Shi jinpingning “Ikkinchi maw zédong” bolush xiyali qandaq aqiwetlerni élip kélishi mumkin?

Xitay kompartiyesi 19-qurultiyining 6-omumiy yighini 11-noyabir küni axirlashqan. Yighin heqqidiki bayanatta xitay dölet re'isi shi jinping “Maw, déng, shi” din ibaret xitay kompartiyesining hökümranliq tarixidiki “Dewr bölgüch 3 rehberning biri” dep medhiyelen'gen.

Xitay kompartiyesining bu nöwetlik yighini xelq'ara taratqularningmu diqqet nuqtisigha aylan'ghan. Bu heqtiki analizlarda “Bu bügünki xitayning maw zédong dewrige yüzlinishi, kommunist xitayda bir partiye, bir dahi bolushtek mustebit tüzümning küchiyishi, xitayda xitay milletchiliki küchiyishi, shundaqla xitayning dunyagha kéngeymichilik qilish gherizining ashkarilinishi” dep körsitilgen.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan xitay weziyet analizchiliridin “Béyjing bahari” zhornilining bash muherriri, obzorchi xu ping ependi bu heqtiki qarashlirini mundaq otturigha qoydi: “Bu qétimqi 6-omumiy yighin shi jinngpinggha bolghan shexske choqunush keypiyatini yenimu yuquri pellige kötürdi. Shexske choqunush xitay kompartiyesining hakimmutleq tüzülmisidiki eng yaman illet. Qarighanda, shi jinping hazir ‛ikkinchi maw zédong‚ bolmaqchi. Bu xitay xelqi üchünmu, bashqa az sanliq milletler üchünmu zor apet.”

Xu ping ependining bildürüshiche, xitayda shi jingpinggha bolghan shexske choqunush xahishi, öz dewride stalin'gha we mawzédonggha choqunush dewrliride yüz bergen her xil paji'elerning qaytilinishigha, bolupmu az sanliq milletlerge bolghan étnik basturushlargha sewep bolmaqtiken.

U yene mundaq dédi: “Emeliyette biz yüz bergen ishlarning özidinmu buni nahayiti éniq körüp turuwatimiz. Az sanliq milletlerge yürgüzülgen basturushni mawzidong dewridin bashlap közetkinimizde, hazir eng éghir haletke yetti. Buni xu yawbang, jaw ziyang dewrigila emes, belki jyang zémin, xu jintaw dewrige sélishturghandimu, bügünki shi jinping dewride Uyghurlar we tibetlerge qaritilghan basturush intayin qebih shekilde dawamlashmaqta.”

Xu ping xitayning Uyghur, tibet qatarliq milletlerge qarita yoqitish siyasiti yüzgüzüwatqanliqini éytip mundaq dédi: “Hazir xitay kompartiyesining az sanliq milletlerge yürgüzüwatqini intayin qopal wastiler arqiliq élip bériliwatqan qebih basturush siyasitidur. Shi jinping meqsetlik halda bu milletlerning milliy kimlikini yoqitish siyasiti yürgüzmekte. Yeni u mejburlash wastilirini qollinip, xitaylashturushni emelge ashurmaqchi, ularning milliy kimlik tuyghusini yoq qilmaqchi. Shunga u hazir Uyghur qatarliq xitay bolmighan milletlerge eng shepqetsiz basturush wastiliri qollanmaqta. Bular maw zédong dewride yürgüzülgen sinipiy küreshtinmu qebih usul bilen we dölet térorluqi wastiliri arqiliq yürgüzüliwatidu.”

Xu ping yene mundaq dédi: “Shunga bu ehwalgha xelq'ara jem'iyet we herqaysi terepler téximu étiwar bérishi kérek. Yeni basturushqa uchrawatqan az sanliq milletlerni qollash bilen birlikte, xitay hökümitining bu xil bashturushigha qarita qattiq eyiblesh we munasip bolghan jazalash tedbirliri yürgüzülüshi kérek.”

Dunya Uyghur qurultiyi xitay ishliri komitétining mudiri élshat hesen ependining qarishiche, xitay kompartiyesining bu qétimqi yighinida, shi jinpinggha alahide baha bérilip, shexske choqunush idiyesi ochuq-ashkara otturigha chiqqan.

Élshat hesen ependi ziyaritmiz jeryanida, nöwette xitayda shi jingpingning “Dahiy” qilip tiklinishidiki sewebler we arqa körünüshler heqqide toxtaldi.

Élshat hesen ependi shi jingpingning “Dahiy” qilip tiklinishide nöwette xitayda barghanche küchiyiwatqan xitay milletchilikining muhim bir seweb bolghanliqini körsetti.

Élshat hesen ependi yene shi jinping tekitligen “Xitayni küchlendürush, bölgünchilik we parchilinishqa zerbe bérish” sho'arining nishani heqqide toxtaldi.

Uning bildürüshiche, buningdin kéyin xitayda Uyghurni asas qilghan xitay bolmighan milletlerge qaritilghan étnik qirghinchiliq dawamlishidiken. Xitay hetta chet ellerde xitaygha qarshi pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatliri bilen muhajirettiki Uyghurlarning awazini öchürüsh üchün qolidin kélidighan her xil rezil wastilerni qollinishi mumkin iken.