Yawropa birlikining nobél tinchliq mukapatigha érishish salahiyiti yoqmu?

Yawropa metbu'atliridiki uchurlargha köre, 10-dékabir küni norwégiye paytexti osloda nobél tinchliq mukapatini tarqitish murasimi ötküzüldi. Bu mukapatqa érishken yawropa birlikining mes'ulliridin komissiyon bashliqi josé manu'él barroso, parlamént bashliqi martin shulz we palata bashliqi wan rompuy qatarliqlar sehnige chiqip, 930 ming yawro (8 milyon kron) pul chéki, nobél tinchliq mukapatining médali we guwahnamisini tapshurup aldi. Murasimgha gérmaniye bash ministiri anjila merkil we fransiye prézidénti hollande qatarliq dölet rehberlirimu qatnashti.

Bu yil 10-ayning 12-küni, Nobél tinchliq mukapatini bahalash komitéti Bu mukapatning yawropa birlikige bérilgenlikini élan qilghanda, yawropa birlikige eza döletlerning rehberliri we yawropa birlikining mes'ulliri bes-beste pikir bayan qilip, özlirining hayajanlirini bildürüshken idi.

Yawropa birliki komisiyunining re'isi barrosa ependi ipade bildürüp “Nobél mukapati komitétining bu qarari 500 milyon yawropa puqralirigha ghayet zor sherep ata qildi. Bu, öz nöwitide yawropa birliki puqralirigha we dunyagha bext yaritishtin ibaret pewqul'adde bir layihining toghriliqining étirap qilinishidur. Yawropa birlikining bu mukapatqa érishishi nöwettiki waqitliq qiyinchiliq mezgilide, yawropa birlikining yenila dunya elliri we xelqlirige ülge ikenlikini ipadileydu, xelq'ara jem'iyet qudretlik bir yawropa ittipaqigha mohtaj” dégen. Yawropa birlikining palata bashliqi wan rompuy özlirige nésip bolghan bu shereptin iptixarlan'ghan halda mundaq dégen: “Biz öz-ara qanche esirlep urushtuq. Aqiwet urush axirlashti. Yawropa birliki dunyagha keldi, emdi hergizmu bundaq urush bolmaydu. Sewebi, yawropa birliki heqiqetenmu bu dunyada tarixtin buyanqi eng büyük tinchliq qurulmisini qurup chiqti.” yawropa parlaméntining re'isi martin shulzmu pikir bildürüp “Yawropa birliki bolsa, tinchliq urushning ornini igiligen, ittipaqliq öchmenlikning ornini igiligen pewqul'adde bir qurulush. Yawropa birlikide, öz-ara chüshinish barliq heriketlerning qimlinamisidur” dégen.

12-Öktebirdiki “Yawropa birlikining mukapatqa érishishi küchlük inkas qozghidi” namliq bu xewerde bayan qilinishiche, gérmaniye bash ministiri anjila merkil “Nobél mukapati komitétining bu qaltis hökümi yawropa birlikige ilham béghishlapla qalmay, yene uninggha mejburiyet ata qildi. Yawropa birlikining puqralirigha nisbeten éytqanda, 60 yilliq tinchliq nahayiti uzun bir waqit. Emma tarix nuqtisidin qarighanda, közni yumup achqichilik bolghan qisqa bir waqit. Biz choqum tinchliq, démokratiye, erkinlik yolida üzlüksiz küresh qilishni hergiz untup qalmasliqimiz kérek. Yawro biz üchün yalghuz ortaq pul bolupla qalmay, aldi bilen yawropa birliki tinchliqqa we qimmetke ige bir jem'iyettur” dégen bolsa, gérmaniye tashqi ishlar ministiri wéstir wéllé “Yawropaning bir gewdilishishi tarixtiki eng muweppeqiyetlik tinchliq pilanidur. Tinchliq we erkinlik ikki qétimliq qorqunchluq dunya urushining xarabilikide ösüp yétilip takamullashti. Yawropaning hemkarliq modéli ülge qilishqa erziydu” dégen idi.

Emma nobél tinchliq mukapatining yawropa birlikige bérilgenlikini qarshi almaydighanlar, “Nobélning wesiyitige xilapliq qiliniwatidu” dégüchilermu az emes.

Gérmaniye yéshillar partiyisining re'isliridin klawdiya rot we jem özdemirler yawropa birlikining öz rolini toluq jari qildurmighanliqini tilgha aldi. Solqanat partiye mes'ulliridin högérmu yawropa birlikini “Bu mukapatqa érishish salahiyiti yoq” dep qaridi. Gérmaniye dolqunliri radi'osining 10-dékabirdiki “Yawropa birlikining nobél tinchliq mukapatigha érishishi shübhe peyda qildi” namliq xewirige asaslan'ghanda, yawropa birlikining bu mukapatqa érishishige qarshi turghuchilar nöwette mewjut bolup turuwatqan bezi obyéktip mesililerni otturigha qoyghan:

Mesilen, ottura sherqtiki urushtin qéchip yawropagha éqip kiriwatqan qachaqlargha panahliq bérish mesilisidiki tosalghular, yawropadiki romalargha oxshash bezi az sanliq milletlerning hélimu melum derijide kemsitishke uchrishi, yawropa birlikining muhit bulghinishqa yéterlik derijide taqabil turush tedbiri alalmaywatqanliqi we tashqi siyasitidiki xataliqlar.

D u q ijra'iye komitéti re'isi dolqun eysa ependi bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilip, yawropa birlikining nobél tinchliq mukapatigha érishish salahiyitini belgileydighan netijiliri we bu salahiyetni inkar qilidighan sewenlikliri toghrisida köz qarishini bildürüp ötti.

Xelq'ara kechürüm teshkilati gérmaniye shöbisining mes'uli wolfgang grénz “Yawropa birlikining nobél tinchliq mukapatigha érishish salahiyiti cheklik” deydu. Uning qarishiche, ottura sherqtiki urush apitidin qéchip, yawropagha kélish üchün déngizda yol yürüsh jeryanida qazagha uchrighanlarning mes'uliyitining melum bir qismini yawropa birliki üstige élishi kérek. Yawropa parlaménti yéshillar partiyisining rehberliridin franziska kéllerning bildürüshiche, yawropa birlikining köchmenler siyasiti, tashqi soda we yéza igilik siyasiti bashqa rayonlardikilerning qiyinchiliqini kücheytiwetken.

Jenubiy afriqining rohaniy dahiysi désmond tütü bashliq bir qisim nobél mukapati sahiblirining qarishiche, yawropa birliki nobél tinchliq mukapatining qimmet qarishigha xilapliq qilghan. Alfiréd nobél 1895-yili nobél tinchliq mukapatini tesis qilghanda, bu mukapatni tinchliq yolida küresh qilghan qehrimanlargha bérishni békitken. Dismond tütü bir qanche kün ilgiri, nobél tinchliq mukapatigha érishken shimaliy érlandiyilik magu'ire we argéntiniliq pérs qatarliq kishilik hoquq qehrimanliri bilen birliship nobél mukapatini bahalash komitétigha ochuq xet yézip, bu mukapatning yawropa birlikige bérilgenlikini tenqidligen we nobélning wesiyitige xilapliq qiliniwatqanliqini tekitligen.