Үмидвар шаир абдуғопур қутлуқоф: “уйғур болғанлиқим бәхтим мениң”

Мухбиримиз җүмә
2020.06.05
abdughopur-qutluqof-sheir.jpg Шаири абдуғопур қутлуқоф әпәндиниң әсәрлиридин бири.
RFA/Oyghan

“уйғур болғанлиқим бир бәхтим мениң, қәшқәр, баласағун қош тәхтим мениң” дәп хитаб қилиду, алмутада истиқәмәт қиливатқан уйғур шаири абдуғопур қутлуқоф өз ана вәтининиң кәлгүсигә болған арзу-арманлири ипадиләнгән бир лирикисида.

Ундақта, абдуғопур қутлуқоф ким?

Абдуғопур қутлуқоф 1936-йили уйғур елиниң ғулҗа шәһиридә дуняға кәлгән. 1960-Йили үрүмчидики педагогика институтиниң тил вә әдәбият факултетиға тамамлиған. У уйғур классик вә һазирқи заман язғучилириниң шундақла абай, абдулла тоқай, сәдирдин әйни қатарлиқ қериндаш хәлқләр әдиблириниң иҗадийәтлирини иштияқ билән өгәнгән һәм өзиму әдәбий иҗадийәт билән шуғуллинишқа башлиған.

Абдуғопур қутлуқоф хитай һакимийитиниң уйғур диярида елип барған сиясий бастурушлири сәвәблик 1962-йили қазақистанға көчүп кетишкә мәҗбур болған. У қазақистанға йәрләшкәндин кейин дәсләптә му’‍әллимчилик қилған, андин 1970-йилдин тартип “уйғур авази” вә “йеңи һаят” гезитлиридә ишлигән. Әдиб 1998-йили дәм елишқа чиққан болсиму, әмма әдәбий иҗадийитини давамлаштурмақта.

Абдуғопур қутлуқофниң 1965-йили уйғур хәлқиниң қәһриман қизи ризвангүл һәққидә язған дастани қазақистанда уйғур тилида чиқидиған җумһурийәтлик гезит “коммунизм туғи” да бесилған. Униң “өчмәс юлтузлар” намлиқ тунҗи топлими 1967-йили “җазуши” нәшрияти тәрипидин нәшр қилинған. Буниңдин ташқири шаирниң “яр вә дияр”, “гүл вә көңүл”, “җәсур җанлар”, “садақәт сәтирлири”, “қиран қисмити”, “уйғуристан” қатарлиқ 20 гә йеқин топламлири уйғур, қазақ, рус, өзбек, қарақалпақ, қирғиз тиллирида нәшр қилинди.

Әриштин кәлгән вәһи

Абдуғопур қутлуқоф

Уйғур болғанлиқим бир бәхтим мениң,

Қәшқәр, баласағун қош тәхтим мениң.

Анчила үмидни үзүвәтмигин,

Үрүмчи болғуси пайтәхтим мениң!

Йәткән чеғи улуғ аллаһқа аһим,

Маңа вәһи кәлди әрши әладин.

Хош хәвәр биз көптин күткән күн йеқин!

Я дост, қутулғаймиз шум әҗдиһадин. . .

Я дост, бағримға сән бағриңни яққин,

Қучақла, қулиқиңға гепим бар иди.

Хушлуқтин йерилип кәтмисә йүрәк,

Шу күни чаларға депим бар иди.

Кимдур бири ейтти маңа шивирлап,

“азадлиқни хушал күтүп алғин!” -дәп.

Бешим билән чиқай десәм, у деди:

“тил тәгмәсчүн тумар пүтүвалғин!” -дәп.

Я рәб, дост-дүшмәнниң тили тәгмисун,

Бойнумға тил тумар есип алаймән.

Бу қетим тәхтимни тартқузуп қойсам,

Әвладлар йүзигә қандақ қараймән! . . .

Уйғуристан, саңа қан керәк болса,

Бир тамчә қалғучә саңа қан берәй!

Уйғуристан саңа җан керәк болса,

(Сәнсиз маңа җанниң немә керики?)

Миң җеним болсиму җан дәп җан берәй.

Сениң тапиниңға киргән тикәнни,

Суғирип алаймән мән тилим билән.

Мән нимҗан яшидим шунчә йил сәнсиз,

Мән тирик яшаймән өз елим билән.

Ай-юлтуз байрақни бир көрүп күлсәм,

“уһ!” дәп бу йүриким тапатти дәрман.

Көз яштин су сепип, коча сүпәрсәм,

Шадлиқтин йүрәктә қалатти арман. . .

Уйғур болғанлиқим бир бәхтим мениң,

Қәшқәр, баласағун қош тәхтим мениң!

Анчила үмидни үзүвәтмигин,

Үрүмчи болғуси пайтәхтим мениң. . .

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.