,

Textke kelsime nechche on xaqan.

Tughuldum men qashta yashliqim ötken,

Chirayliq qizlarni boyida kütken.

Köygechke xelqimning méhri otida,

Dilimdin tewrinip ghezeller pütken.

Deryadek dawalghup wetende östüm,

Weten dep yandim men hem toldi küchüm.

Jeng qilip, ghazat qip sadirlar bilen,

Yéngishta chiqqandi düshmendin öchüm.

Bolghandi on yildek ili gül awat,

El-yurtmu yashighanidi bayashat.

Qulluqtin qutulup sha'ir küy küylep,

Raslan'ghan chagh idi qéqishqa qanat.

Biraqta kelgenidi ejderha we shir,

Kökside tirmaqche bolmighach méhri.

Sodigha salghandi teqdirimizni,

Nihayet téch künimiz bolghandi éghir.

Xa'inning qolida bizning kökimiz,

Sétilip qalghanni bilmey qaptimiz.

Manjurgha medhiye qiliptu yurti,

Békargha kétiptu tökken qénimiz.

Qisasni qaldurup köchti ademler,

Yoqaldi bir mezgil u shérin demler.

El bilen boldum mun eshu köch-köchte,

Piyade yol yürdüm dessep tikenler.

Yollarda, chöllerde tapan téshildi,

Hey, balam, bextimiz tetür éshildi.

At-ulaq ozughi barning ghémi yoq,

Yoqsullar kün-tünler giyah chishlidi.

Yürektin chak-chak bop aqqanidi qan,

Béshimiz ming ghemde tütek yer asman.

Müride yük éghir dümbiler yéghir,

Némini körmidi deysen chiqmas jan.

Kélip biz bu yaqqa yurt qurduq bashqa,

Oxshitip chélekning deryasin qashqa.

Dalani kökertip bostan qilghiche,

Ne sewda chüshmidi deysen bu bashqa.

Bu yurtqa yölekdash bolghan sharghoja,

Ter-tökken mertlerni qilghanda olja.

Uyghurning qoli gül emesmu oghlum,

Ziminni yashartip chömdürgen nurgha.

Men shundaq yazghandim “Sherhi shékeste”,

Dégendim ewlatlar saqlisun este.

Ejdatlar ejrimu menggü tewerrük,

U tozup ketkendek mamkap emeste.

Ejel kép yatqandim axir tupraqta,

Nechche köch yötkeldi u yaq-bu yaqqa.

Ewladim bir külse, ming qétim yighlap,

Ötkinin bilgendim balam shu waqta.

Ming qétim chörgeldi belki bu alem,

Ming qétim sergerdan boldi bu adem.

Topining téshigha chiqmay qalghandi,

Biz yutqan qayghu-dert hesretu-elem.

Perwane kebi sen pirqirap kepsen,

Qebrengni ziyaret qilimen depsen.

Nezer sal yer bilen yeksen bolghan'ghu,

Jigerim uni sen nedin izdeysen.

Shunglashqa qebrem bu kengri göristan,

Qolungdin kelse gül qilghin gülstan.

Shu chaghda xush bolar pütkül erwahlar,

Sadaqet burchini ötise insan.

Sözini tügitip sha'ir shük boldi,

Bir haza köngli tit-tit bop chöküldi.

Eshu chagh chömülüp alemche oygha,

Qelbimge pighanliq hesret quyuldi.

Aram al, éh sha'ir séyit muhemmet,

Bizgimu bir küni kép qalar amet.

Heykiling qoyular awralgha choqum,

Bash égip ötüsher shunda ademzat.


Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.