Türkiye xitay we rusiye bilen yéqinliship kétermu?

7-Ayning 15-küni türkiyede bir ochum herbiy, herbiy özgirish élip bérishqa urunup meghlup bolghandin kéyin, mezkur özgirishni élip barghan we buning bilen munasiwiti bar dep qaralghan köp sanda kishi tutqun qilinip sotlanmaqta we köp sanda kishi ishtin chiqiriwétildi. Türkiyening bu siyasiti amérika qoshma shtatliri we yawropa döletliri axbaratlirida tenqid qilinishqa bashlidi. Bezi mutexessisler türkiyening bundin kéyin gherb döletliridin uzaqliship, xitay bilen rusiyege yéqinlishidighanliqini, hetta shangxey hemkarliq teshkilatigha eza bolushqa tirishidighanliqini ilgiri sürmekte.

Rastinila türkiyening tashqi siyasitide bundaq özgirish bolarmu? bolghan teqdirde Uyghur dewasigha qandaq tesir körsiter? bu heqte köz qarishini igilesh üchün türkiye-xitay munasiwetliri mutexessisi doktor erkin ekrem ependi bilen söhbet élip barduq.

Türkiye istratégiyelik chüshenche instituti mutexessisi doktor erkin ekrem ependi, amérika qoshma shtatliri bilen bezi yawropa döletlirining 15-iyul herbiy özgirishke urunush weqesidin kéyinla emes, kéyinki 3 yildin béri türkiye hökümitining bezi ijra'atlirini tenqid qilip kéliwatqanliqini, türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghanning 8-ayning axirida rusiye fédératsiyesige ziyaret élip baridighanliqini, 9-ayning béshida bolsa xitayda chaqirilidighan tereqqiy qilghan 20 dölet rehberliri yighinigha qatnishidighanliqini, bulargha qaraydighan bolsa, qisqa muddette xitay bilen yéqinlishidighanliqini, uzun muddette yawropa we amérika bilen bolghan munasiwitining buzulmaydighanliqini bayan qildi.
Sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi, tetqiqatchi hamut köktürk ependi türkiyening 250 yildin béri gherblishish siyasiti élip bériwatqanliqini, shunga aldirap gherb döletliridin waz kéchelmeydighanliqini bayan qildi.

Türkiyening xitay bilen yéqinlishishi Uyghurlarni endishige salmaqta. 2014-Yili 11-ayda ming jyenju bashchiliqidiki xitay emeldarliri türkiyeni ziyaret qilghanda, türkiye hökümitidin türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirini taqiwétishini, bezi Uyghurlarni xitaygha qayturup bérishini telep qilghan idi. Eger türkiye bilen xitay yéqinlashsa xitay hökümitining teleplirini türkiye ada qilarmu? bu heqtiki so'alimizgha jawab bergen doktor erkin ekrem ependi, türkiyening démokratiye bilen bashquruluwatqan qanun döliti ikenlikini, xitayning bu teleplirini türkiyening orunlimaydighanliqini bayan qildi.

Hamut köktürk ependi 1960-yillarda teywen hökümitining bésimi bilen türkiyede mehmet'émin bughraning pa'aliyetlirini tosushqa tirishqan bolsimu tosalmighanliqini, bügünki démokratiyileshken türkiyede xitay hökümitining türkiyege bésim ishlitip dewani tosalmaydighanliqini bayan qildi.

Türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghanning 8-ayning 20-küni rusiyege, 9-ayning béshida xitaygha élip béridighan ziyariti dunya döletlirining diqqitini tarmaqta.