Shungqar boldung, shungqardek yashap

Mexmutka, séni ölüp ketti dep anglidim, ishen'güm kelmidi. Sen ölüp ketmiding, peqetla arimizdin allahqa ketting. Naxshang bilen Uyghurgha, erkeklik jasariting bilen allahqa yarap ketting. Sen ichingge sighmas naxshangni éytalmaydighan yerdin öchtüng, tebessum öchken topraqtin köchtüng. Ichingdin chiqirip külelmigen zamandin, jahan Uyghurgha tar bolghan, janlar reqiplerge xar bolghan bu külpettin qutuldung, ölüm közlerge gül körünüp ketken bu künlerde bizlerdin uzap ketting.

Sen 30 yil muqqedem “Riwayet” ni oqughanda, men kök börige egiship kök asmandek hörlükni quchaqlashqa teshna bir yash idim. Ejdadimning hörlük üchün yashighan tarixini séning riwayetsiman naxshangdin ögendim. Sen manga oxshash tümenligen yashlargha ejdadimizning her zaman qamalgha, qamaqqa, qiynaqqa, qarangghuluqqa könmigen börisiman erkin tarixini esletting. Sen bizge ejdadimizgha layiq hör yashashni, hörlük üchün yashashni, her qachan köktek bipayanliqqa, köktek süzüklükke, köktek yükseklikke telpünüshni singdürdüng. Sen kök börining zulmetke, köndürüshke, boysundurushqa menggü isyan qilidighan bir nur, kelgüsige tutashqan bir yol ikenlikini küyliding.

Sen wetenni anigha oxshitip, “Wetinim anamsen küyleymen séni, oghlum dep jenglerge ündeysen méni” dep küyligenliringde kishiler narazi bolghan. Naxshangni “Uyghurum anamsen” dep özgertip oqushqan idi. Sen weten heqqide naxsha éytqanda, kishiler xata chüshen'gen idi, chünki ulargha téngilghan, yadiltilghan weten ürümchide emes, béyjingda idi. Ularning weten heqqidiki tesewwuri tengritaghqa tandurulghan, tiyen'enménige baghlaqliq idi. Mesum millitimiz wetinim anam déyilgende tarimning baghrini emes, sériq deryaning hawzisini esleshke mejbur idi. Shunga Uyghurning her qétim weten déyilgende chishliri kirishetti. Chünki ular weten dégende tiyen'enméndin bashlan'ghan yalghanni emes, shehidane xotenning rasitchilliqini, ezizane qeshqerning qeyserlikini, ghaziyane aqsuning baturluqini körelmey armanda idi.

Séning bizge kimlikimizni ögetken “Riwayet” dégen naxshang bizni bir qilghan, hörlükke jör qilghan, bir yürektin taralghan qan, bir ejdattin yaralghan jan qilghan idi. Sen naxshang bilen bizni Uyghur qilghan tarixning, tomurlarda aqqan oghuzxan, qaraxan we bughraxanlardin qalghan tewerük qanning riwayet emeslikini singdürdüng. Sen bizge naxshangda köylen'gen wetenning tarixqa kömülgen jeset emes, her zaman tughulidighan, teyyar bolghan'gha nésip bolidighan purset ikenlikini eskertting. Tengritagh, altay, qaraqorum, kök'art atilip tengridin bizge inayet qilin'ghan bu topraqlarning, tarim, ili, irtish, tümen, ögen, qash, yurungqash atilip bizge miras qalghan bu tewerüklerning xan bowilar, xanish momilardin miras qalghan bu makan, bu mülük we bu amanetlerning muqeddeslikini bildürüp, eslitip turdung küyliringde.

“Erkek” dep chélip öttüng, oqup öttüng, yéshing esteghpurullagha yetkende xitayning eng dangliq muzika inistitotini qazinip yéngip öttüng. Erkeklikni küylep, erkektek égilmey tik yashap öttüng. Uyghurning erkekliki jinista emes, jasarette, shekilde emes shija'ette dégenni naxshang bilen jakarlap öttüng.

Erkektek yashiding özüngmu. Eng éghir künlerdimu erkektek yashashta zeberdest turdung. Shu zulum zindanlirida bélingni egmiding, tilingni qayrip kaldirlimiding xitayche xushametke. Uyghurche chiqqan tilingni zorlimiding zulumning zuwanigha, oqumiding xitayning tilida. Maslashmay pak ketting allahning hozurigha.

Maxtimiding yawni, yatlarni. Medhiyelimiding bashqilar kebi, yawuzluqning sultani tirik fashist shi jinpéngni. Maxtimiding hökümetnila, emes hich bir hökümranni. Jallatlarning zorida, nep élishning koyida midirlap tashlimidi barmaqliring tewerük tarlarda. Bashqilardek zaman kengrise hajim, tariyip ketkende zalimgha lazim, hakimiyetke mulazim bolup yashashni rawa körmiding. Deydighanlar bar, heqiqet égilidu sunmaydu dep, emma sanga yarashqan heqiqet héch ‍égilmidi, héch bir menpe'et sundurmidi qeddingni. Bahane tapidighanlar talay, millet üchün égildim, siler üchün sundum deydighan. Kérek emes sun'ghanlar bizge, égilip yashash qulgha yarishar. Uyghur esir bolur qul bolmas, xarap bolur xar bolmas. Bu millet erkin millet, erkinlikning milliti, héch qachan tiz chökkenlerni qehriman démes. Bu millet tiz chöküp yashighandin tik turup ölgen ela deydighan erkeklikning milliti, bu millet toshqandek yüz yil yashighiche yolwastek bir yashap bügün'ge ulashqan millet.

Uyghurgha kelgen bu mislisiz musibetnimu kördüng, köz aldingda ablkim kelkünning tutulghanliqigha shahit boldung, reshide dawutni türmige uzatting, qeshqerde bille chay ichken extem ömerni zindan'gha yoqlap baralmay ézilding belkim. Mexmutka, ayighi chiqmas musibetke sükütte siqilding! chidimiding belki, késel bolup ketting, jan alghur yürek kélisili bolup arimizdin ketting.

Sen ketting mexmutka, ghelbimizni körelmey ketting, kök börining yaylidek ürümchide yelpünidighan kök bayraqni söyelmey ketting. Ming üch yüz yil burun jahan sorighan bowilar bizge menggülük ögütlerni qaldurghan, yimirilmes tashlargha pütken menggü tashlarda öldi démey, shungqar boldi dégen iken. Ejdadimiz Uyghurning tirikinila emes ölükinimu chigrasiz köklerde perwaz qilidighan hör shungqargha oxshatqan iken. Xitay shahlirigha Uyghur dégen sözni shungqardek hör perwaz qilidighan dégen menidiki xitayche xetler bilen yazdurghan iken. Mexmutka, senmu shungqar iding, shungqar boldung bughraxanlar hozurigha, amannisaxanning ölmes köyler alimige, mehmud qeshqeridek ölümsiz rohlar dunyasigha. Shungqardek yashap, shungqar bolup uchup ketting.

Sen hör ejdatlarning rohlar samasigha perwaz qilding, bizge ölüm dégen sözni eslitip, ölmes wetenni yighlitip, tiriklerge qandaq yashashni eskertip qoyup ketting.

***Mezkur maqalide otturigha qoyulghan pikirler aptorning shexsiy qarashliri. Radiyomizning meydanigha wekillik qilalmaydu.