Awstraliye hökümiti Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi konkirét qedem élishqa hazirmu?

Awstraliyediki Uyghurlar xitay konsulxanisining aldida xitaygha qarshi namayish qilmaqta. 2022-Yili 21-séntebir, sidnéy, awstraliye.

Xitayning Uyghur élidiki irqiy qirghinchiliq siyasetliri bezi gherb démokratik döletliri teripidin étirap qilin'ghan we buni toxtitish üchün konkirét qedemler éliniwatqan bolsimu, emma yaponiye we awistiraliye qatarliq yene bir qisim démokratik döletlerning xitaygha küchlük xelq'araliq bésim shekillendürüshte yéterlik tirishchanliq körsetmeywatqanliqi ilgiri sürülmekte.

Muhajirettiki Uyghurlar xelq'ara organlarda Uyghur irqiy qirghinchiliqini küntertipte tutup turushta we üchinchi dunya döletlirini Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi turushqa qayil qilishta, gherb démokratik döletlirining siyasiy we diplomatik tesirini keng jari qildurushini telep qilip kelmekte.

Awstiraliyediki Uyghur jama'iti we teshkilatliri, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan qirghinchiliqini tonughan gherbtiki démokratik döletlerge oxshashla awstraliyeningmu Uyghur irqiy qirghinchiliqini resmiy étirap qilishini؛ Uyghur mejburiy emgikini cheklesh toghrisida qanun chiqirip, mejburiy emgekke munasiwetlik mehsulatlarning awstraliyege kirishini cheklishini؛ shundaqla “Magnitiskiy qanuni” boyiche irqiy qirghinchiliq bilen munasiwiti bar xitay rehberlerni jazalishini telep qilip kelmekte.

RFA/Azigh

Awstraliye Uyghur jem'iyitining re'isi memet obul ziyaritimizni qubul qilip, awstraliye hökümitining Uyghur irqiy qirghinchiliqigha bolghan pozitsiyesining bashqa gherb döletlirige silishturghanda, nisbeten passip ikenlikini éyitti. U bu ehwalning awstiraliyening ichkiy siyasiti bilen bolghan munasiwiti toghrisida öz qarashlirini otturigha qoyup ötti.

Amérikaning Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi keskin tedbirler élishigha egiship, amérikaning itipaqdash döletlirimu Uyghur mesiliside bezi konkirét qedemlerni élishqa bashlimaqta.

Amirika hökümiti öz itipaqdashlirini xitaygha qarshi téximu konkirét qedem élishqa righbetlendürüp kéliwatqan bolup, amirika tashqiy ishlar ministiri antoni blinkén 21-iyun yazma bayanat élan qilip, ittipaqdashliri we shériklirini yer shari teminlesh zenjirini mejburiy emgekni ishlitishtin xaliy qilishqa, Uyghur élidiki wehshilikke qarshi turushqa, shundaqla amirikagha qoshulup xitay xelq jumhuriyiti hökümitining wehshiliki we kishilik hoquq depsendichilikige derhal xatime bérishke chaqirghan idi.

Nöwette Uyghur mejburiy emgek mesilisi we yer shari teminlesh zenjirini tazilash kanada, awstraliye, yéngi zélandiye, yaponiye, en'giliye, yawropa ittipaqi we uninggha eza döletlerning küntertipidiki mesilige aylan'ghanliqi melum.

Awistiraliyelik tonulghan zhurnalisit tom sénétti (Tom cenetty) bu heqte ziyaritimizni qubul qildi. U awistiraliyening Uyghur mesiliside mejburiy emgek mehsulatlirini cheklesh toghriliq qanun chiqirish arqiliq, Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi emeliy herket qilalaydighanliqini éytti.

U mundaq dédi: “Yer sharilashqan bügünki dunyada herqaysiy döletler zamaniwi qulluqqa, bolupmu teminlesh zenjirlirige bolghan pozitsiyesini éniq eks-ettüridighan ichkiy qanunlargha köprek tayinishi kérek. Nöwette, awstiraliye zamaniwi qulluq bilen munasiwetlik bir qanun tüzüshke hazirliniwatidu. Hemmimiz uning netijisini körüshni kütiwatimiz.”

U awstiraliyening zamaniwi qulluqqa qarshi turush qanuni we bu qanunni emeliyleshtürüsh iradisige qarita awstiraliyening Uyghur mesilisidiki pozitsiyisige baha bergili bolidighanliqini éyitti.

U yene mundaq dédi: “Dölet ichide nurghun kishiler mejburiy emgekke munasiwetlik mehsulatlarning cheklinishini ümid qilidu. Awstiraliye amérikaning bu sahediki qanunidin örnek élishi mumkin, bu qanun mahiyette amérika tamozhnasigha mejburiy emgek bilen ishlepchiqirilghan mehsulatlarni musadire qilish hoquqi berdi. Bu qanun bilen zamaniwi qulluq xewipi yuqiri bolghan rayonlardin kelgen mehsulatlarni ünümlük chekligili bolidu, dep qaraymen.”

Uzun yillardin béri awstraliyede pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur pa'aliyetchi arislan hidayetmu bu heqte ziyaritimizni qubul qildi. U awstiraliyediki murekkep ichkiy siyasiy weziyet we awstiraliyening xelq'ara siyasiy sehnide Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish üchün qilalaydighan mumkinchilikliri toghrisida toxtilip ötti.

Awstraliyediki Uyghur jama'iti we teshkilatlirimu xitayning Uyghurlargha yürgüziwatqan irqiy qirghinchiliq siyasetlirini awstraliye xelqige tonushturush, awstrliyediki siyasetchilerdin bu heqte konkirét qedem élishni telep qilish botyiche bir qatar pa'aliyetlerni uyushturup kelmekte.

Awstraliye Uyghur jem'iyitining re'isi memet obul ependi ziyaritimiz dawamida, awstraliyediki Uyghur teshkilatlirining awstraliyening Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi konkirét qedem élishi üchün élip bériwatqan xizmetlirini tonushturup ötti.