Erkin ekrem: muzaffer özdaghning sherqiy türkistanning kélechiki heqqidiki qarashliri toghra chiqti

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2020.02.11
erkin-ekrem-yighin-soz.jpg Enqerediki Uyghur instituti mudiri doktor erkin ekrem ependi muzaffer özdaghni xatirilesh yighinida Uyghur diyarining istratégiyelik ehmiyiti we Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti toghrisida sözlimekte. 2020-Yili 8-féwral, türkiye.
RFA/Erkin Tarim

8-Féwral enqerede ötküzülgen“Türk yurtlirida némiler boluwatidu?” namliq yighinda Uyghur diyarining istratégiyelik ehmiyiti we Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti qatarliq témilar muzakire qilindi.

Türkiyening dölet erbabi Uyghur dewasining harmas qollighuchisi merhum muzaffer özdagh wapat bolghanliqining17 yilliqini xatirilesh munasiwiti bilen ötküzülgen bu yighinda türk we Uyghur tetqiqatchilar hemde teshkilatlar wekilliri qatniship melumat berdi.

Yighinni enqerediki 21-esir istratégiye tetqiqat instituti uyushturghan bolup, institutning bashqurush hey'iti re'isi we parlamént ezasi proféssor ümid özdagh ependi söz qildi. U, sözide 20-esirning türkler üchün oyghinish yili bolghanliqini, hazir dunyada musteqil 7 türk döliti barliqini bayan qilip mundaq dédi: “1901-Yilidin 2001-yilighiche hésablisaq 21-esirning bashlirigha kelginimizde dunyada 7 musteqil türk döliti mewjut. Bular türkiye, ezerbeyjan, shimaliy siprus türk jumhuriyiti, qazaqistan, qirghizistan, türkmenistan we özbékistan. 20-Esir türkiy xelqler üchün oyghinish yili boldi. 2021-Yili 5 türkiy jumhuriyitining musteqil bolghanliqining 30 yilliqini qutluqlaymiz. U jumhuriyetlerdiki nurghun yashlar musteqil döletlerde tughulup chong boldi. Lékin, bügün qiyin weziyette zulum tartiwatqan türkiy xelqler bar, bügünki yighinda ularning mesililirini otturigha qoyimiz.”

“Iyi”, yeni yaxshi partiyesining parlamént ezasi ümid özdagh ependi arqidin Uyghurlar toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Muzaffer özdaghning déyishiche, sherqiy türkistan türk ellirining sherqiy teripidur. Sherqiy türkistanliqlar 21-esirde xitay fashizmining bésimi astida zamaniwi irqiy qirghinchiliqqa qarshi küresh qilmaqta.”

Ümid özdagh ependi merhum dadisi, Uyghur dewasining harmas qollighuchisi mzaffer özdaghning 1990-yillarning bashlirida “Sherqiy türkistan awazi” namliq zhurnalda élan qilin'ghan maqalisidin neqil keltürüp mundaq dédi: “Sherqiy türkistan türkiy xelqler peyda bolghandin buyanqi minglarche yillardin buyan türklerning wetini bolup kelmekte. Türklerning altun dewrliri hésablinidighan, hun, köktürk, Uyghur we qaraxaniylar döletliri mezgilliride bu zémin xelqi we medeniyiti bilen öz mewjudiyitini dawamlashturghan. Sherqiy türkistan xelqi bügün yoq bolup kétish xewpige duchar bolmaqta”.

Muzaffer özdagh maqaliside Uyghurlar 1884-yili bésiwélin'ghan bolsimu, 20-esirde ikki qétim musteqilliqini élan qilghanliqi, 1949-yili kommunist xitay teripidin bésiwélin'ghandin kéyin küchlük assimilyatsiye siyasitige duchar boluwatqanliqini bayan qilghan. Merhum muzafer özdagh 1990-yillarda élan qilghan maqaliside mundaq dégen: “Kéyinki 200 yil ichide köp qétim düshminini yéngip erkinlikke érishken sherqiy türkistan kéyinki 40 yil ichide éghir yaridar bolup, hayati xewp astida turmaqta. Sériq ejdihaning penjisi astida jan talashmaqta. Xitayning sherqiy türkistanda élip bériwatqan bu bésim siyasiti uzun muddette xitaygha zor ziyan élip kélidu.”

Merhum muzaffer özdagh ependi türk dunyasi, bolupmu Uyghurlar dewasigha zor töhpe qoshqan kishi hésablinidu. Sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi hamut göktürk özining 1994-yilidin bashlap muzaffer özdaghni tonuydighanliqini, uning “Türk dunyasi we sherqiy türkistan istratégiyesi” namliq kitabining neshr qilin'ghanliqini bayan qildi.

Hamut göktürk ependi muzaffer özdaghning yashan'ghanliqigha qarimay gérmaniyede chaqirilghan “Sherqiy türkistan qurultiyighimu ishtirak qilghanliqini bayan qildi.

Doktor erkin ekrem ependi muzaffer özdaghning “Sherqiy türkistanning kélechiki toghrisidiki köz qarashlirining toghra chiqqanliqi” ni bayan qildi.

Muzaffer özdagh 2002-yili 2-ayning 5-küni alemdin ötken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.