Wilyam molotof: “Shé'iriyetning güzelliki, eng nazuk tuyghularni ipade qilishi méni özige meptun qildi”

Tawlan'ghan sha'ir wilyam molotof ependi (2-qatarda) Uyghur, qazaq we türk yazghuchiliri bilen. 2018-Yil almuta.

Tawlan'ghan sha'ir wilyam molotof ependi (2-qatarda ongdin tötinchi) yash ijadkarlar bilen. 2018-Yil, almuta.

Melumki, 2000-yillardin tartip qazaqistan Uyghur edebiyatida yéngi ewlad sha'ir-yazghuchiliri yétilip chiqishqa bashlighan idi. Sowét ittipaqi yimirilip, uning terkibidiki bashqa jumhuriyetler qatarida qazaqistanmu musteqilliq élip, jem'iyetning barliq saheliride özgirishler yüz berdi. Mundaq özgirishler köp milletlik qazaqistan edebiyatidimu öz eksini tapqan idi. Yash sha'ir we yazghuchilar ene shu yéngidin musteqilliq alghan memlikette aliy bilim élip, edebiyat meydanigha yéngi mezmunlar, yéngi yönilishler bilen kirip keldi. Yene bir tereptin, ular musteqilliqning deslepki yilliri peyda bolghan bezi iqtisadiy bohranlarghimu dech keldi. Ene shu sinaqlarda tawlan'ghan sha'irlarning biri wilyam molotof hazir almuta shehiride yashaydu. U Uyghurlar zich olturaqlashqan almuta wilayiti Uyghur nahiyesining awat yézisida tughulghan bolsimu, teqdir teqazisi tüpeyli almuta shehiride turup qalghan.

Melum bolushiche, wilyam molotof hazir qazaqistanda peqet Uyghur oqurmenlirigila emes, belki bashqimu milletlerge tonulup kéliwatqan hem kélechiki ümidlik yash sha'irlarning biriken. U kichikidin ana tili we edebiyatqa qiziqip, shé'ir yézishqa hewes baghlighan we özining tunji eserlirini nahiyelik “Ili wadisi” gézitide élan qilishqa bashlighan.

Wilyam molotof radiyomiz ziyaritini qobul qilip, özining po'iziyege qandaq kirip kelgenliki, shé'irlirining asasiy témiliri heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Méning po'iziyeni tallap élishimda sewebler köp. Birinchisi, bu shé'iriyetning güzelliki, aliy, ésil sézimlarni ipade qilishi méni özige meptun qildi. Shundaqla köp kitablarni oqushqa qiziqtim. Ikkinchisi, dadamning tesiri. Deslepte men hejwiy menidiki qoshaqlarni qétip yürdüm. Kéyinirek sel mukemmel shé'irlarni yézishqa tirishtim. Ijadimda her xil mawzular mewjut boldi.”

Wilyam molotof Uyghur edebiyatining qedimiy we bay tarixqa ige ikenlikini hem ulugh, büyük sha'irlirining köplep sanilidighanliqini otturigha qoyup, yene mundaq dédi: “Qedimiy Uyghur edebiyati nemuniliri ta mushu künlerdimu öz méghizini yoqatmidi. Mushu künlerdimu muhim bolup hésablinidu. Hazirqi we yéqinqi zaman Uyghur edebiyatini inawetke alghanda wetendiki abduréhim ötkür, téyipjan éliyéf, zordun sabir, qazaqistandiki ziya semedi, hézimet abdullin, dolqun yasin we bashqilarning ijadiyitige chongqur qiziqimen hem nahayiti hörmet bilen qaraymen.”

Wilyam molotof bashqa xelqlerdin wilyam shékispir, pushkin, lérmontof, sérgéy yésénin, resul ghamzatof, qazaq aqinliridin abay, maqaghali maqatayéf, muxtar shaxanof, özbék edibliridin abdulla aripof, ehed qeyyum qatarliq sha'irlarning eserlirini nahayiti chong qiziqish bilen söyüp oquydighanliqini bildürdi.

Melumki, kéyinki waqitlarda milletler dostluqi qazaqistandiki her xil xelqler po'iziyeside alahide diqqetni jelp qiliwatqan témilarning biriken. Bu jehette her xil musha'irilerni, uchrishishlarni ötküzüshke ehmiyet bérilidiken. Wilyam molotof bu heqte öz qarashlirini otturigha qoydi.

Wilyam molotof 2017-yildin tartip qazaqistandiki Uyghur yash sha'ir-yazghuchilirini “Waris” edebiy ijadiy birleshmisi etrapigha toplap, her xil témi'ilargha béghishlan'ghan musha'irilerni, musabiqilerni yürgüzüp kelmekte. U yash ijadkarlarning qazaqistan memlikiti teripidin élan qiliniwatqan mundaq pa'aliyetlerge qatnishishigha barliq imkaniyetlerning yaritilghanliqini bildürüp, mundaq dédi: “Emma riqabet nahayiti yuqiri. Uning üstige asasen dölet tilida ya rus tilida yézilghan bu musha'ire we musabiqilerge qobul qilin'ghanliqtin, bu kéyinki bir éghirchiliq bolup hésablinidu. Elwette, bu özining tesirini yetküzmey qoymaydu. Chünki her qandaq ijadkar özining ana tilida ijad qilghan esiri bilen küchlük bolup tépilidu. Shunglashqa bizning Uyghur yashlirigha bu jehettin sel qiyinchiliqlar tughulidu, chünki bir eserni öz ana tilida yazmaq ya bashqa tilda yazmaq bilen arida perqi mewjut. Emdi xelqimizning saxawetlik, mert-merdane insanlirining yardimi arqiliq yashlarning toplamliri neshrdin chiqiwatidu, biraqta bumu köngül su ichkidek derijide emes. Yashlar heqiqeten hertereplime yardemge mohtaj. Chünki hazir peqet yazghuchi-sha'irliq bilenla hayat kechürüsh mumkin bolmaywatidu.”

Wilyam molotof her halda ene shundaq qiyinchiliqlargha qarimay, yash sha'ir we yazghuchilarning öz ijadini dawam qiliwatqanliqini, mezkur “Waris” birleshmisige eza yashlarning nahayiti qizghin ijadiy izdinishlerde bolup, da'im yaxshiliqqa intiliwatqanliqini tekitlidi.