Shöhret zakir uchur-alaqe wasitisini kontrol qilishta riqabetke uchrawatqanliqini étirap qildi

Uyghur aptonom rayonining re'isi shöhret zakirning 23-séntebir xongkong “Sumurgh téléwiziyisi” de qilghan bir qisim bayanliri, chet'eldiki qollinishchanliqi eng üstün ijtima'iy alaqe wasitisi bolghan feysiboktiki Uyghurlarda qiziq témining biri bolup qaldi. Chünki, u del ijtima'iy alaqe wasitilirining Uyghur élige singip kirishining aldini élishta küchlük riqabetke uchrighanliqini étirap qilghan.

“Sumurgh téléwiziyisi” muxbiri, shöhret zakirni “Bir belwagh, bir yol” qurulushi yolgha qoyulghanliqining 3 yilliqi munasiwiti bilen ziyaret qilip, uchur we pen-téxnikining yétekchilik rolini “Bir belwagh, bir yol” istratégiyiside qandaq jari qildurush lazimliqni we buninggha qandaq mesililerge yoluquwatqanliqini sorighan.

Shöhret zakir bu mesilide xitay re'isi shi jinpingning bahasini misal élip sözini mundaq bashlighan: “‛bir belwagh, bir yol‚ qurulushida shinjang bir yadroluq rayon bolup, köwrük béshidiki istihkam. Pen-téxnika arqiliq yéteklesh, uchur arqiliq yéteklesh lazim. Emma, bu xizmetlerde tejribimizning az bolushi bezi muhim nuqtilargha sel qarighanliqimiz üchün riqabetlergimu duch kéliwatimiz. 18-Qurultaydin kéyinla re'is shi jinping shinjanggha keldi, u shinjangning muqimliqi üstide uchrawatqan riqabetlerni mundaq 3 nersige nahayiti toghra yekünlep körsetti. Yeni, ‛3 xil küchlerning chet'elde uruqi bar, shinjang ichide tupriqi bar, torda baziri bar‚ dep. Uchur we pen téxnika sewiyisining we tarqilishining éshishigha egiship hazir chet'eldiki bir ochum düshmen küchler buningdin paydilinip singip kirdi, lékin biz bir qanche yil tirishish arqiliq hazir bu mesilini, xuddi késelning tomurini tutup bilgendek éniq bilip bolduq, uning saqaymas kések emeslikini bilduq, uninggha qarshi turalaydighanliqimizgha ishenchimiz ashti.”

Emma, uchur téxnikisi yersharilashqan bir peytte xitayning pen-téxnika we uchur wasitisidin xali halda “Belwagh, bir yol” qurulushni élip bérishi mumkin emeslikini otturigha qoyghan amérikidiki Uyghur siyasiy weziyet közetküchiliridin biri, amérika Uyghur jem'iyiti re'isi ilshat hesen ependi, uchur pen-téxnikining her qandaq sahediki bashlamchiliq qiliwatqan bügünki dunyada, xitay hökümitining her qanche köp tereplimilik tosuqlar arqiliqmu,uchur téxnikisi alaqe wasitilirining iqtisadiy, ijtima'iy tereqqiyatning her qaysi sahelirige singip kirishini tosalmighandek kishilerning idiyisidimu yétekchilik rolini jari qildurushini tosup qalalishi mumkin emes dep körsetti.

U shöhret zakirning sözlirini, xitay hökümitining Uyghurlarning intérnét we bashqa ijtima'iy alaqe wasitilirige qaratqan türlük qamal qilishlarni yenimu kücheytidighanliqining bir béshariti dep tuysimu emma, buning yenila Uyghurlardiki erkinlikke, adaletke intilish küchini tosup qélish jehette ünümi bolmidi, xitay özimu buni étirap qildi, bundaq bir ajizliqi barken chet'ellerdiki Uyghurlarmu uchur we pen téxnika saheside yéngiliq yaritish jehette izdinishi kérek” dédi.

Xitaydiki barliq taratqularning xitay hökümitining kontrolluqi we nazariti astida ikenliki melum. Uyghur élide xitay hökümiti eng kop meblegh we küch arqiliq bashquridighan shinjang téléwiziyiside chet'elge chiqip kétishtin ilgiri 13 yil xizmet qilghan, gollandiyediki pa'aliyetchi abdusalam niyaz ependining qarishiche, “Chet'ellerdiki Uyghurlarmu Uyghur milliy dewasi we herikitining ünümini yenimu yuqiri kötürüshte uchurlashturushni tereqqiy qildurushqa éhtiyajliq.”

Uning qarishiche: “Chünki xitayning buni tosushqa küchi yetmeydu. Eger xitay iqtisad we her qandaq sahede xelq'aragha yüzlinimen, küchlük dölet bolimen deydiken uchur wasitilirini qoyup bermey amali yoq.Bundaq shara'itta chet'ellerdiki Uyghurlarningmu uchur pen-téxnika saheside yéngiliq yaritish tipidiki ixtisasliqlarni yéteklesh we Uyghurlarda omumlishiwatqan ijtima'iy alaqe wasitiliridin paydilinish salmiqini ashurushqa éhtiyajliq.Uyghur éli ichide xitay qurghan qatmu-qat tosuqlardin artilish,arilash téxnikilirini ishlitip, bir terep qilish sistémisi Uyghurlar özliri tépip chiqip, uychurlargha érishiwatqanliqi we chet'elge tarqitiwatqanliqi melum, 5-iyul weqeside ürümchide weqe yüz bergen shu waqitning özide xewerler intérnét arqiliq derhal dunyagha chiqip ketti xitay yoshurup qalalmidi mushuning özidinla Uyghurlarning pikir erkinlikige bolghan intilishning küchini, buning üchün bedel töleshke teyyar ikenlikini körüwalghili bolidu. Hazirmu basturush qanche qattiq bolsimu qarshiliqning toxtap qalmighanliqini körüwatimiz, Uyghurlarning ishlitish imkani bolghan barliq uchur alaqe wasitiliri xitayning qolida, sezgür uchur bir terep qilish sistémisi yumshaq we qattiq détalliri eng tereqqiy qilghan bolsimu Uyghurlarning yenila buningdin ünümlük paydiliniwatqanliqi bir möjize. Uyghurlarmu hazirqi zamandiki eng ilghar qoral bolghan kompyutérni,eqliy iqtidarliq yanfon, uchur wasitilirini ishlitish dewrige kirdi.”