Méhribanliq insan tebi'itining mukemmellikidur

 Se'udi erebistanining mekke mukerreme shehiride turushluq yash alim abdulkérim hajim bu heqtiki söhbitimizni qobul qilghan idi.

Abdulkérim hajim bilen söhbet

Abdulkérim hajim méhribanliqning insan tebi'itidiki ésil exlaqlarning biri ikenliki heqqide toxtulup mundaq dédi: " insan insaniyetkila emes, belki pütün janliqlargha méhriban we köyümchan bolushqa tégishlik. Shunga insan dunyada eqilliq we eng étibarliq mewjudat. Janliqlar ichide mukemmellik insan'gha xas alahidiliktur. Insanlar bir - birige köyünüsh we méhribanliqini körsitish arqiliqla bu hayatliqta özinimu we bashqilarnimu bextlik yashitalaydu. Chünki méhribanliq tuyghusi bolmighan qelbtin yaxshiliq kütkili bolmaydu. Nawada, insanning tuyghusi xunukleshse u özini bashqa janliqlardinmu intayin töwen orun'gha chüshürüp qoyghan we jansiz métallargha oxshash héch nerse tesir qilmaydighan we héch nersini hés qilmaydighan bolup qalidu. Chünki insandin bashqa janliqlardimu méhribanliq, köyümchanliq we öz ara hemkarlishish bar bolghan yerde, insan shu janliqlarchilikmu bolalmisa, uning insanliq xususiyiti we étibari qalmighan we bashqa janliqlardimu töwen orun'gha chüshüp qalghan bolidu. Ka'inatning yaratquchisi eng méhribandur. Méhribanliq uning süpetliridin biridur. Chünki u méhribanliqni yaratqan we qeliblerge uni bexsh etken zattur. Kishiler arisidiki öz ara köyünüsh we méhribanliq eshu méhribanliqning iznasidur."

Méhribanliq qilmaydighanlar méhribanliq körelmeydu

Abdulkérim hajim méhribanliqning insaniy zörüriyet ikenliki heqqide toxtulup mundaq dédi:" adem bezide öz dostlirigha uchrashqanda xush chiray achidu, öz perzentlirige köyünidu, öz ehlige méhribanliq körsitidu. Bu hemme kishide ortaq tépilidighan eqelli ish. Buni herkim qilalaydu. Emma pütün insanlargha köyünüsh, tonumaydighan biri bolsimu uningdin yardem sorisa, uning hajitini rawa qilish, bashqilarning perzentlirige, xususen yétimlar öz perzentim emesqu démestin méhribanliq we ghemxorluq qilish, xoshnilirigha, xizmetdashlirigha we uchrashqan her qandaq kishige méhribanliq körsitish güzel exlaq da'iriside ish élip baridighan peziletlik kishilerning xislitidur. Mundaq kishiler allahning we xelqning söygüsige sazawer bolidighan kishilerdur. Bir hediste:" kishilerge méhribanliq qilmighan ademge allah méhribanliq qilmaydu"dep kelgen. Bezi kishiler özlirige sowgha qilin'ghan bu méhribanliqtin ibaret ésil xisletni qobul qilmastin, uning yoligha tash tosuqlarni qoyup uning éqinini üzüp tashlaydu. Hetta kishilerning chirayigha tebessum bilen qarashtin ibaret héchqandaq küch yaki bedel teleb qilmaydighan, addighine méhribanliq isharisini körsitishkimu béxilliq qilidu. Etrapidikilirige ochuq chiray achmaydu, perzentlirige qopal mu'amilide bolidu. Dostlirini renjitidu. Xoshnilirini bizar qilidu, xizmetdashlirini rahetsiz qilidu. Axirida mundaq insanlar özlirinimu we bashqilarnimu bextsiz qilghandin bashqisigha érishelmeydu. Allahning we xelqning neziridin chüshüp qalidu."

Méhribanliq pütün janliqlarda ortaq bolghan xislet

Abdulkérim hajimning éytishiche, méhribanliq pütün janliqlarda bolidighan ortaq xislettur. Peyghember eleyhissalam bu heqiqetni bayan qilip bir hediste:" allah méhribanliqni yüzge bölüp, uning birini zémin'ge ewetken. Ashu biri bilen mexluqatlar öz ara méhribanliq qilishidu. Hetta haywan balisigha dessep sélishtin ensirep tuyiqini kötüridu," dep körsetken.

Démek, méhribanliq insanlarghila xas bir xislet bolmastin, uninggha pütün janliqlar ishtiraktur. Méhribanliqning da'irisi intayin keng bolup, yétimlerning béshini silash, ajizlargha yardem qilish, hajetmenlerning hajitini rawa qilish, hetta haywanlargha shepqet qilishnimu öz ichige alidu. Ikkinchi xelipe ömer ibni xettab bir ademning bir qoyni öltürüsh üchün putidin sörep kétiwatqanliqini körüp:" hey séni! uni ölümge siliq yétilep bar"dégen. Chünki haywanmu xuddi insan'gha oxshash aghriq hés qilghan iken, uning jénini aghritmasliqqa tirishishmu méhribanliqning bir türidur.